Geko kertenkelesini duymuş veya görmüş olabilirsiniz. Çoğu insan yapışkan ayakları olması dışında gekolar hakkında fazla bir şey bilmez. Geko kertenkele ailesi 1100'den fazla türden oluşuyor. Bu kertenkelelerin dünyasına dalalım ve nasıl tavanlara yapıştıklarını, ağaçların arasından uçtuklarını, renk değiştirdiklerini ve hatta birbirlerine "havladıklarına" göz atalım.
Geko Kertenkelesi (Hemidactylus) Hakkında Bilgiler
- Bilimsel adı: Hemidactylus
- Boyutu: Genellikle 75-150 mm
- Ömrü: Doğada 5 yıl
- Habitat: Antarktika hariç her kıta
Geko Kertenkelesi Teflon Dışında Tüm Yüzeylere Tutunabilir
En ünlü yeteneklerinden biri, kaygan yüzeyler boyunca, hatta cam pencereler veya tavanlar boyunca koşma yetenekleridir. Bu geko kertenkesinin yapışamayacağı tek yüzey teflon. Aslında kuru teflon. Zira su ekleyin ve kertenkele bu imkansız gibi görünen yüzeye de yapışır. Bunu özel ayak pedleri sayesinde yapıyorlar.
Popüler inancın aksine bu kertenkelelerin "yapışkan kaplı" parmakları yok. Her parmağında çok sayıda nano ölçekli kıllar var bu sayede yüzeylere inanılmaz kolaylıkla tutunurlar. Tek bir gekonun üzerindeki 6,5 milyon setae kılı, iki insanın ağırlığını taşıyabilir.
Geko kertenkelesinin bu muhteşem özelliği bllim insanlarının hayvanın tutunma yeteneğini taklit etmenin yollarını aramaya itti. Tıbbi bandajlardan kendi kendini temizleyen lastiklere kadar her şeyi geliştirdiler.
Gekonun Gözleri Işığa İnsan Gözünden 350 Kat Daha Duyarlı
Çoğu kertenkele türü gececidir ve bu yüzden karanlıkta avlanmaya çok iyi adapte olmuşlar gözleri var.
Kasklı kertenkele üzerinde 2009 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Tarentola chazaliae, insanların renk körü olduğu loş Ay ışığında dahi renkleri ayırt ediyor. Kasklı gekonun gözünün hassasiyeti, insan koni gözünün renk görme eşiğinden 350 kat daha yüksek olarak hesaplandı. Geko bunu büyük konilerine borçlu.
Geko Kertenkelesi Ses Çıkarabilir
Çoğu kertenkelenin aksine geko kertenkeleleri ses çıkarabiliyor. Diğer kertenkelelerle iletişim kurmak için tıklama, cıvıltı ve hatta havlama gibi sesler çıkarır.
Seslerin amacı, türe ve duruma bağlı olarak rakipleri bölgeden uzaklaştırmak, doğrudan çatışmadan kaçınmak veya eşleri çekmektir. Evinizde geceleri tuhaf bir cıvıldama duyuyorsanız artık bir ihtimal daha var.
Bazı Geko Kertenkele Türlerinin Bacakları Yok ve Yılana Benziyor
Yılana benzeyen Pygopodidae familyasında 35'den fazla kertenkele türü var. Bu familya, altı kertenkele ailesini içeren Gekkota kladına dahildir. Tümü Avustralya ve Yeni Gine'ye özgü olan bu türlerin ön ayakları yok ancak kanatçıklara benzeyen körelmiş arka bacaklara sahipler.
Bu ilginç türler genellikle bacaksız kertenkele, yılan kertenkelesi veya kanat benzeri arka ayakları nedeniyle kanat ayaklı kertenkele diye adlandırılır.
Diğer geko türleri gibi, pygopod da ses çıkarabiliyor ve yüksek perdeli gıcırtı sesleriyle iletişim kuruyor. Ayrıca olağanüstü bir işitme duyusuna sahip ve diğer sürüngen türlerinin duyamadığı yüksek tonları işitebiliyor.
Birçok Geko Kuyruğunu Bırakıp Yenisini Üretebilir
Birçok kertenkele türü gibi, geko da avcıya tepki olarak kuyruğunu bırakıyor. Kertenkele yakalanırsa kuyruğunu bırakır ve kuyruk bir süre sallanır. Bu da kertenkeleye aç yırtıcıdan kaçması için zaman verir. Geko kertenkelesi bunu ayrıca strese ve enfeksiyona tepki olarak yapar.
Şaşırtıcı şekilde, geko kuyruğunu düşürürken sanki işaretlenmiş gibi hep aynı noktadan bırakır. Vücudun geri kalanına zarar gelmemesi için düşünülmüş bir tasarımdır.
Gekonun yeni kuyruğu genelde eskisinden daha kısa ve farklı renkte olur. Ne var ki tepeli geko kuyruğunu yeniden büyütemeyen bir tür.
Gekolar Kuyruğunu Zor Zamanlarda Yağ ve Besin Depolamada Kullanır
Kuyruğunu kaybetmek hiçbir kertenkele için elverişli bir olay değil. Hem kuyruğun tamamını yeniden büyütmek yoğun enerji alır hem de geko zor zamanlar için kuyruğunda yağ ve besin depolar.
Bu nedenle, birçok tür için dolgun, çok yönlü bir kuyruk, kertenkelenin sağlığını ölçmenin iyi bir yolu. Türe bağlı olarak, ince kuyruk açlık veya hastalık işareti olabilir.
Geko Çok Uzun Zaman Yaşayabiliyor
Geko kertenkelesinin ömrü türlere bağlı olarak değişiyor ancak çoğu vahşi doğada yaklaşık beş yıl yaşar. Bununla birlikte, evcil hayvan olarak kullanılan birkaç tür bundan daha uzun yaşıyor.
Esaret altında iyi bakılan bir geko 10 ila 20 yıl yaşar. Leopar gekoları ise ortalama 15 ila 20 yıl arasındalar. Ancak bir tanesinin 27 yaşına kadar yaşadığı kaydedildi.
Çoğu Gekonun Göz Kapağı Olmadığı İçin Gözlerini Yalamak Zorundadır
Belki de kertenkelelerle ilgili en garip gerçeklerden biri, çoğu türün göz kapaklarının olmamasıdır. Gözlerini kırpamadıkları için temiz ve nemli tutmak için yalarlar. (Göz küresini kaplayan şeffaf zarı yalıyorlar).
Geko Kertenkelesi Eksiksiz Bir Renk Ustası
Bazı geko türleri parlak renkleriyle öne çıkarken, diğerleri çevrelerine mükemmel şekilde kamufle olur.
Renklerini çevrelerine uyacak şekilde değiştirerek kamufle olabilen tek hayvan bukalemun değil. Kertenkeleler de bunu yapabiliyor.
Mağribi kertenkeleleri üzerinde çalışan bir ekip kertenkelelerin çevresine kamufle olurken gözlerini değil derisini kullandığını keşfetti.
Opsin olarak bilinen ve ciltte bulunan ışığa duyarlı proteinler kendilerini kamufle etmelerine yarıyor.
Diğer kertenkele türleri (özellikle yosun yapraklı kuyruklu kertenkele ve yukarıda resmedilen Wyberba yaprak kuyruklu kertenkele gibi) liken, dokulu kaya veya yosun gibi görünmelerini sağlayan cilt deseni değiştirme becerisi taşıyorlar. Bunlardan bir diğeri olan şeytani yaprak kuyruklu kertenkele aşağıda.
Şeytani Yaprak Kuyruklu Geko Ölü Yaprakları Taklit Eder
Çok az geko kertenkelesi gerçek bir yaprağa benzemesini sağlayan böylesine bir adaptasyon sahip. Şeytani yaprak kuyruklu kertenkele aralarında en iyisi. Bu kertenkele türü, orman zemininde ve hatta dallar arasında dolaşırken kuru yaprak gibi görünür.
Madagaskar ülkesine endemik olan tür, yırtıcı hayvanların tespitinden böyle kaçıyor. Şeytani yaprak kuyruklu kertenkelenin şapkasında bir numara daha var: Yaprak gibi görünmek için kendisini daldan sarkıtır.
Bazı Geko Kertenkeleleri Havada Süzülebilir
Uçan kertenkele veya paşüt kertenkelesi, Güneydoğu Asya'da bulunan ağaçsı geko türlerinin bir cinsi. Elbette bağımsız uçamıyorlar ancak ayaklarında bulunan deri kanatlar ve düz, dümen benzeri kuyruk havada süzülmek için yeterlidir.
Uçan kertenkelenin vücut uzunluğu sadece 15 ila 20 cm olmasına rağmen, tek bir uçuşta 60 metre yol alabilir.
Ürkek doğalarına rağmen evcil hayvan olarak popülerler.
En Küçük Geko Türünün Uzunluğu 2 cm'den Az
Geko kertenkelelerinin boyutları değişir, ancak türlerin en küçüğünü bir madeni paranın üzerine koyabilirsiniz. Jaragua sphaero veya cüce geco, dünyanın en küçük sürüngenlerinden biri.
Bu ve bir diğer geko türü olan S. parthenopion, burnundan kuyruğa kadar sadece 1,6 cm uzunluğundadır. Araştırmalara göre bu küçük kertenkele Dominik Cumhuriyeti'ndeki Jaragua Ulusal Parkı ve Beata Adası ile sınırlı olan kendi gibi küçük bir alanda yaşıyor.
Kaynaklar:
- Boulenger, G. A. (1888). "Descriptions of new Reptiles and Batrachians from Madagascar". The Annals and Magazine of Natural History. 6 (1): 101–107. doi:10.1080/00222938809460688.
- "How geckos stick to walls". www.lclark.edu.
- Roth, L.S.V.; Lundstrom, L.; Kelber, A.; Kroger, R.H.H.; Unsbo, P. (1 March 2009). "The pupils and optical systems of gecko eyes". Journal of Vision. 9 (3): 27.1–11. doi:10.1167/9.3.27. PMID 19757966.
- Russell, A.P. (1975). "A contribution to the functional analysis of the foot of the Tokay, Gekko gecko (Reptilia: Gekkonidae)". Journal of Zoology. 176 (4): 437–476. doi:10.1111/j.1469-7998.1975.tb03215.x
