Bu yazımızda Velociraptor'ı dünyanın en ünlü dinozoru yapan o büyük keşiften bahsedeceğiz. Son 200 yılda keşfedilen tüm dinozorlar arasında Velociraptor tüm paleontologların rüyalarını süsleyen en ilginç ve antik fosillerden olmuştur. Zira bu fosilleri aramak isteyen paleontologlar yüksek, engebeli ve rüzgarlı arazilerde dolaşmak zorundaydılar. İroniktir ancak bu dinozor aslında filmlerde tasvir edildiği gibi akıllı ya da saldırgan değildi.
Velociraptor Nasıl Bulundu?
Jurassic Park'ta sürüler halinde avlanan, hızlı düşünen ve kapı tokmağını çeviren Velociraptor'lar (filmdekiler aslında Deinonychus'tur) gerçeklikten hayli uzaktır. Öyleyse bu hayvanın keşfediliş hikayesi hakkında daha fazlasını öğrenelim.
Gobi Çölü ve Velociraptor'ları
Orta Asya'da bulunan Moğolistan 1920'lerin başlarında dünyanın en ıssız yerlerinden biriydi; trenle, uçakla ya da başka modern hiçbir yolla erişilemiyordu. Bu bölge yalnızca güçlü atlar ve deve kervanlarıyla görülebilen bir noktaydı. New York, Amerikan Tabiat Tarihi Müzesi'nden ünlü paleontolog Roy Chapman Andrews'in önderlik ettiği bir ekip Batı Çin'in dışındaki Moğolistan'a tam olarak bu imkansız koşullarda ulaştı.
Andrews, 1920'lerin başlarında Oviraptor ve Protoceratops dahil olmak üzere birçok Moğolistan dinozorunu şahsen keşfetmiş ve isimlendirmişti. Ancak Velociraptor'ı ilk kez ortaya çıkarma onuru Peter Kaisen'e ait oldu. Her şey Gobi Çölü'ndeki kazı alanında bulunan bir kafatasının ve ayak pençesinin üzerine basmasıyla başlamıştır. Ne yazık ki Velociraptor'ı adlandırma onuru ne kendisinin ne de Andrews'in olmuştur. Bu görev Amerikan Doğa Tarihi Müzesi başkanı Henry Fairfield Osborn'a verildi. Osborn, bu dinozoru popüler bir dergi makalesinde "Ovoraptor" olarak adlandırdı. Ancak Ovoraptor ile Oviraptor birbirlerine yakın olduğundan "Moğolistan'dan hızlı hırsız" anlamına gelen Velociraptor mongoliensis seçildi. "Velox", hızlı ve "Raptor", hırsız Latince kelimelerinden gelir.
Velociraptor Zorluklarla Keşfedildi
1920'lerin başında Amerika'dan Gobi Çölü'ne büyük bir sefer düzenlemek çok zordu; Zira bu yıllarda bölge siyasi bir imkansızlığın içine girmişti. Moğolistan hükümetinde Komünist devrim başa geçmiş ve Sovyetler Birliği, Moğol bilimi üzerindeki hegemonyasını sürdürüyordu (Çin Halk Cumhuriyeti, 1949 yılına kadar ortaya çıkmamıştır, bu da SSCB'ye bugün Rusya'dan ziyade Çin'in hâkim olduğu Moğolistan'da önemli işler yapma şansı verdi).
Sonuç olarak, 50 yıldan uzun bir süre Amerikan Doğa Tarihi Müzesi yeni bir Velociraptor keşfi başlatamadı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra SSCB ve Polonya'dan meslektaşların yardımıyla Moğol bilim adamları, orijinal Velociraptor örneklerinin bulunduğu Flaming Cliffs fosil bölgesine tekrar tekrar uğradılar. Neredeyse tamamı korunmuş Velociraptor iskeletinin büyük keşfi 1971'de açıklandı. Hayvan eşit şekilde iyi korunmuş bir Protoceratop tarafından yakalanır vaziyette bulunmuştu.
Orta Asya'nın Tüylü Teropod'ları
Sovyetler Birliği'nin yörüngedeki uydularıyla birlikte dağılmasının ardından batılı bilim adamları 1980'lerin sonunda tekrar Moğolistan'a seyahat edebildiler. Bu tarihte Çinli ve Kanadalı ortak bir ekip kuzey Çin'de Velociraptor örnekleri keşfetmiş ve Moğol ve Amerikan ortak ekibi Flaming Cliffs sitesinde başka bir Velociraptor bulmuştur. (Bu son keşifteki örneklerden biri "Ichabodcraniosaurus" olarak adlandırıldı — iskeletin kafatası eksik olduğu için yazar Nathaniel Hawthorne'un Başsız Süvari'sine bir göndermedir).
Paleontologlar daha sonra 2007'de bir Velociraptor ön kolu keşfettiler. Kolda hemen göze çarpan şey dikenli tüyler oldu. Velociraptor'ların sürüngenler gibi kabuklu değil tüylü olduğu teorisinin ilk resmi kanıtıydı.
Velociraptor'lar Kretase Orta Asya'sının tek tüylü ve et yiyen dinozoru değildir. Bu topraklar Saurornithoides, Linhevenator, Byronosaurus ve harika bir ismi olan Zanabazar gibi Kuzey Amerika Troodon'u ile yakın ilişkili olan dinozor kuşlarla doluydu. Zanabazar; Heyuannia, Citipati, Conchoraptor ve yine güzel isimli Khaan'ı içine alan Oviraptor ile yakın akraba olan tüylü dinozorlardı. Bu dinozorların çoğu yetenekli Çinli paleontologlar tarafından 20. yüzyılın sonlarında çıkartılmıştır.
Neden Moğolistan?
Öyleyse bu denli dinozor çeşitliliğini destekleyen rüzgârlı Moğol ovalarının çekiciliği neydi? Geç Kretase Orta Asya'sındaki koşullar kendinden küçük avları kovalayabilen ve daha büyük dinozor kuşların pençelerinden hızlıca kaçabilen küçük hayvancıklar için uygundu.
Öyle ki Orta Asya bölgesi, bu tüylü dinozorların uçacak şekilde evrimleştiği teorisine de uygundur. Tüyler ilk başta izolasyon ve gösteriş amacıyla geliştiler. Ancak bu tüyler koşan dinozorlara zamanla bir miktar "kalkış" sağlamaya başladı. Bu özellik doğal seçilim yoluyla favori görüldü ve sürüngenlerden şanslı bir tanesi "gerçek kalkışı" yapıncaya kadar böyle devam etti.