Bugün resmi olarak İzlanda Cumhuriyeti adını taşıyan ülke Kuzey Atlantik Okyanusu'nda, Kuzey Kutup Dairesi'nin hemen güneyinde yer alan bir adadır. İzlanda'nın büyük kısmı buzullarla ve karla kaplı ve sakinlerinin çoğu kıyı bölgelerinde yaşıyor çünkü buralar adadaki en verimli bölgelerdir. Ayrıca diğer alanlardan daha ılıman bir iklime sahipler. Ülke volkanik anlamda oldukça aktif ve en son Nisan 2010'da buzulun altında gerçekleşen bir volkanik patlama ile haber oldu. Patlamadan çıkan kül, tüm dünyada aksaklıklar yaşattı.
İzlanda Hakkında Bilgiler
- Popülasyon: 364.134 (2020 tahmini)
- Başkent: Reykjavik
- Yüzölçümü: 103.000 km² (Bulgaristan ve Portekiz'den büyük)
- Kıyı şeridi: 4.970 km
- Başkent: Reykjavík (341.000)
- En yüksek nokta: 2.110 metre ile Hvannadalshnukur Dağı
- Para birimi: ISK, krona
- Ekonomi: Kişi başına düşen milli gelir: 49.000 USD (2020)
İzlanda'nın Tarihi
İzlanda Nasıl Keşfedilmiştir?
İzlanda'ya ilk olarak 7. ve 8. yüzyıllarda Kelt keşişler tarafından ayak basıldı. Keşişlerin adaya yelken açmasından birkaç uzun yıl sonra Kuzeyliler 860'larda adayı keşfettiler. Soylu bir adam olan Viking Ingólfur Arnarsson yaklaşık 871'de Reykjavík'e yerleşti. 930'a gelindiğinde şeflerin yargı ve kanun koyucu organı olan Althing meclisi Thingvellir'de ilk kez toplandı. Bu yıllarda İzlanda'daki nüfus tahminen 30.000–40.000 idi.
İzlanda'nın Hristiyanlığa Geçişi ve Veba Salgını
İzlanda'dan sürgün edilen Kızıl Erik veya Erik Thorvaldsson, 982'de Grönland'ı keşfetti ve buraya adını verdi. İzlanda 1000 yılında Hristiyanlığa geçiş yaptı. 1120-1230 yılları arasında ünlü İzlanda destanları yazılmaya başlandı ve çoğu aile içi kan davaları ve kahramanlık hikayeleriyle ilgiliydi. İzlanda'daki şefler 1262 dolaylarında Norveç Kralı'nın egemenliğini kabul ettiler. 1402'ye gelindiğinde Kara Veba, İzlanda'yı vurmuştu. Nüfusun %33'ü yok oldu.
İzlanda'nın Danimarka ile Birleşmesi
1387'deki Kalmar Birlik Yasası İzlanda ve Norveç'i Danimarka ile birleştirdi. 1540 ve 1550'ler İzlanda'da Reform ile geçti. Hristiyanlığa geçişten 580'den fazla yıl sonra İncil, İzlandaca'ya çevrildi. Ülkede ilk nüfus sayımı 1703'te yapıldı ve nüfus 50.358 çıktı. 1707'de Hıyarcıklı veba ülkeyi vurdu ve nüfusun üçte biri öldü. 1783'ten 1786'ya kadar süren volkanik aktiviteler İzlanda tarım arazilerini yok etti ve geniş çapta açlığa yol açtı.
Kuzey Amerika'ya Toplu Göç
1800'de Danimarka Kralı Althing meclisinin kapatılmasını emretti. On yıllar boyu meclissiz yönetilen ülke Althing'e nihayet 1843'te yeniden kavuştu. Danimarka Kralı (IX. Christian) 1874'de İzlanda için yeni bir anayasa hazırladı. Ancak İzlanda 1870'lerden başlayarak Kuzey Amerika'ya toplu göçe başlamıştı ve bu toplu göç 1890'lara kadar sürdü. İzlanda 1904'te özerklik kazandı. 1915'te ise kadınlara oy kullanma hakkı verildi. 1918 Birlik Antlaşması ile İzlanda ile Danimarka arasında kraliyet birliği oluştu ancak İzlanda'ya tam egemenlik verildi.
ABD-İzlanda Savunma Anlaşması
1926'da nüfus ilk kez 100.000'e ulaştı. 1940'da İzlanda ilk kez İngiliz birlikleri tarafından işgal edildi. Çatışma sürerken 1941'de ABD-İzlanda savunma anlaşması imzalandı. ABD askerleri II. Dünya Savaşı boyunca İzlanda'da kaldılar. 1944'te İzlanda Cumhuriyeti resmi olarak kuruldu. 1949'da ise NATO'nun kurucu üyesi oldu. ABD ile imzalanan savunma anlaşması 1951'de iptal edildi ve birkaç birlik hariç çoğu ABD birlikleri İzlanda'ya döndü. ABD bugün hala İzlanda'nın ana savunma ortağıdır ancak adada konuşlanmış hiçbir askeri personel yoktur. İzlanda, NATO'da daimi ordusu olmayan tek ülke.
1958–1961 Balıkçılık sınırları konusundaki anlaşmazlık İngiltere ile ilk Morina Savaşı'na yol açtı. 1960'da Reykjavik ve çevre bölgelerdeki İzlandalıların sayısı ilk kez kırsal kesimde yaşayanların sayısını geçti. 1966'da ülkede devlet televizyonu yayına başladı. Bu tarih Türkiye için 1964 olmuştur. 1968'de nüfus 200.000'e ulaştı. 1970'ler İngiltere (ve Batı Almanya) ile yapılan iki yeni "Morina Savaşı" ile geçti. Vigdís Finnbogadóttir 1980'de ülkenin demokratik olarak seçilmiş ilk kadın devlet başkanı oldu.
2008 İzlanda Ekonomik Krizi
ABD Başkanı Ronald Reagan ile Komünist Parti Sovyet Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov arasındaki Reykjavik Zirvesi 1986'da Höfði, Reykjavík'te gerçekleşti. İzlanda 1994'te Avrupa Ekonomik Alanı'na katıldı. 1996'ya gelindiğinde Ólafur Ragnar Grímsson İzlanda başkanı seçildi. ABD birlikleri 2006'da İzlanda'yı tümden terk ettiler.
2008 Ekonomik Krizi İzlanda'nın bankacılık sisteminin neredeyse tamamen çökmesine neden oldu. 2009 yılı Jóhanna Sigurdardóttir'in ülkenin ilk kadın başbakanı (ve dünyanın ilk açık eşcinsel başbakanı) olmasına sahne oldu. 2010'da Eyjafjallajökull Volkanik Patlaması yaşandı. İzlanda'da tanınan bir aktör ve komedyen olan Jón Gnarr aynı yıl Reykjavik belediye başkanı seçildi (2010-2014). 2015'te İzlanda'da yaşayanların sayısı 329.100 olarak açıklandı. İzlanda vatandaşı sayısı ise 296.700'dü.
İzlanda Adını Nereden Geliyor?
Flóki Vilgerðarson veya Hrafna-Flóki (Kuzgunlar-Floki) İzlanda'ya varmış ikinci Norveçli Viking'dir. Adanın varlığını İsveçli Viking Garðar Svavarsson'dan duydu. Yelken açarken kuzgunları serbest bıraktı. Kuzgunlardan biri Faroe Adaları'na uçtu. Diğeri havalandıktan sonra tekrar gemiye geldi. Ancak üçüncüsü dönmedi. Flóki üçüncü kuzgunu izleyerek İzlanda'yı keşfetti ve ülkeye adını vermiş oldu.
İzlanda'nın Yönetim Sistemi
Bugün İzlanda, Althingi olarak adlandırılan tek meclisli bir parlamentoya sahip anayasal bir cumhuriyettir. İzlanda ayrıca bir devlet şefi ve hükümet başkanından oluşan yürütme organına sahip. Yargı organı, yaşam boyu atanmış yargıçlardan oluşan Haestirettur yargıtayı ile ülkedeki sekiz idari bölgenin her birini ele alan sekiz bölge mahkemesinden oluşur.
İzlanda parlamenter anayasal cumhuriyet ile yönetiliyor. Oy hakkı, 18 yaşından itibaren başlar. Başkan, süre sınırı olmaksızın dört yıllık görev dönemi için doğrudan halk oylamasıyla seçilir. Yürütme gücünün çoğu dört yılda bir başkanlık seçimlerinden ayrı olarak seçilen Hükümete ait olur. Yasama organı olan Althingi meclisi de halk tarafından seçiliyor ve dört yıllık görev dönemi için gelen 63 üyeden oluşuyor. Yargı yetkisi, Yüksek Mahkeme ve bölge mahkemelerine ait.
İzlanda Kültürel Yapısı
İzlanda, Avrupa'da yerleşilen son ülke oldu. İskandinavya ve Britanya Adaları'ndan gelen göçmenler adaya ilk kez dokuzuncu ve 10. yüzyılda ayak bastılar ve burada yaşamaya başladılar. Kilometre kare başına üçten az nüfusu ile Avrupa kıtasındaki en seyrek nüfuslu ülke İzlanda'dır. Doğanın amansız gücüyle şekillenen İzlanda'nın sert doğal ortamı, aşırı koşullar altında var olmayı öğrenen ve doğal kaynaklardan en iyi şekilde faydalanmaya çalışan dirençli bir ulus yaratmıştır.
Bugün İzlanda, Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi gibi yaşam kalitesi ölçümlerinde sürekli olarak en üst sırada yer alan ilerici, modern bir toplum. Ekonomisi, kişi başına düşen gelirde dünyanın en verimli ekonomilerinden biri ve büyük ölçüde geniş yenilenebilir enerji kaynakları nedeniyle her yıl Dünya'daki en yeşil ülkelerden biri olmaya devam ediyor.
İzlanda kültürünün temel taşı İzlanda dilidir. Bu dil geçmişi antik İzlanda sagalarına kadar uzanan edebi bir geleneğe sahip. Kan davaları, gelenekler, aile ve karakterle ilgili hikayelerle doldurur. Bu güçlü edebi gelenek modern İzlanda'da da gelişmeye devam ediyor ve İzlandalı yazarlar dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla sayıda kişi başına kitap yayımlar. İzlanda aynı zamanda başarılı bir müzik sektörüne ve gelişen bir film endüstrisine sahip. Ayrıca tasarım alanında da öne çıkar.
İzlanda insanlarının gelenek ve görenekleri, asırlar boyu tecrit içinde sürmüş ada hayatının ve pagan inancının etkisinde kalmış Hristiyan dininin ilginç bir karışımından oluşuyor. İzlanda halk masalları mistisizm, hayaletler, elfler ve cücelere ev sahipliği yapar. Halkın bu canlılara olan inancı bugün hala belirgindir. Onların paralel bir evrende yaşadığına inanırlar.
İzlanda'da çocukların 18 yaşına kadar aileleriyle vakit geçirmesi zorunludur ve bu konuda devlete rapor vermek zorundadırlar. Anneler temiz havanın önemine fazlasıyla inanır ve kafeler gibi kapalı alanlara girdiklerinde bebeklerini dışarıda çocuk arabasında bırakır.
İzlanda Halkının Dini İnancı
İzlandalıların çoğu (%80) Lutheran Eyalet Kilisesi'ne üyedir. Diğer %5, İzlanda Özgür Kilisesi ve Roma Katolik Kilisesi dahil olmak üzere diğer Hristiyan mezheplerini takip ediyor. İnsanların neredeyse %5'i ise geleneksel bir İskandinav dini olan ve Cermen paganizmine dayanan ásatrú'yu uygular.
İzlanda Halkının Dili
İzlanda'nın resmi dili, Eski İskandinav dilinden türetilmiş bir Kuzey Cermen dili olan İzlandaca'dır. Yüzyıllar içerisinde nispeten az oranda değişikliğe uğradı. İngilizce yaygın olarak konuşulmakta ve anlaşılmaktadır.
İzlanda Ekonomisi ve Toprak Yapısı
İzlanda, İskandinav ülkelerine özgü güçlü bir sosyal pazar ekonomisine sahip. Bu da ekonomisinin hem serbest piyasa ilkeleriyle kapitalist olduğu hem de vatandaşları için geniş bir refah sistemi sunduğu anlamına geliyor. İzlanda'nın ana endüstrileri balık işleme, alüminyum eritme, ferrosilikon üretimi, jeotermal enerji ve hidroelektriktir. Turizm aynı zamanda ülkede büyüyen bir endüstri olmuştur ve bununla ilgili hizmet sektörü işleri artmaktadır.
Yüksek enlemine rağmen verimli kıyı bölgelerinde halk tarım uygulamaları yapabiliyor. Bunun nedeni iklimi nispeten ılıman yapan Körfez Akıntısı'dır. Ülkedeki en büyük tarım endüstrisi patates ve yeşil sebzelerdir. Koyun eti, tavuk, domuz, sığır eti, süt ürünleri ve balıkçılık da ekonomiye büyük katkı sağlıyor.
İzlanda'nın Coğrafyası ve İklimi
İzlanda'nın zengin bir topografyası var ancak aynı zamanda dünyadaki en volkanik bölgelerden biri. Bu nedenle kaplıcalar, kükürt yatakları, gayzerler, lav tarlaları, kanyonlar ve şelalelerin bulunduğu dopdolu bir manzara sunuyor. Adada yaklaşık 200 volkan mevcut ve çoğu aktif.
İzlanda, Kuzey Amerika ve Avrasya Dünya levhalarını birbirinden ayıran Orta Atlantik Sırtı üzerindeki konumu nedeniyle volkanik bir ada. Bu durum adanın jeolojik olarak aktif olmasına neden oluyor çünkü levhalar sürekli birbirlerinden uzaklaşmaktadır. Buna ek olarak milyonlarca yıl önce adayı oluşturan İzlanda Gayzeri (Iceland Plume) adında devasa bir sıcak bacanın üzerinde oturmaktadır. Ülke depremlere ek olarak volkanik patlamalara eğilimlidir. Bu nedenle bolca kaplıcaya ve gayzere sahip.
İzlanda'nın iç kısmı genel olarak yüksek bir platodan oluşuyor ve çoğunlukla küçük ormanlık alanlarla çevrilidir. Bu nedenle tarıma elverişli toprağı pek yok. Ancak kuzeyde koyun ve sığır gibi hayvanları otlatmak için kullanılan geniş çayırlar bulunuyor. Ülkede tarımın çoğu kıyı boyunca yapılır.
İzlanda'nın iklimi Körfez Akıntısı nedeniyle ılıman. Bu da kışların ılık ve rüzgarlı, yazların nemli ve serin geçmesine neden olur.
İzlanda Hakkında Sık Sorulanlar
İzlanda'nın coğrafyası nasıldır?
İzlanda, engebeli bir araziye ve çok sayıda buzula sahip volkanik bir adadır. Kuzey Amerika ve Avrasya tektonik plakaları arasında bir sınır olan Orta Atlantik Sırtı üzerinde yer alır. Ülkede birçok aktif jeotermal alan ve kaplıcanın yanı sıra çok sayıda büyük nehir ve şelale bulunmaktadır.
İzlanda'nın iklimi nasıldır?
İzlanda'nın iklimi, serin yazları ve nispeten ılıman kışları ile subarktiktir. Ülke sık sık fırtınalara ve güçlü rüzgarlara, ayrıca ara sıra volkanik patlamalara ve depremlere eğilimlidir.
İzlanda'daki ünlü simge yapılar veya turistik yerler nelerdir?
İzlanda'daki bazı ünlü yerler arasında Blue Lagoon jeotermal kaplıcası, Gullfoss şelalesi, Jökulsárlón buzul lagünü ve Vatnajökull buzulu bulunmaktadır. Diğer popüler aktiviteler arasında balina izleme, yürüyüş ve İzlanda'nın birçok milli parkını ve doğa rezervini keşfetmek yer almaktadır.
İzlanda'nın kültürü nasıldır?
İzlanda kültürü, ülkenin İskandinav ve Kelt köklerinin yanı sıra izolasyonu ve sert doğal ortamından etkilenmiştir. Ülke, canlı müzik ve sanat sahnesinin yanı sıra edebi geleneği (Orta Çağ destanlarını ve Halldór Laxness gibi modern yazarların eserlerini içerir) ile tanınır. İzlandalılar ayrıca troller, elfler ve diğer doğaüstü yaratıkları içeren birçok masalla güçlü bir hikaye anlatımı ve folklor geleneğine sahiptir.
İzlanda'nın ekonomisi nasıldır?
İzlanda balıkçılık, turizm ve yenilenebilir enerji alanlarında güçlü sektörlere sahip karma bir ekonomiye sahiptir. Ülke yüksek bir yaşam standardına ve düşük gelir eşitsizliğine sahiptir, ancak 2008 mali krizi ve diğer faktörler nedeniyle son yıllarda ekonomik zorluklarla da karşılaşmıştır. İzlanda, cinsiyet eşitliği ve LGBTQ haklarına güçlü destek de dahil olmak üzere ilerici sosyal politikalarıyla da bilinmektedir.
İzlanda neleriyle tanınır?
İzlanda buzullar, gayzerler, kaplıcalar ve volkanik manzaralar gibi doğal güzellikleriyle tanınır. Ayrıca edebiyat, müzik ve sanat dahil olmak üzere eşsiz kültürüyle de tanınır.
İzlanda'yı ziyaret etmek için en uygun zaman ne zamandır?
İzlanda'yı ziyaret etmek için en iyi zaman ne görmek ve yapmak istediğinize bağlıdır. Haziran ile Ağustos arasındaki yaz ayları uzun gündüz saatleri ve daha ılıman sıcaklıklar sunarken, Kasım ile Şubat arasındaki kış ayları Kuzey Işıklarını görme şansı sunar.
İzlanda'da kullanılan para birimi nedir?
İzlanda'da kullanılan para birimi İzlanda krónasıdır (ISK).
İzlanda'da yemekler nasıldır?
İzlanda mutfağı deniz ürünleri, kuzu eti ve süt ürünleriyle bilinir. Bazı geleneksel İzlanda yemekleri arasında fermente köpekbalığı, kuzu çorbası ve skyr (bir tür yoğurt) bulunur.
İzlanda'ya nasıl gidilir?
Keflavik Uluslararası Havalimanı'na inen uluslararası uçuşlarla İzlanda'ya hava yoluyla ulaşabilirsiniz. İzlanda ve Danimarka arasında çalışan feribotlar da vardır.
İzlanda'da hangi diller konuşuluyor?
İzlanda'nın resmi dili İzlandaca'dır, ancak birçok kişi İngilizce ve diğer dilleri de konuşmaktadır.
İzlanda hakkında bazı ilginç gerçekler nelerdir?
İzlanda, sadece yaklaşık 360.000 kişilik nüfusuyla Avrupa'nın en seyrek nüfuslu ülkesidir. Ayrıca MS 930 yılında kurulan dünyanın en eski parlamentosuna da ev sahipliği yapmaktadır.
