80 milyon ila 66 milyon yıl önce Geç Kretase okyanuslarında yüzen dev bir etobur olan Mosazor (Mosasaurus) dünyanın dört bir yanında dolaşırdı. Mosasaurus adı kısmen Latince olan Mosa (Meuse Nehri) kelimesinden türetilmiştir ve ismin ikinci yarısı, Yunanca kertenkele anlamına gelen Sauros kelimesinden gelir. Okyanusta yaşayan bu hayvan geç Kretase döneminden sonra yok oldu. Ayırt edici özellikleri arasında küt, timsah benzeri kafası, kuyruğunun ucunda yüzgeci ve hidrodinamik gövdesi vardı. Bu hayvan balık, kalamar ve kabuklu deniz canlılarıyla besleniyordu. Ortalama 42 yıl yaşadığı tahmin ediliyor.
Mosazor Ne Zaman Keşfedildi?
Mosazorun fosilleri insanlar henüz dinozorlar, deniz sürüngenleri ve evrim hakkında bilgi sahibi olmadan çok önce bulundu. 18. yüzyılın sonlarında Hollanda'da bir madende keşfedildi. İsmi Gideon Mantell tarafından 1829'da verildi ve yakındaki Meuse Nehri'nden esinlenildi. Anlamı Meuse Nehri kertenkelesidir. Fosilin keşfiyle Georges Cuvier ilk kez canlıların neslinin tükenebileceğinden bahsetti. Bu cesur fikir dönemin dini dogmalarına karşıydı.
Aydınlanma Çağı'nın sonlarına dek Batı'daki eğitimli insanların çoğu Tanrı'nın dünyadaki tüm hayvanları İncil zamanlarında yarattığına ve 5000 yıl önce de aynı hayvanların var olduğuna inanıyorlardı. Elbette uzayıp giden jeolojik zaman kavramından da yoksunlardı. Bu fosilin balıklara, balinalara ve hatta timsahlara ait olduğu iddia edildi. Hatta en yakın tahmin Hollandalı doğa bilimci Adriaan Camper tarafından yapıldı ve dev bir monitör kertenkelesine ait olduğu söylendi. Mosazorun, mosasasurs ailesine ait olduğunu söyleyen Georges Cuvier oldu.
Mosazor, T. rex'ten Daha Büyüktü
Jurassic World (2015) gibi filmlere konu olan bu muhteşem hayvan hakkında görece az bilgiye sahibiz. Ancak onlarca yıldır deniz fosilleri toplayan ve mosazor üzerine uzman olan paleontologlar da var. Öyleyse bu hayvanın özelliklerine değinelim
Mosazorun ve onun Kuzey Amerikalı kuzeni Tylosaurus'un 14 ile 15 metre uzunluğa kadar eriştiği ve bu yönüyle T. rex dinozoru yani bir tiranozordan daha büyük oldukları düşünülüyor. Tiranozor elbette çok daha ağır kütleliydi ancak uzunluğu en fazla 14 metreydi.
Mosazorlar dinozor değildir. Hepsi dev boyutlarda değildi. Bazı türleri ortalama Amerikan timsahının yanında cüce gibilerdi. Mosazor türlerinden Carinodens belgicus tam yetişkin haliyle yalnızca 2 metreydi.
Bu hayvanlar balinalar gibi hava soluduğundan okyanus yüzeyine yakın yaşarlardı. Yaşadıkları düşünülen yerler arasında Kuzey Amerika ve batı Avrupa var. Aynı zamanda Japonya ve Yeni Zelanda sularında yer edindikleri düşünülüyor.
Mosazorun Silahı Güçlü Çenelerinde Gizli
Suda avlanan her canlı gibi su altındaki bir avı sıkı sıkıya kavramak zordur. Günümüz yılanları gibi mosazorun da çenesinde gizli bir silah gizliydi: Buna pterygoid diş adı veriliyor. Bu diş ağzın üst kısmındaki kemiklere bağlıdır ve kanca biçimindedir. Bu dişler sayesinde mosazor avını bir kez yakaladığında kaçırması çok zordu. Diş etindeki dokuda gizli olduğundan görmesi Jurassic World filminde olduğu kadar kolay değildir.
Yılan ve Monitör Kertenkeleler En Yakın Akrabası
Akrabaları mosazor gibi yılanların da fazladan dişleri var. Bu soyu tükenmiş sürüngenler, Komodo ejderi gibi kertenkeleler ile de akrabadır. Bu nedenle mosazorların da modern kardeşleri gibi çatallı dilleri olduğu düşünülüyor. Ne yazık ki yumuşak dokular nadiren fosilleştiği için kesin olarak bilmek zor.
Mosazor Suda Doğum Yapardı
15 metrelik bir mosazorun yaklaşık 5.000 kg ağırlığında olduğu tahmin ediliyor. Bu kadar büyük bir şeyin kıyıda doğum yapması fiziksel olarak zordur. Dolayısıyla pek çok okyanus hayvanı gibi bu sürüngenler de dalgaların altında doğum yaptılar.
Bu bilgiye bir Plioplatecarpus fosili sayesinde ulaşıldı. Bu orta büyüklükteki hayvan 83 ila 71 milyon yıl önce her iki yarım küredeki okyanuslarda yaşıyordu. ABD'de keşfedilen "anne mosazor" lakaplı bir fosil bu canlıların nasıl dünyaya geldiklerine ışık tutmuştur. Hamile sürüngen fosilinin gövdesinin etrafında doğmamış yavrusunun kalıntıları bulundu.
Mosazorlar Nesli Tükenmeden Önce Gitgide Çeşitlendi
Mosazorlar hayatta kalma konusunda oldukça başarılıydı. Fosilleri her kıtada, hatta Antarktika'da dahi bulundu. Bu aile, neslinin tükenmesine son 25 milyon yıl kala tuhaf yeni çeşitlere ayrılmaya başladı. Geleneksel mosazorlar açık okyanusta balık, mürekkep balığı ve daha küçük sürüngenleri yerken yeni türlerin hedefi başkaydı.
Globidens türünün sert kabukları ezmek için tasarlanmış yuvarlak dişleri vardı. Goronyosaurus'un kafatası timsaha benziyordu ve Afrika nehirlerinde terör estirdi. Bir de balık benzeri tuhaf dar gövdeli Plotosaurus vardı. Bu hayvan yüksek hız için tasarlanmıştı.
Jurassic World'deki Mosazor Ne Kadar Gerçekçi?
Filmdeki mosazor gerçek dışı derecede akrobatiktir. Mosazorlar katil balina değiller. Dolayısıyla filmde gösterilen sıçrayışı yapacak kadar hızlanmaları mümkün değil. Filmdeki mosazorun 18 metre boyunda ve muhtemelen 6 ton ağırlığında olduğu düşünülürse o sığ havuzun içinde böylesine sıçraması tümüyle gerçek dışı olacaktır.
Bunun yanı sıra mosazor yüzerken yüzgeçlerini kullanmaz. Yani sürtünme yaratarak etrafta çırpınmaz. Yüzgeçleri aslında vücutlarını hedefe doğru sabitlemek içindir. Tıpkı timsahlar gibi suda ok gibi giderlerdi. Bir başka yanlış da hayvanın timsah benzeri sert deri ile tasvir edilmesidir. Gerçek mosazor nispeten pürüzsüz bir deriye sahipti ve üzeri yalnızca küçük pullarla kaplıydı.
