Yaz Saati Uygulaması Nedir?

Yaz saati uygulamasının gerçekten faydalı olup olmadığına dair tartışmalar hiç bitmez.

Yaz saati uygulaması

Yaz saati uygulaması (YSU) fikri ilk olarak Amerikalı bilimci ve diplomat Benjamin Franklin'in makalesinde yer alır. "Erken yatıp erken kalkanlar sağlıklı, zengin ve akıllı olur" sözü de ona aittir. Gerçi o bu önerisini şaka olsun diye yapmış ve ciddiye alınmamıştı. Ardından 1895'te Yeni Zelandalı böcek avcısı George Vernon Hudson, 1907-9'da İngiliz müteahhit golfçü William Willett ile siyasetçi Robert Pearce de dikkate alınmadı. Gelgelelim, 1916'da Almanya ile Avusturya yaz saati uygulamasına başladı ve uygulama tüm Avrupa'da yayıldı.

Benjamin Franklin Mizahı

FRANKLIN, Benjamin. Economie, in Journal de Paris, Numéro 117. Paris
Benjamin Franklin'in Journal de Paris dergisindeki yazısı.

ABD'nin kurucu babalarından Benjamin Franklin 1784'te Paris'te oturuyordu. Journal de Paris dergisi için "Ekonomik Bir Proje" başlıklı mizahi bir makale yazdı. Bir akşam dostlarıyla lamba yağından nasıl tasarruf yapılabilir diye tartıştıktan sonra gece 4'e kadar bu konu üzerinde düşünüp yatmaya gitmiş, fakat sabah 6'da bir gürültü yüzünden uyanmıştı. Hizmetçi panjurları kapamayı unuttuğundan dolayı güneş ışınları içeriye giriyordu. Güneş'in bu saatte doğmuş olmasına şaşmış kalmıştı. Bu olayı anlattığı Parislileri de sabahların aydınlık olduğuna bir türlü inandıramamıştı.

Filozof bir dostu bunun imkansız olduğuna kendisini temin ettikten sonra olsa olsa karanlığın panjurlardan dışarı çıkmış olabileceğini iddia etmişti. Bunun üzerine bir hesap yaptı. Yazın tüm Parisliler Güneş'le birlikte uyanırlarsa mum ışığı yerine Güneş ışığı kullanacaklar, böylece yılda 30.000 ton mum tasarrufu sağlanacaktı. Mumların karneyle verilmesini, panjurlardan vergi alınmasını, sabah Güneş doğar doğmaz kilise çanlarının çalmaya başlamasını, gerekirse top atılmasını önerdi.

Yaz saati uygulaması nasıl başladı?

Kanada eyaletleri Manitoba, Newfoundland ve Nova Scotia onları takip etti. 1918'deki standart saat yasasıyla birlikte yaz saati uygulamasını ABD de kabul etti. Bu uygulamanın amacı, sabahın bir saatini akşama kaydırarak ya da başka bir deyişle saati Güneş'e göre bir saat ileri kaydırarak insanların yatmadan önce yaz akşamlarını daha çok değerlendirmelidir. Teknik açıdan ABD'de baharın belirlenen gününde saatler gece 1:59'dan 3:00'e, sonbahardaysa gece 1:59'dan 1:00'e geçer. Avrupa'daysa bu değişim gece 2'de değil 1'de yapılır.

Yaz saati uygulaması / United Cigar Stores perakende zinciri 1918 tarihi ABD yaz saati yasasını destekliyor
United Cigar Stores perakende zinciri 1918 tarihi ABD yaz saati yasasını destekliyor.

Yaz saati uygulaması genel olarak Mart başında başlar ve Ekim sonunda biter. Fakat fikir daha başından oldukça tartışmalıdır. Tarihlerin ileri geri oynamasının yanında bazı yerler önceleri fikri uygulamayı reddetmiştir. Bu durum sık sık kaosa yol açmıştır: Moundsville, Batı Virginia'dan Steubenville, Ohio'ya otobüsle 56 km'lik bir yolculuk sırasında şoförlerin saatlerini tam 7 kez ayarlaması gerekiyor. 1965'te ikiz şehirler Minneapolis ve St. Paul yaz uygulamasını başlatmak için farklı tarihler seçtiler. Bu yüzden Mississippi nehrinin iki yakasında yer alan bu iki şehirde işi olanlar tam bir kaos yaşadı. Artık Amerika'da yaz saati uygulaması Arizona ve Havai dışında tüm eyaletlerde zorunlu.

Bazen ikizler de yaz saati uygulamasının kurbanı olur. Kasım 2007'de Kuzey Carolina'da Laura adında bir kadın gece 1:32'de bir erkek, 34 dakika sonra da ikiz kız kardeşini dünyaya getirdi. Fakat iki doğum arasında yaz uygulaması başlamıştı ve kızın doğumu kayıtlara 1:06 olarak geçti. İleride mahkemenin kimin önce doğduğuna bağlı bir karar vermesi gerekmez umarız. 50 yıl sonra hatıralar silikleşmiş ve tanıklar vefat etmişken bu zor bir karar olabilir.

Yaz saati uygulaması yararlı mı?

2. Dünya Savaşı sırasında yaz saati uygulaması, yaz akşamlarında ekstra ışığın kullanılmasıyla verimliliği artırdı. Britanya'da ''çift İngiliz yaz saati'' uygulamasıyla bu verimlilik daha artırıldı
II. Dünya Savaşı sırasında yaz saati uygulaması, yaz akşamlarında ekstra ışığın kullanılmasıyla verimliliği artırdı. Britanya'da "çift İngiliz yaz saati" uygulamasıyla bu verimlilik daha artırıldı.

Yaz saati uygulamasının gerçekten faydalı olup olmadığına dair tartışmalar hiç bitmez. Savunucuları uzun yaz akşamlarını sevdiklerini söylerler, çünkü sabahlar (çoğu insan uyurken) bir saat kısaltılır ve akşam (insanlar ayaktayken) bir saat uzamış olur. Sonuç olarak ışıkların açık kalması gereken süre azalır, böylece enerji tasarrufu olur. 1986'da Amerika'daki uygulama Nisan'ın son pazar gününden ilk pazarına kaydırıldı; ulaştırma bakanlığının iddiasına göre bu sayede ülkede her yıl 300.000 varil petrol tasarruf edilmiş oluyor. Yeni Zelanda'da da güç tüketimi, uygulama başlayınca yüzde 3,5 azalıyor.

Indiana yaz saati uygulamasına geçtiğinde ilk 3 yıl güç tüketiminde ciddi bir artış oldu. Bu uzun ve sıcak yaz akşamlarında daha çok klima kullanılmasından kaynaklanmış olabilir. Bununla birlikte uygulamanın belki de en önemli sonucu trafik kazalarının küçük ama önemli bir oranda (yüzde 1) azalması. Gerçi uygulama bittikten hemen sonra yayaların kaza riski artıyor.

Yaz saati uygulaması karşıtları daha erken kalkmaktan nefret ettiklerini, uygulama yılın çok erken bir zamanı başlatılırsa çocukların karanlıkta okula gitmek zorunda kaldıklarını ve bunun tehlikeli olduğunu söyler. Dahası, artık evlerdeki çoğu elektronik aletin üzerinde entegre saatler bulunduğundan uygulama başladığında sadece salondaki duvar saatimizi, yatağın yanındaki alarmlı saatimizi ve kol saatimizi değil, fırının, mikrodalganın, radyonun, televizyonun, merkezi ısıtmanın saatini de değiştirmemiz gerekiyor.

Yaz saati artık Kuzey Amerika'nın tamamına yakınında, Güney Amerika'nın bazı kısımlarında, tüm Avrupa ve Rusya'da ve Orta Doğu'nun bazı bölgelerinde uygulanıyor. Güney Amerika'nın çoğunda, Avustralya'da ve Uzakdoğu'da uygulandıysa da sonradan vazgeçildi. Orta Afrika'da ise hiç denenmedi, sonuçta ekvator bölgesinde tüm yıl boyunca 12 saat gün ışığı olduğundan uygulamanın bir anlamı bulunmuyor.

Taş devri insanlarının kış dönümünü belirlemesinden, standart takvim ve yılda bir saniyeden daha az şaşan evrensel saate kadar oldukça uzun bir yol kat ettik. Bunca yolu gelmemizi zekamıza, yaratıcılığımıza ve "zaman" gibi insanın avucundan kaçıp giden kavramları ölçmek için geliştirdiğimiz aletlere borçluyuz.

Yaz saati uygulaması hakkında sık sorulanlar

Yaz saati uygulamasının tarihçesi nedir?

Yaz Saati Uygulaması ilk olarak 1784 yılında Benjamin Franklin tarafından mum tasarrufu için önerilmiştir. Ancak, I. Dünya Savaşı'na kadar ülkeler, savaş çabaları sırasında enerji tasarrufu yapmanın bir yolu olarak Yaz Saati Uygulamasını yaygın bir şekilde benimsemeye başlamadı. O zamandan beri yaz saati uygulaması dünya çapında çeşitli zamanlarda ve çeşitli şekillerde uygulanmaktadır.

Yaz saati uygulamasının potansiyel faydalarından bazıları nelerdir?

Yaz saati uygulamasının savunucuları enerji tasarrufu sağlayabileceğini, trafik kazalarını ve suç oranlarını azaltabileceğini, açık hava rekreasyonunu ve turizmi teşvik edebileceğini ve hatta ekonomiyi canlandırabileceğini savunmaktadır. Bazı çalışmalar, Yaz saati uygulamasının özellikle aydınlatma ve ısıtma için enerji tüketiminde bir azalmaya yol açabileceğini bulmuştur.

Yaz saati uygulamasının bazı potansiyel dezavantajları nelerdir?

Yaz saati uygulamasının eleştirenler, uyku düzenini bozabileceğini ve özellikle yaşlılar ve küçük çocuklar gibi savunmasız nüfuslar için sağlık sorunlarına yol açabileceğini savunuyorlar. Bazı çalışmalar, saatlerin değiştirildiği geçiş döneminde trafik kazalarında ve işyeri yaralanmalarında artış olduğunu da ortaya koymuştur.

Farklı ülkeler ve bölgeler yaz saati uygulamasını nasıl uyguluyor?

Yaz saati uygulaması evrensel olarak benimsenmemiştir ve farklı ülkeler ve bölgeler bunu farklı şekillerde uygulayabilir. Bazı ülkeler hiç uygulamazken, diğerleri yıl boyunca veya yılın sadece bir bölümünde uygulayabilir. Saatlerin değiştirilmesi için belirli tarihler ve saatler de değişebilir.

Yaz saati uygulamasının enerji tasarrufu için etkili bir yol mudur?

Yaz saati uygulamasının enerji tasarrufundaki etkinliği süregelen bir tartışma konusudur. Bazı çalışmalar, özellikle aydınlatma ve ısıtma açısından enerji tasarrufuna yol açtığını ortaya koymuştur. Ancak, diğer çalışmalar enerji tüketimi üzerinde çok az etkisi olduğunu veya hiç etkisi olmadığını ortaya koymuş, hatta bazıları yaz saati uygulamasının klima ve diğer soğutma sistemleri için daha fazla enerji kullanımına yol açabileceğini öne sürmüştür.