Victoria amazonica, dev nilüfer ailesi arasında dünyanın en büyük nilüferi olarak bilinir. Kendisi Nymphaeaceae (nilüfergiller) ailesinin de en büyükleri arasında. İlk kez 1801'de Bolivya'da keşfedildi ve Amazon Nehri havzasının sığ sularına özgü olduğu görüldü. Amazon nilüferi ayrıca Guyana Cumhuriyeti'nin ulusal çiçeği ve ülkenin armasında görülür. Bu çiçek devasa dairesel yapraklarıyla ünlü. Nilüferin yaygın isimleri arasında Amazon nilüferi, Victoria zambağı veya dev nilüfer var. Çiçeği yalnızca geceleri açar.
Dev Nilüferin Özellikleri
Bir dev nilüfer türü olan Amazon nilüferinin suda yüzen yaprağı 3 metreye kadar çıkabilir ve sapı 8 metre derinliğe ulaşır. Yapraklar önce sivri başlar ardından her gün yarım metre kare genişler. Su yüzeyinin altında yapraklar kırmızı olur ve keskin dikenleri bitkiyi otçul balıklardan korur. Nilüfer çiçekleri kısa ömürlü olduğundan Amazon nilüferi çiçeği de yaklaşık 48 saat dayanıyor. Açıldığında beyazdır ve dişidir.
Ağırlık eşit dağılırsa, dev nilüfer 70 kiloya kadar bir insanı taşıyabilir.
Dev nilüfer çiçeğinin yaydığı tatlı koku bitkiden bitkiye polen taşıyan böcekleri çeker. Kokusu karamel ve ananas kokusuna benzetilir. Polen transferinden sonra döllenme başladığında çiçek kapanır ve böcek içeride kalır. Çiçek ertesi akşam açtığında gün içerisinde erkeğe dönüşür ve böcekler diğer beyaz Amazon nilüferi çiçeklerine uçarlar. Amazon nilüferi çiçeği işlemden sonra kapanır ve su yüzeyinin altına iner.
Tozlaşmadan sonra çiçek pembe-mor renge bürünür. Çiçek ayrıca kendini ısıtarak da böcekleri çeker. İçini, dış ortamdan daima 5 santigrat derece daha sıcak tutar. Çiçeğin büyüklüğü yaklaşık bir futbol topu kadar. İlk ortaya çıktıktan sonra üç gün kadar göze görülür. Amazon nilüferini en ilginç kılan elbette yaprağı oluyor. Alt tarafın omurgalı yapısı nedeniyle yapraklar 67 kilodan fazla yük taşıyabiliyor.
Dev Nilüfer Nasıl Yetişiyor?
Amazon nilüferi, Büyük Britanya'ya özel dev nilüfer gibi sadece özgü olduğu bölgelerde yetişebiliyor. Diğer bölgelerde yıl boyunca büyümez. Zira sadece iklimin sıcak olduğu yaz aylarında yetişir ve çoğalır. Bununla beraber Brezilya ve Amazon'daki optimum koşullar nedeniyle tüm yıl boyunca yetişir. Işığa fazlasıyla ihtiyaçları olduğundan yalnızca belirli iklimlerde yetiştiriciliği yapılabiliyor. Diğer iklimlerdeki botanik bahçelerde yapay ışık kullanımı söz konusu.
Dev Nilüferin Özel Adaptasyonları
Dev nilüfer kendisini balıklardan ve kendisini yemek isteyebilecek diğer avcılardan korumak için yaprakların altında dikenler bulundurur. Bu dikenler son derece keskinler. Diğer bir adaptasyon ise yapraklarının yüksek kenarları olması. Bu kenarlar yaprakları yemek isteyebilecek kuşlardan ve böceklerden korunmasını sağlıyor (böcek ile yaprak arasına engel koyar). Dev nilüferin üçüncü adaptasyonu ise çiçeğinin sadece üç gün yaşaması. Çiçeği tozlaştırmak için gelen böcekleri içeri hapsetmesi tüm polenlerini bu böceklere aktarmasını sağlıyor. Böylece diğer çiçeklere taşınan polen yüzdesi artıyor.
Dev Nilüferin Kullanım Alanları ve Tehditler
Victoria amazonica süs bitkisidir ve çok değerlidir. Tohumları kavrulduklarında yiyecek olarak kullanılır. Joseph Paxton 1851'de İngiltere'deki Kristal Sarayı'nı tasarlarken Amazon nilüferinin yapraklarından esinlendi. Dev nilüfer çok özel habitatlarda yetişmesine rağmen bitki tehdit altında değil. Amazon havzasındaki iklim değişikliğinin ve yağmur ormanlarının yok edilmesinin Amazon nilüferleri için tehdit oluşturabileceği düşünülüyor. Bitkinin yetişmesi için su sıcaklığının 24 derecenin altına inmemesi gerek.
Dev Nilüferin Sınıflandırma Tarihi
Victoria cinsi ve Nymphaeaceae familyası altında sınıflandırılan bu nilüfer türü ilk kez Ekim 1837'de John Lindley tarafından açıklandı. Lindley bitkiye Victoria Regia botanik adını verdi ve isim Kraliçe Victoria'dan geldi. 1832'nin başlarında, Eduard Poeppig, Euryale amazonica türünün Euryale ferox ile benzerliğini açıkladı. James De Carle Sowerby 1850'de Poeppig'in açıklamasını kabul etti ve amazonica terimi kullanılmaya başlandı. Ancak Lindley bu yeni ismi benimsemedi ve 20. yüzyılda Victoria amazonica adı daha yaygınlaştı.
