Zaman nedir? Zaman "saatin ölçtüğü şeydir" diyebiliriz ama bu pek de doğru bir cevap olmayabilir. Saatin yalnızca biz insanlara ait olduğunu zannederiz. Ancak her ne kadar yalnızca gece ve gündüz olarak işlese de, hayvanların da bir saat kavramı var. O halde zaman biz insanlara özgü bir şey olmadığına göre saatlerin dışında bir varlığı olmalıdır.
Zaman nedir?
Aslında zaman, geçen saniyeler kadar, biraz da içinde bulunduğumuz durumla ilintili. Bu nedenle zaman diye bir şeyin olmadığını söyleyen bir çok alim ve bilim insanı olmuştur. Zaman mutlak mıdır? Zamana dair en derin soru belki de budur. Zaman bizim, dünyanın ve her şeyin dışında, bağımsız ve mutlak mıdır yoksa sadece olayların gerçekleşme sırasına verdiğimiz bir isimden mi ibarettir?
Zaman varlık mıdır?
Platon "her şey yüz yıllığına donsa kimse fark etmez" demiştir. Örneğin matematik için buna benzer bir yaklaşımla "matematik, evrenin özünde olan ve keşfedilmeyi bekleyen mutlak bir şey midir" sorusu sorulabilir. Yoksa bu gibi kavramlar yalnızca insan oğlunun bir icadı mıdır? Kesin olan bir şey var ki zaman, göremesek de tutamasak da için de akıp gittiğimiz bir "varlıktır".
Şimdi
Şimdi, Geçmiş ve Gelecek, zamanın üç bileşenidir. Geçmiş geçip gitmiştir, Şimdi içinde bulunduğumuz zamandır ve Gelecek ise henüz gelmemiştir. "Şimdiki zaman" için "ilerliyor" deriz; evrenin ve yaşamlarımızın arasından durmadan ilerleyerek geçmişi ve geleceği birbirine bağlar. Peki bu Şimdi nedir? Zamanın sonsuz incelikte bir dilimi mi yoksa hayal edilebilecek en küçük parça mıdır? Zaman birbiri ardınca gelen sonsuz sayıdaki Şimdi'lerden ibaret olabilir mi?
Aristoteles buna katılmadı. Bir Şimdi gerçekleşirken, bir önceki Şimdi çoktan yok olmalıdır demiştir. Gerçekleşirken yok olmuş olamaz, çünkü o anla kısıtlı bir Şimdi'dir; diğer yandan kendinden sonra gelen Şimdi de yok olamaz. Çünkü Şimdi'ler peş peşe gelir ve beraber var olamazlar.
Dahası zamanın bir parçası geçmişte kalır ve bir parçası da ileride gelecektir. Ancak hiçbiri Şimdi olamaz. Zira Şimdi kendi başına bir parçayı temsil edemez. Yalnızca geçmiş ile geleceği birbirinden ayırır. Bazıları bu nedenle zaman diye bir şey yoktur der. Çünkü Geçmiş artık kaybolmuştur, Gelecek ise henüz gelmemiştir ve Şimdi yalnızca bir ayrımdan ibarettir.
Sonuç
Bizce zaman nedir sorusuna en güzel cevabı Hippo'lu Augustinus vermiştir. O, zaman kavramını Şimdi'nin kesin çizgileriyle şöyle dile getirir; "Eğer zamanın, artık daha fazla küçük anlara bölünemeyecek kadarlık bölümleri tasavvur edilirse, Şimdi dediğimiz şey ancak budur; ne var ki bu şey geçmişten geleceğe o kadar hızlı uçar ki herhangi bir ertelemeyle genişletilemez. Çünkü eğer genişletilirse, geçmişe ve geleceğe bölünebilir; fakat şimdiki zaman hiçbir yer kaplamaz."