Dünya İkliminin Milyon Yıllık Değişimi Nasıl Biliniyor?

Geçmişteki iklim değişikliğine ilişkin en önemli kanıtlardan biri Antarktika ve Grönland'dan elde edilen buz çekirdeklerinin incelenmesidir. Bu çekirdekler, binlerce yıl boyunca birikmiş buz katmanlarını içermekte ve her katman, biriktirildiği zamanki atmosferin anlık bir görüntüsünü temsil etmektedir.

Yazar Burcu Kara
kalkerli fitoplankton
Deniz tabanı fitoplanktonları

Bazen Oksijen İzotop Evreleri (OİE) olarak da anılan Denizel İzotop Evreleri (DİE), Dünya tarihindeki soğuk ve sıcak dönemlerin en az 2,6 milyon yıl öncesine dek uzanan kronolojisini ortaya çıkarıyor. Paleoklimatologların çalışmaları ile geliştirilen OİE, okyanusların dibinde toplanan fosil plankton (foraminifer) birikintilerindeki oksijen izotopları oranını gösterir. Bu da Dünya'nın milyon yıllık iklim değişikliği hakkında ipuçları verir. Değişen oksijen izotop oranları buz tabakasının mevcudiyetine dair bilgi vererek iklim değişikliklerini açıklar.

Denizel İzotop Evreleri Nasıl Ölçülüyor?

Bilim adamları dünyanın dört bir yanındaki okyanusların tabanından tortu çekirdeği örnekleri alarak foraminiferlerin kalsit kabuğundaki Oksijen 16'nın Oksijen 18'e oranını ölçer. Oksijen 16'nın kaynağı okyanuslara yağan kardır ve bunlar buharlaşır. Okyanuslardaki Oksijen 18 ise kar ve buzul birikiminin arttığı zamanlarda zenginleşir. Böylece, O18 / O16 oranı gezegendeki artan buzul hacminin bir sonucu olarak zaman içinde değişir.

okyanus tabanı araştırılıyor
İpuçlar okyanus tabanında gizli

İklim değişikliğinin ölçümünde kullanılan oksijen izotop oranları bilim adamlarına Dünya'daki buzul oranında yaşanan değişimle ilgili bilgi veriyor. Dünya'daki buzul oranlarının değişmesinin başlıca nedenleri Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesinin eksantrikliği (açısı), Dünya'nın eksen eğikliği ve kuzey enlemlerini Güneş'e daha yakın ve uzak konuma getiren Dünya'nın basık şekli olarak gösteriliyor. Tüm bunlar Güneş'ten gelen ısıların gezegendeki dağılımını değiştirmekte.

İzotop Evrelerini Destekleyen Kanıtlar

Dalgıçlar deniz seviyesinde bir mağarada yüzüyor
Deniz seviyesindeki mağaralar

Bilim adamları küresel buz hacmindeki değişikliklerin kapsamlı bir kaydını tutmuş olsa da, deniz seviyesindeki yükselmenin, sıcaklık düşüşünün ve hatta buz hacminin kesin miktarı genel olarak izotop ölçümleriyle bilinemiyor. Zira bu farklı faktörler aslında birbiriyle ilişkililer. Bununla birlikte, deniz seviyesindeki değişimler bazen doğrudan jeolojik kanıtlarla tanımlanır: Örneğin, deniz seviyelerindeki mağara sarkıtlarının yaşı gibi. Bu tür ek kanıtlar Dünya'nın milyonlarca yıllık sıcaklık, deniz seviyesi veya buz miktarı değişimleri hakkında daha sıkı bir tahmin yapılmasına yardımcı oluyor.

Dünya İkliminin Milyonlarca Yıllık Değişimi

Aşağıdaki tabloda Dünya'da son 1 milyon yıl içinde yaşanan büyük kültürel olayların nasıl gerçekleştiği yani yaşamın bir paleo-kronolojisi listeleniyor. Araştırmacılar bu olayların yaşandığı yılları Oksijen İzotop Evreleri'ne (OİE) bakarak hesapladılar.

Yıl, sıcaklık ve izotop evresiKültürel olaylar
11.600, Daha sıcak, OİE 1Holosen Çağ
24.000, Daha soğuk, OİE 2Son buzul maksimumu, Amerika'ya yerleşildi
60.000, Daha sıcak, OİE 3Üst Paleolitik başlıyor; Avustralya'ya yerleşildi, mağara duvarları boyandı, Neandertallar yok oldu
74.000, Daha soğuk – OİE 4Toba dağı patlaması
130.000, Daha sıcak – OİE 5İlk modern insanlar (İMİ) Afrika'dan ayrılarak dünyaya yayıldı
85.000, Daha sıcak- OİE 5aGüney Afrika'da litik teknoloji devri
93.000, Daha soğuk – OİE 5b
106.000, Daha sıcak – OİE 5cİMİ İsrail'in Skuhl ve Qazfeh şehrinde
115.000, Daha soğuk – OİE 5d
130.000, Daha sıcak – OİE 5e
190.000, Daha soğuk – OİE 6Orta Paleolitik başlıyor, İMİ Etiyopya'daki Bouri ve Omo Kibish'te evrimleşiyor
244.000, Daha sıcak – OİE 7
301.000, Daha soğuk – OİE 8
334.000, Daha sıcak – OİE 9
364.000, Daha soğuk – OİE 10Homo erectus Sibirya, Diring Yuriahk'ta yaşıyor
427.000, Daha sıcak – OİE 11Neandertallar Avrupa'da evrimleşiyor, OİE 1'e en benzer evredir
474.000, Daha soğuk – OİE 12
528.000, Daha sıcak – OİE 13
568.000, Daha soğuk – OİE 14
621.000, Daha soğuk – OİE 15
659.000, Daha soğuk – OİE 16
712.000, Daha sıcak – OİE 17H. erectus Çin'in Zhoukoudian mağarasında
760.000, Daha soğuk – OİE 18
787.000, Daha sıcak – OİE 19
810.000, Daha soğuk – OİE 20H. erectus Israil, Gesher Benot Ya'aqov'da
865.000, Daha sıcak – OİE 21
1.030.000, Daha soğuk – OİE 22