Batı dünyasında, "Vietnam" kelimesini neredeyse daima "savaş" kelimesi takip eder. Bununla birlikte Vietnam'ın kayıtlı tarihi 1000 yılı aşmaktadır ve 20. yüzyılın ortalarında yaşanan savaşlardan çok daha ilginçtir. Vietnam'ın halkı ve ekonomisi hem sömürgecilik hem de on yıllar süren savaş süreci nedeniyle harap oldu; ancak ülke bugün hızla toparlanma yolunda.
Vietnam Hakkında Temel Bilgiler
- Resmi adı: Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti
- Nüfus: 96.000.000 (2019)
- Başkent: Hanoi (7.500.000)
- Ortalama yaşam süresi: 73,2 yıl
- Resmi dil: Vietnamca
- Para birimi: Vietnam Dongu (VND)
- Yönetim biçimi: Komünizm
- İklimi: Tropikal
- Yüzölçümü: 331.210 km²
- En yüksek noktası: Fansipan Dağı (3,143 metre)
- En alçak noktası: Güney Çin Denizi (0 metre)
- Büyük şehirler: Ho Chi Minh Kenti (eski adıyla Saygon) 8,9 milyon, Hai Phong, 2 milyon, Can Tho, 1,56 milyon, Da Nang, 1.1 milyon
Vietnam'ın Yönetim Biçimi
Siyasi bakımdan Vietnam tek partili komünist bir devlet. Ancak Çin'de olduğu gibi ekonomi giderek daha kapitalist hale geliyor.
Vietnam hükümetinin başkanı şu anda Nguyễn Xuân Phúc. Devlet başkanı ise görevdeki Nguyễn Phú Trọng'dur. Elbette her ikisi de Vietnam Komünist Partisi'nin üst üyeleri.
Vietnam'ın tek meclisli yasama organı olan Vietnam Ulusal Meclisi 496 üyeye sahip ve hükümetin en yüksek organı. Yargı bile Ulusal Meclis'in altındadır.
En üst mahkeme Yüksek Halk Mahkemesi iken, alt mahkemeler arasında il belediye mahkemeleri ve yerel bölge mahkemeleri var.
Vietnam'ın Etnik Yapısı
Vietnam'ın yaklaşık %85'i Kinh veya Viet olarak bilinen etnik Vietnamlılardan oluşuyor. Ülkede 96 milyon insan yaşar. Bununla birlikte geri kalan %15'te 50'den fazla farklı etnik grubun üyeleri bulunuyor.
En büyük gruplardan bazıları %1,9 Tay, %1,7 Tai, %1,5 Muong, %1,4 Kmer Krom, %1,1 Hoa ve Nung ve %1 Hmong'dur.
Vietnam'ın Dili
Vietnam'ın resmi dili Mon-Kmer (Avustroasya) dil grubunun bir parçası olan Vietnamca'dır. Konuşulan Vietnamca tonaldır (tonlama anlamı değiştirir). Vietnamca 13. yüzyıla kadar Çince karakterlerle yazıldı. Ülke ardından kendi karakter alfabesi chu nom'u geliştirdi.
Vietnamcaya ek olarak, bazı vatandaşlar Çince, Kmerce, Fransızca ve dağda yaşayan küçük etnik grupların dillerini konuşurlar. İngilizce ikinci dil olarak giderek daha popüler hale geliyor.
Vietnam'ın Dini
Vietnam, komünist hükümet nedeniyle dindar değil. Komünizmin kurucusu Karl Marx'ın dine karşı antipatisi farklı Asya ve Batı inançlarını içine alsa da hükümet altı dini tanıdığını bildirir. Vietnamlıların %80'i hiçbir dine mensup olmadığını söyler ancak çoğu dini tapınakları veya kiliseleri ziyaret etmeye ve atalarına dua etmeye devam ediyor.
Vietnam halkının dini %73,2 Budist, %12,2 Katolik, %6,8 Cao Da, %4,8 Hoa Hao, %1,4 ve %1'den az Müslüman veya Protestan Hristiyan olarak sıralanıyor.
Vietnam'ın Coğrafyası ve İklimi
Vietnam, Güneydoğu Asya'nın doğu kıyı şeridini içine almak üzere 331.210 km²'lik bir yüzölçümüne sahip. Arazisinin çoğu engebeli, dağlık veya yoğun şekilde ormanlıktır ve sadece %20'si düzlüktür. Çoğu şehir ve çiftlik nehir vadileri ve deltalar etrafında yoğunlaşmış durumda.
Vietnam Çin, Laos ve Kamboçya ile sınır komşusu. En yüksek noktası 3.144 metre yükseklikteki Fansipan Dağı ve en alçak noktası kıyıdaki deniz seviyesi.
Vietnam'ın iklimi hem enlem hem de yüksekliğe göre değişiyor, ancak genellikle tropikal ve muson türünde. Hava, yıl boyunca nemli olma eğilimindedir. Yaz mevsimi yağışlı iken kış mevsimi daha az yağışlıdır.
Sıcaklıklar yıl boyunca genellikle ortalama 23°C'den fazla sapmaz. Şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık 42.8°C ve en düşük sıcaklık 2.7°C idi.
Vietnam'ın Ekonomisi
Vietnam'ın ekonomik büyümesi, hükümetin birçok fabrikayı devlete ait işletmeler (KİT) adı altında kontrol etmesi nedeniyle engellenmeye devam ediyor. Bu KİT'ler ülke GSYİH'sının yaklaşık %40'ını oluşturmakta. Ne var ki Asya'nın kapitalist "kaplan ekonomilerinin" başarısından esinlenen Vietnamlılar son zamanlarda bir ekonomik serbestleşme politikası ilan ettiler ve Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldılar.
2019 yılında Vietnam'ın GSYİH büyümesi, ihracata yönelik üretim ve güçlü iç talep nedeniyle %6,9 oldu. 2018 yılı itibariyle kişi başına düşen GSYİH 2.566 dolar olup işsizlik oranı sadece %2.1'dir. Yoksulluk oranı ise %6 ile sağlıklı düzeyde. Ülke 2002'de %70 yoksulluğa sahipti. İşgücünün toplam %44,3'ü tarımda, %22,9'u sanayide ve %32,8'i hizmet sektöründe çalışıyor.
Vietnam giysi, ayakkabı, ham petrol ve pirinç ihraç ediyor. Deri ve tekstil, makine, elektronik, plastik ve otomobil ithal etmekte.
Vietnam para birimi dong'dur ve 2020 itibariyle 1 USD, 23.172 dong'a eşit.
Vietnam Tarihi
Şu anda Vietnam olan bölgede en az 22.000 yıldan bu yana insanlar yaşıyor. İnsanların bölgede bundan daha uzun süredir yaşadığına dair bulgular var. Arkeolojik kanıtlar, bölgedeki bronz dökümün MÖ 5.000 civarında başladığını ve buradan kuzeye yani Çin'e yayıldığını gösteriyor. MÖ 2.000 civarında Dong Son kültürü, Vietnam'a pirinç ekimini öğretti.
Dong Son'un güneyinde, Cham halkının ataları olan Sa Huynh halkı (MÖ 1.000–MÖ 200) yaşıyordu. Deniz tüccarları olan Sa Huynh, Çin, Tayland, Filipinler ve Tayvan'daki halklarla alışverişte bulundular.
Çin Qin (Çin) Hanedanlığı'nın eski valisi Trieu Da MÖ 207'de Nam Viet'in ilk tarihi krallığını kuzey Vietnam ve güney Çin topraklarında kurdu. Ancak Han Hanedanlığı MÖ 111'de Nam Viet'i fethetti ve MS 39'a kadar süren "İlk Çin Hakimiyeti"ni başlattı.
MS 39 ve 43 yılları arasında Trung Trac ve Trung Nhi kız kardeşler karşı Çinlilere isyan etti ve bağımsız Vietnam'ı kısa süreliğine yönetti. MS 43'de Han Çinlilerine yenildi ve öldürüldüler. Böylece MS 544'e kadar sürecek "İkinci Çin Hakimiyeti" başlamış oldu.
Ly Bi liderliğindeki kuzey Vietnam, güney Champa krallığının Çin'le ittifakına rağmen 544'te tekrar Çinlilerden ayrıldı. İlk Ly Hanedanlığı 602'ye kadar kuzey Vietnam'ı (Annam) yönetti ancak Çin bir kez daha bölgeyi fethedecekti. Bu "Üçüncü Çin Hakimiyeti", Annam bölgesindeki Tang Çin yönetiminin Khuc ailesi tarafından devrildiği MS 905'e kadar sürdü.
Ly Hanedanlığı (MS 1009-1225) kontrolü ele geçirene kadar oluşan boşlukta kısa ömürlü birkaç hanedanlık başa geldi. Ly, Champa'yı işgal etti ve şimdi Kamboçya olan Kmer topraklarına yürüdü. 1225'te Ly, 1400 yılına kadar hüküm süren Tran Hanedanlığı tarafından devrildi. Tran, ünlü üç Moğol istilasını defetti. İlki 1257-58'de Cengiz Han'ın torunu Mengü Han tarafından ve diğer ikisi (1284-85 ve 1287-88) Kübilay Han tarafından yapıldı.
Çin'in Ming Hanedanlığı 1407'de Annam'ı ele geçirmeyi başardı ve yirmi yıl boyunca kontrol etti. Daha sonra başa gelen Vietnam'ın en uzun soluklu Hanedanı olan Le 1428'den 1788'e kadar hüküm sürdü. Le Hanedanlığı Konfüçyüsçülük'ü benimsedi ve Çin tarzı bir kamu hizmeti sınav sistemini başlattı. Ayrıca eski Champa'yı fethetti ve Vietnam'ı bugünkü sınırlarına kadar genişletti.
1788 ve 1802 yılları arasında Vietnam'da köylü isyanları, küçük yerel krallıklar ve kaos hüküm sürdü. Nguyen Hanedanı 1802'de kontrolü ele geçirdi ve 1945'e kadar önce kendi başlarına, daha sonra Fransız emperyalizminin (1887-1945) ve de II. Dünya Savaşı'nda işgalci Japon İmparatorluk güçlerinin kuklaları olarak hüküm sürdüler.
II. Dünya Savaşı'nın sonunda Fransa, Fransız Çinhindi'ndeki (Vietnam, Kamboçya ve Laos) kolonilerinin kendisine geri dönmesi istedi. Vietnamlılar bağımsızlık istiyorlardı, bu yüzden Birinci Çinhindi Savaşı (1946-1954) başladı. 1954'te Fransızlar geri çekildi ve Vietnam demokratik seçim vaadiyle bölündü. Ancak komünist lider Ho Chi Minh altındaki Kuzey Vietnam, ABD destekli Güney Vietnam'ı 1954'te işgal ederek Vietnam Savaşı (1954-1975) olarak da adlandırılan İkinci Çinhindi Savaşı'nın başlamasına neden oldu.
Kuzey Vietnamlılar 1975'te savaşı kazandı ve Vietnam'ı komünist bir ülke olarak yeniden bir araya getirdi. Vietnam ordusu 1978'de komşu Kamboçya'yı ele geçirerek soykırımcı Kızıl Kmerler'i iktidardan uzaklaştırdı. Vietnam 1970'lerden bu yana ekonomik sistemini yavaşça serbestleştirdi ve onlarca yıllık savaşın etkilerinden kurtuldu.
Vietnam Hakkında Sık Sorulanlar
Vietnam Savaşı nedir?
Vietnam Savaşı, 1 Kasım 1955'ten 30 Nisan 1975'te Saygon'un düşmesine kadar Vietnam, Laos ve Kamboçya'da meydana gelen bir Soğuk Savaş dönemi çatışmasıydı.
Geleneksel Vietnam mutfağı nedir?
Geleneksel Vietnam mutfağı taze malzemeleri, ince ot ve baharat kullanımı ve sağlıklı beslenmeye verdiği önemle bilinir. Popüler yemekler arasında pho, banh mi ve Çin böreği sayılabilir.
Vietnam'ın geleneksel müziği nedir?
Geleneksel Vietnam müziği dan tranh (kanun), dan bau (monokord) ve ca tru (törensel şarkı) gibi çok çeşitli stil ve enstrümanları içerir. Melodik ve ritmik karmaşıklığı ve Vietnam şiiri ve edebiyatı ile yakın ilişkisi ile karakterize edilir.
Vietnam'daki Ho Chi Minh Mozolesi'nin önemi nedir?
Ho Chi Minh Mozolesi, Hanoi'de Vietnamlı devrimci lider Ho Chi Minh'e adanmış bir anıt alanıdır. Popüler bir turistik yer ve Vietnam'ın tarihinin ve siyasi ideolojisinin bir sembolüdür.
Vietnam'daki Cham halkının tarihi nedir?
Cham halkı Vietnam ve Kamboçya'ya özgü bir etnik gruptur ve bin yılı aşkın bir geçmişe dayanan zengin bir tarih ve kültüre sahiptir. Kendilerine özgü mimarileri, sanatları ve mutfaklarıyla tanınırlar.
Vietnam Komünist Partisi'nin Vietnam hükümetindeki rolü nedir?
Vietnam Komünist Partisi Vietnam'daki iktidar partisidir ve ülkenin hükümetinde ve ekonomisinde baskın bir role sahiptir.
Vietnam halkının çoğunun dini nedir?
Vietnam halkının çoğunluğu "üç öğreti" olarak bilinen Budizm, Konfüçyüsçülük ve Taoizm'in bir karışımını uygulamaktadır.
Ao Dai'nin Vietnam kültüründeki önemi nedir?
Ao Dai, genellikle kadınlar tarafından giyilen geleneksel bir Vietnam giysisidir. Zarif tasarımı ve Vietnam kadınlığının sembolik temsiliyle bilinir.
Vietnam'daki popüler turistik yerler nelerdir?
Vietnam'daki en popüler turistik yerlerden bazıları Ha Long Körfezi, Hoi An, Hue, Ho Chi Minh Şehri ve Cu Chi Tünelleri'dir.
Mekong Deltası'nın Vietnam'daki önemi nedir?
Mekong Deltası, Vietnam'da pirinç üretimi ve meyve bahçeleriyle bilinen önemli bir tarım bölgesidir. Aynı zamanda doğal su yolları, yüzen pazarları ve kültürel alanları ile popüler bir turizm merkezidir.