Pakistan nispeten genç bir ülke ancak bölgedeki insanlık tarihi on binlerce yıl öncesine dayanıyor. Yakın tarihten itibaren Pakistan dünyanın gözünde yalnızca aşırılık yanlısı El Kaide ve komşu Afganistan merkezli Taliban hareketi ile anılmaya başladı. Pakistan hükümeti ülke içindeki çeşitli gruplar ile mücadele ediyor ve dini baskılarla karşı karşıya kalıyor.
Pakistan Hakkında Temel Bilgiler
- Resmi adı: Pakistan İslam Cumhuriyeti
- Başkent: İslamabat, nüfus 1.129.000 (2020 tahmini)
- Nüfus: 220.000.000 (2019)
- Ortalama yaşam süresi: 67.2 yıl (2019)
- Resmi dil: Urduca
- Para birimi: Pakistan Rupisi
- Yönetim biçimi: Parlamenter federal cumhuriyet
- İklimi: Ilıman iklim
- Yüzölçümü: 881.913 km²
- En yüksek noktası: K2 Dağı (8.611 metre)
- En alçak noktası: Hint Okyanusu kıyısı
- Büyük şehirler: Karaçi (nüfus 15,7 milyon), Lahor (12,1 milyon), Haydarabad (11,5 milyon), Faysalabat (3,3 milyon), Rawalpindi (2,1 milyon)
Pakistan'ın Yönetim Biçimi
Pakistan'ın (biraz kırılgan) bir parlamenter demokrasisi var. Cumhurbaşkanı devlet başkanı ve başbakan hükümet başkanıdır. Cumhurbaşkanı Arif Alvi ve Başbakan Imran Khan 2018'de seçildiler. Beş yılda bir seçimler yapılıyor ve bir kişi ikinci kez seçilebiliyor.
Pakistan'ın iki meclisli parlamentosu Majlis-e-Shura (Şura Meclisi) adını taşıyor ve 100 üyeli Senato ile 342 üyeli Ulusal Meclis'ten oluşuyor.
Yargı sistemi İslami ve laik mahkemelerin bir karşımından ibaret. Bunlar Yüksek Mahkeme, il mahkemeleri ve İslam hukukunu yöneten Federal Şeriat mahkemeleri olarak sıralanır. Pakistan'ın laik yasaları İngiliz ortak hukukuna dayanmakta. 18 yaşın üzerindeki tüm vatandaşlar oy kullanabiliyor.
Pakistan Nüfusu
Pakistan'ın 2019 yılı nüfus ölçümü 204 milyon kişi olarak açıklandı ve bu da onu dünyadaki en kalabalık altıncı ülke haline getirdi.
Ülkedeki en büyük etnik grup toplam nüfusun yüzde 45'i ile Pencap'tır. Diğer gruplar arasında yüzde 15,4 ile Peştun, yüzde 14,1 Sindhi, yüzde 8,4 Saraiki, yüzde 7,6 Urdu ve yüzde 3,6 Beluç var. Daha küçük gruplar kalan yüzde 4,7'yi oluşturuyor.
Pakistan'daki doğum oranı kadın başına 2,7 canlı doğum ile nispeten yüksek; bu nedenle nüfus hızla büyüyor. Yetişkin kadınlarda okuma yazma oranı sadece yüzde 46; erkeklerde ise yüzde 70.
Pakistan Dilleri
Pakistan'ın resmi dili İngilizcedir, ancak ulusal dil Urduca'dır (Hintçe ile yakından ilgili). İlginç bir şekilde, Urduca Pakistan'ın başlıca etnik gruplarının hiçbiri tarafından ana dil olarak konuşulmuyor ve birçok Pakistan halkı için tercih edilir bir iletişim seçeneği değil.
Pencapça, Pakistanlıların yüzde 48'inin ana dili; Sintçe yüzde 12, Saraiki (Multani) yüzde 10, Peştuca yüzde 8, Beluçça yüzde 3 ve bir avuç küçük dil grubu daha var. Pakistan dillerinin çoğu Hint-Aryan dil ailesine ait ve Fars-Arap alfabesiyle yazılıyor.
Pakistan'ın Dini
Pakistanlıların yaklaşık yüzde 95-97'si Müslüman, kalan az sayıdaki kısım Hindular, Hristiyanlar, Sihler, Parsi (Zerdüştler), Budistler ve diğer inançları takip eden küçük topluluklardan ibaret.
Müslüman nüfusun yaklaşık yüzde 85-90'ı Sünni Müslümanlar iken yüzde 10-15'i Şii'dir.
Pakistanlı Sünnilerin çoğu Hanefi mezhebi ile 19. yy'da Kuzey Hindistan'da başlayan Ehl-i Hadis hareketine mensup. Temsil edilen Şii mezhepleri arasında Onikiciler, Bohra ve İsmailîlik var.
Pakistan Coğrafyası
Pakistan, Hint ve Asya tektonik levhaları arasındaki çarpışma noktasında bulunuyor. Sonuç olarak, ülkenin çoğu engebeli dağlardan oluşur. Pakistan'ın yüzölçümü 880.940 kilometrekare ile Türkiye'ye yakın.
Ülke kuzeybatıda Afganistan, kuzeyde Çin, güney ve doğuda Hindistan ve batıda İran ile sınır komşusu. Hindistan sınırı, her iki ülkenin de Keşmir ve Cemmu'nun dağlık bölgelerinde hak iddia ettiği bir anlaşmazlığa tabi.
Pakistan'ın en alçak noktası, deniz seviyesindeki Hint Okyanusu kıyısıdır. En yüksek noktası ise 8.611 metre ile Dünya'nın ikinci en yüksek dağı olan K2 Dağı'dır.
İlgili: Everest'in Ardından Dünyanın En Yüksek Dağları
Pakistan İklimi
Ilıman kıyı bölgesi hariç, Pakistan'ın çoğu aşırı mevsimsel sıcaklıklardan muzdarip.
Haziran'dan Eylül ayına kadar Pakistan'ın bazı bölgelerinde muson mevsimi görülüyor; ılık hava ve şiddetli yağmurlar ile karşılaşılıyor. Aralık-Şubat aylarında sıcaklıklar önemli ölçüde düşer, bahar ise çok sıcak ve kurak olur. Elbette Karakurum ve Hindukuş dağ sıraları yüksek rakımları nedeniyle yılın büyük kısmında karla kaplılar.
En düşük rakımlarda bile sıcaklıklar kış aylarında donma noktasının biraz altına inerken, yazın görülen 40°C sıcaklıklar nadir değildir. Ülkenin rekor sıcaklığı 55°C.
Pakistan Ekonomisi
Pakistan büyük ekonomik potansiyele sahip ancak iç siyasi huzursuzluk, dış yatırım eksikliği ve Hindistan ile olan kronik çatışma durumu ekonomik gelişimi engelliyor. Sonuç olarak, Pakistan'da kişi başına düşen GSYİH sadece 1.357 dolar ve Pakistanlıların yüzde 24'ü yoksulluk sınırında yaşamakta (2019 tahminleri).
GSYİH 2004 ve 2007 arasında yüzde 6-8 oranında büyürken, 2018'de yüzde 5,8 ve 2019'da ise 3,3'e kadar geriledi. Açıklanan işsizlik sadece yüzde 5,9 ancak birçoğu yeterince istihdam edilmediğinden gerçek istihdam durumunu yansıtmaz.
Pakistan, iş gücü, tekstil, pirinç ve halı ihraç ediyor. Petrol, petrol ürünleri, makine ve çelik ithalatı yapıyor.
1 ABD Doları bugün 154 Pakistan Rupisi'ne eşit (2020 Ocak).
Pakistan Tarihi
Pakistan henüz modern zamanda kurulmuş bir ülke, ancak bölge insanları yaklaşık 5.000 yıldır geniş şehirler inşa ediyor. Beş milenyum önce İndus Vadisi Uygarlığı, şimdi hala Pakistan'da bulunan, Harappa ve Mohenjo-Daro'da büyük kent merkezleri kurdular.
İndus Vadisi uygarlığı MÖ 2000'de kuzeyden gelen Aryanlarla karıştılar. Bu insanlara topluca Vedik Kültürü deniyor. Vedikler, Hinduizmin destansı hikayelerini yazdılar.
Pakistan ovaları MÖ 500 civarında Büyük Darius tarafından fethedildi. Ahameniş İmparatorluğu bu bölgeyi yaklaşık 200 yıl yönetti.
Büyük İskender MÖ 334'te Ahameniş İmparatorluğu'nu yok ederek Pencap'a kadar Yunan medeniyetini getirdi. İskender'in 12 yıl sonraki ölümünden sonra generalleri ülkeyi satraplıklara böldü ve imparatorluk bunun sonucunda karışıklıklara uğradı; yerel bir lider olan Chandragupta Maurya, Pencap'ı yeniden yerel yönetim haline getirme fırsatını yakaladı. Bunlar olurken Yunan ve Fars kültürü bugünkü Pakistan ve Afganistan'daki güçlü etkisini sürdürüyordu.
Demir Çağı'nda kurulan Maurya İmparatorluğu ile Güney Asya'nın çoğu fethedildi; Chandragupta'nın torunu Büyük Asoka, MÖ 3. yüzyılda Budizm inancına geçti.
Asıl önemli dini gelişme MS 8. yüzyılda Müslüman tüccarların İslam'ı Sind bölgesine getirmesiyle yaşandı. İslam, Türk Devleti Gazneliler Hanedanlığı döneminde devlet dini haline geldi (MS 997-1187).
Birbiri ardına gelen Türk / Afgan hanedanları bölgeyi 1526'ya dek yönetti. Bu tarihte topraklar Babür İmparatorluğu'nun kurucusu Babür tarafından fethedildi. Babür, Timur'un (Timurlenk) soyundan geliyordu ve hanedanı, İngilizlerin kontrolü devraldığı 1857'ye kadar Güney Asya'nın çoğuna hükmetti. 1857'deki Hint Ayaklanması'ndan sonra (Sepoy veya Sipahi isyanı) son Babür İmparatoru II. Bahadır Şah, İngilizler tarafından Burma'ya (Myanmar) sürüldü.
İngiltere özellikle İngiliz Doğu Hindistan Şirketi ile en az 1757'den bu yana bölgede giderek artan bir kontrole sahip olmuştu. Güney Asya'nın Birleşik Krallık hükümeti tarafından doğrudan kontrol altına alındığı Britanya Hindistanı (Raj, 1858) 1947'de yıkıldı.
Müslüman Birliği'nin lideri Muhammed Ali Cinnah tarafından temsil edilen Britanya Hindistanı'nın kuzeyindeki Müslümanlar, II. Dünya Savaşı'ndan sonra bağımsız Hindistan ulusuna katılmayı reddettiler. Sonuç olarak taraflar Hindistan'ın bölünmesini (bkz: Hindistan'ın Bölünmesi) kabul etti. Hindular ve Sihler Hindistan'da kalırken, Müslümanlar yeni Pakistan ülkesine geçtiler. Cinnah, bağımsız Pakistan'ın ilk lideri oldu.
Pakistan kurulduğunda başta iki ayrı parçadan oluşuyordu. Doğu bölümü daha sonra Bangladeş ülkesi oldu.
Pakistan 1980'lerde nükleer silah geliştirmeye başladı ve 1998'de yapılan nükleer testler bunu doğruladı. Pakistan terörle savaşta ABD'nin müttefiki oldu. Sovyet-Afgan savaşı sırasında Sovyetlere karşı çıktılar, ancak ilişkiler bugün gelişti.
Pakistan Hakkında Sık Sorulanlar
Lahor Pakistan'da ne ile tanınır?
Pakistan'ın kültür başkenti olarak bilinen Lahor, tarihi yapıları, zengin mutfağı ve canlı festivalleriyle ünlüdür.
Keşmir konusunda Hindistan ve Pakistan arasındaki anlaşmazlık nedir?
Hindistan ve Pakistan, Keşmir bölgesinin kendilerine ait olduğunu iddia etmektedir ve bölge üzerindeki anlaşmazlık, iki ülke arasında birkaç savaşa ve devam eden gerginliklere yol açmıştır.
Urdu dili nedir ve nerede konuşulur?
Urduca Pakistan'ın ulusal dilidir ve Hindistan'ın bazı bölgelerinde ve diğer ülkelerde de konuşulmaktadır. Şiirsel güzelliği ile bilinen ve edebiyat, müzik ve filmlerde yaygın olarak kullanılan bir dildir.
İndus Vadisi Uygarlığı nedir ve nerede bulunur?
İndus Vadisi Uygarlığı, Pakistan ve Hindistan bölgesinde var olan eski bir uygarlıktır. Gelişmiş şehir planlaması, sofistike tesisat sistemleri ve kapsamlı ticaret ağları ile bilinir.
Peştun kültürü nedir ve nerede yaygındır?
Peştun kültürü, Pakistan ve Afganistan'ın Peştun bölgelerinde yaygın olan canlı ve çeşitli bir kültürdür. Zengin tarihi, benzersiz gelenekleri ve geleneksel kıyafetleriyle bilinir.
Lahor Kalesi nedir ve neden önemlidir?
Lahor Kalesi, Pakistan'ın Lahor kentinde tarihi bir dönüm noktasıdır ve Babür döneminde inşa edilmiştir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır ve güzel mimarisi ve karmaşık tasarımlarıyla tanınmaktadır.
Pakistan'da İslamabad'ın önemi nedir?
İslamabad Pakistan'ın başkentidir ve ülkenin siyasi, kültürel ve ekonomik merkezi olarak hizmet vermektedir.
Belucistan nedir ve nerede bulunur?
Belucistan, ülkenin güneybatı kesiminde yer alan Pakistan'ın en büyük eyaletidir. Engebeli arazisi, zengin maden kaynakları ve çeşitli kültürüyle bilinir.
Pakistan'da kriketin önemi nedir?
Kriket Pakistan'daki en popüler spordur ve milli kriket takımı hem Pakistan'da hem de dünya çapında büyük saygı görmektedir.
Karaçi Pakistan'da ne ile tanınır?
Karaçi, Pakistan'ın en büyük şehridir ve hareketli limanı, canlı gece hayatı ve çeşitli kültürüyle tanınır.
