Sürekli olarak Güneş'in etrafında dönerek pişen bir gezegende yaşadığınızı düşünün. Merkür, Güneş Sistemi'ndeki karasal gezegenlerin en küçüğüdür. Aynı zamanda en kraterli olanıdır ve Güneş'e en yakın gezegendir. Güneş'e çok yakın olmasına rağmen Merkür'ü her yıl yalnızca birkaç kez görebiliyoruz. Bunun için Güneş'ten en uzak noktada bulunması gerekiyor. Venüs gibi Merkür'ün de uydusu yok.
Merkür'ü Dünya'dan gözlemlemek
Merkür en iyi gün batımı ve gün doğumunda görülebilir. Bunlara sırasıyla en büyük doğu uzanımı ve en büyük batı uzanımı adı veriliyor. Yukarıdaki fotoğrafta Merkür gün batımından hemen sonra gökyüzünde küçük, parlak bir nokta olarak görülüyor. Yanında Venüs var ve bu nadiren olur.
Planetaryum ya da yıldızlara bakma uygulamaları Merkür'ü gökyüzünde tespit etmek için kullanışlıdır. Elbette Güneş her battığından ya da doğduğunda görmek mümkün olmuyor.
Merkür'de bir yıl ve bir gün
Merkür'ün Güneş etrafındaki yörüngesi ortalama 88,9 milyon kilometre uzunluğundadır. Gezegen bu mesafeyi 88 günde kateder. Güneş'e en yakın 46 milyon kilometrede bulunabilir. En uzaktayken bu 70 milyon kilometre olur. Bu geniş fark iç Güneş Sistemi'ndeki en sıcak ve en soğuk yüzeylere sahip olmasını sağlıyor. Ayrıca tüm Güneş Sistemi'ndeki en kısa yıla (89 Dünya günü) sahip.
Bu küçük gezegen kendi ekseninde çok yavaş dönüyor. Bir günü yani bir dönüşü 58.7 gün sürüyor. Güneş'in etrafındaki her iki dönüşü için kendi etrafında üç kez dönmüş oluyor. Bu nedenle Merkür'de bir Güneş günü 176 Dünya günü sürmektedir.
Merkür'ün sıcaklığı
Kısa yılı ve kendi etrafındaki yavaş dönüşü Merkür'ün yüzeyinde aşırı sıcaklık değişimlerine neden olur. Bu durum Güneş'e yakınlığı ile birleşince, bir kısmı buz tutarken diğer kısımları kaynamaktadır. Bir günde sıcaklıklar -180 derece ile 430 derece arasında değişir. Merkür'den daha sıcak olan tek gezegen atmosferi bulutlarla örtülü Venüs'tür.
Merkür'de eksen eğikliği bulunmadığından kutup noktaları asla Güneş ışığı almaz. Yine mevsimler yoktur. Gezegene çarpan kuyruklu yıldızların buzu asla çözülmez. Yüzeyinin geri kalanı kurudur.
Merkür'ün büyüklüğü ve yapısı
Cüce gezegen Plüton'dan sonra en küçük gezegen Merkür'dür. Çevresi 15.328 kilometredir ve bu anlamda Jüpiter'in ayı Gaynmede ile Satürn'ün en büyük uydusu Titan'dan bile küçüktür. Kütlesi 0.055 Dünya'ya denktir. Kütlesinin yüzde 70'ini demir gibi metaller oluşturuyor. Kayaların yüzde 30'u silikondan oluşan silikattır. Çekirdeği hacminin yüzde 55'ine karşılık geliyor. Merkezinde sıvı halde bulunan demir var. Merkür döndükçe sıvı demir çalkalanır ve manyetik alan kuvveti oluşturur (Dünya'nın yüzde 1'i kadar).
Merkür'ün atmosferi
Merkür'ün neredeyse atmosferi yok. Çünkü havayı taşıyamayacak kadar küçük ve sıcaktır. Ama ekzosferi var ve ekzosferinde kalsiyum, hidrojen, helyum, oksijen, sodyum ve potasyum gibi atomlar yer alıyor. Bu atomlar Güneş rüzgarları ile etrafa saçılıp durmaktadır. Gezegenin çekirdeğindeki radyoaktif elementler çürüdüğünde dışarı helyum ve benzeri elementler salınır. Bu elementler ekzosferi doldurur.
Merkür'ün yüzeyi
Zayıf bir atmosferi olan Merkür neredeyse hiçbir cismi engelleyemiyor. Bu nedenle yüzeyi milyarlarca yıldır bombardımana uğramaktadır. Yüzeyinde bu çarpışmaların karbon kalıntıları var. Güneş Sistemi'ndeki en kraterli gezegenlerden biri.
Merkür, Mariner 10 ve MESSENGER uzay araçlarıyla gözlemleniyor. Volkanik ovaları geçmişte çekirdeğinden çıkan lavların bir sonucu. Çekirdeği soğumaya başlayınca lavlar geride garip şekilli yarıklar, çatlaklar ve sırtlar bıraktı.
Merkür keşifleri
Merkür'ü gözlemlemek oldukça zordur çünkü Güneş'e çok yakındır. Teleskoplar bu iş için yetersiz kaldığından tek çözüm uzay araçları göndermek oldu.
İlk Merkür misyonu 1974'te Mariner 10 ile başladı. Yer çekimini kullanarak Venüs'ün yanından geçti ve Merkür'ün yörüngesine yerleşti. Çeşitli ekipmanlar ve kameralarla donatılan araç gezegenin etrafında üç kez dolandıktan sonra ilk fotoğrafı ve verileri gönderdi. 1975'te yakıtı tükenince kapatıldı. Şimdi Güneş'in yörüngesinde dolanmaktadır. Misyondan elde edilen veriler MESSENGER'ın fırlatılmasını sağladı.
Araç 2011'den 2015'e kadar gezegeni gözlemledi. 2015'te yüzeye düştü. Toplanan veriler bilim adamlarının gezegenin yapısını anlamasını sağladı. Kutuplardaki buzul kraterlerinin asla Güneş ışığı almadığı ve kalıcı gölgeleri olduğu ilk kez burada anlaşıldı. İki misyondan toplanan veriler bugün hala araştırılmaya devam etmektedir.
Yeni Merkür görevi 2025'te BepiColumbo uzay aracı ile başlayacak. Araç bu kez neredeyse kalıcı olacak.
Hızlı bilgiler
- Merkür, Güneş'e en yakın gezegendir.
- Bir Merkür günü (Güneş'in yörüngesinde geçen süre) 88 Dünya günüdür.
- Hiç Güneş ışığı almayan Merkür'ün kutuplarında buz birikintileri vardır.
- Gün içinde sıcaklığı –180 derece ile 430 derece arasında değişir.
- MESSENGER uzay aracı, Merkür'ün yüzeyinin ayrıntılı görüntüsünü ve haritasını sağlamıştır.
Merkür hakkında sık sorulanlar
Merkür'ü güneş sistemimizdeki gezegenler arasında benzersiz kılan nedir?
Merkür güneş sistemimizdeki en küçük ve güneşe en yakın gezegendir. Aynı zamanda en kısa yıla sahiptir, çünkü güneş etrafındaki bir yörüngesini tamamlaması sadece 88 Dünya günü sürer.
Merkür'ün yüzeyi nasıldır?
Merkür, sarp kayalıkları ve vadileri ile yoğun kraterli ve kayalık bir yüzeye sahiptir. Yüzeyi aynı zamanda çok sıcaktır, sıcaklık gündüzleri 430 dereceye kadar ulaşır ve geceleri -180 dereceye kadar düşer.
Merkür'ün atmosferinin bileşimi nedir?
Merkür, esas olarak helyum ve eser miktarda oksijen, sodyum ve potasyum gibi diğer gazlardan oluşan çok ince bir atmosfere sahiptir. O kadar incedir ki, genellikle gerçek bir atmosferden ziyade bir ekzosfer olduğu düşünülür.
Merkür hakkındaki anlayışımız zaman içinde nasıl değişti?
Teknoloji ve uzay araştırmalarındaki ilerlemeler sayesinde Merkür hakkındaki bilgilerimiz zaman içinde önemli ölçüde değişmiştir. 1974'teki Mariner 10 görevinden önce Merkür hakkında temel özelliklerinin ötesinde çok az şey biliniyordu. O zamandan bu yana, 2011-2015 yılları arasında gezegenin yörüngesinde dönen ve yüzeyi, bileşimi ve tarihi hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan MESSENGER uzay aracı da dahil olmak üzere Merkür'e birkaç görev daha gönderildi
Merkür araştırmalarındaki bazı açık sorular nelerdir?
Merkür hakkında, boyutuna kıyasla neden bu kadar büyük bir demir çekirdeğe sahip olduğu, yüzey özelliklerinin nasıl oluştuğu ve güneş rüzgârıyla nasıl etkileşime girdiği gibi hâlâ cevaplanmamış birçok soru var. Ayrıca gezegenin manyetik alanını ve kutuplarındaki sürekli gölgeli bölgelerde su buzu barındırma potansiyelini daha iyi anlamak için araştırmalar devam etmektedir.
Merkür: Yapısı, yüzeyi, atmosferi, ısısı, büyüklüğü ve kütlesi yazımız burada son buldu. Daha fazla içerik için bu bağlantıyı takip edebilirsiniz: https://evrenatlasi.com/k/bilim-teknoloji/