Alan Turing Gerçekten Bilgisayarın Babası mı?

Alan Turing'in yeni ufuklar açtığı asıl nokta aslında bilgisayar programlarının geleceğiydi.

Yazar Burcu Kara
Alan Turing ne yapmıştır?

Alan Turing gerçekten bilgisayarın babası mıdır? Bilgi işlemin öncülerinden Alan Turing'in doğumunun üzerinden yüz dokuz yıl geçti. Konu bilgisayar programları ve hesaplamanın tarihi olduğunda bugün ilk akla gelen isimlerden biri. Ancak yaptığı çalışmaların bilgisayarın gelişimine ne kadar etkisi olduğu şüphelidir. Zira onun Cambridge'daki hocalarından Newman'a göre Alan Turing dönemin bilgisayar gelişiminde hiçbir pratik etkiye sahip değildi.

Alan Turing Bilgisayarın Babası mıdır?

Alan Turing, Londra'nın güneybatısındaki Teddington'da bulunan Ulusal Fizik Laboratuvarı'nda (NPL) çalışmaya başladığında 33 yaşındaydı. Ekim 1945'ti ve yeni bir hesaplama makinesi türü tasarlama hedefiyle bir bölüme yerleştirilmişti.

Bundan birkaç ay önce Pennsylvania Üniversitesi'nden bir matematikçi ve mühendis ekibi ABD Ordusu için olağanüstü bir rapor hazırlamıştı: Raporda "Elektronik Ayrık Değişken Otomatik Bilgisayar" yani Edvac'ın tasarımının bir özetini sunmuşlardı.

Edvac sıra dışı bir icattı. Bu makine bugün, depolanmış programlı ilk evrensel bilgisayar olarak tanımlanır ve yüksek hızlı otomatik dijital hesaplamayı çok çeşitli sorunlara uygulamanın kapılarını açmıştır.

ace pilot: İlk bilgisayarlardan Ace Pilot, Turing projeden ayrıldıktan sonra inşa edildi.
İlk bilgisayarlardan Ace Pilot, Turing projeden ayrıldıktan sonra inşa edildi.

Atlantik'in her iki yakasındaki bilim insanları Edvac gibi böylesine evrensel bir bilgisayar inşa etmenin stratejik olasılıklarını çabucak fark ettiler. NPL bu nedenle makinenin bir İngiliz versiyonunu tasarlaması için Alan Turing'i işe aldı.

Turing'in telkine ihtiyacı yoktu. 1936'da yayımlanan Hesaplanabilir Sayılar Üzerine (On Computable Numbers) adlı karmaşık bir makalede evrensel hesaplama teorisi üzerine halihazırda kendi fikirlerini geliştirmişti.

Bilgisayar konusu, saf matematikteki en felsefi problemleri ele alan bir alandı ancak Turing pratik çözümler geliştirilebileceğine emindi. Turing bir doküman hazırladı ve burada Önerilen Elektronik Hesaplayıcı'nın (Proposed Electronic Calculator) çalışma prensibini anlattı. NPL yönetimi cihaza Otomatik Hesaplama Motoru (Automatic Computing Engine) veya Ace adını verdi. Ace, Amerikalıların Edvac raporundan daha fazla teknik ayrıntı içeriyordu.

"Dev Beyin"

Ace, Edvac ile aynı gösterimi kullanırken, Turing'in raporu, yazılım sorunları ile başa çıkmada ve bilgisayarların gelecekte sahip olacağı sayısal olmayan uygulamaları öngörmede çok daha ileri gitti.

NPL yönetimi 1946 ve 1947 boyunca Alan Turing'in, Ace'in kağıt tasarımını hazırlaması için bir elektronik grubu kurmaya çalıştı ancak girişimler başarısızlıkla sonuçlandı.

Popüler basın dev beynin planlarından haberdar olunca yönetim üzerinde daha fazla baskı oluştu. 1947 baharında NPL'yi bir yıllığına ziyarete gelen Amerikalı Harry Huskey, Ace'in tasarımının Pilot modelini yapmaya çok yaklaştı. Ancak Alan Turing plana dair aynı fikirde değildi.

Hayal kırıklığı duyan Turing 1947 sonbaharında ücretli izinle bir yıllığına Cambridge Üniversitesi'ne gitti.

Turing'in projeden çekilmesiyle Pilot Ace bilgisayarının yapımına ciddi şekilde başlanması ancak 1948 baharında oldu ve ilk programını Mayıs 1950'de çalıştırabildi. English Electric Company bilgisayarın tasarımını satın aldı ve 1955'te Deuce bilgisayarı olarak bilinen bir versiyonunu pazara sundu.

Ace Unutulur, Edvac Tarihe Geçer

Bunlar olurken Birleşik Krallık'taki yaklaşık beş ve Amerika'da çok daha fazla sayıda ekip Edvac raporunun genel hatları doğrultusunda ilk depolanmış programlı evrensel bilgisayarları tasarlamaya başladılar.

Bunlardan ilki Haziran 1948'de Manchester Üniversitesi'nin elektrik mühendisliği bölümünde hayata geçirilen küçük bir bilgisayardır ve bunu Mayıs 1949'da Cambridge Üniversitesi'nde yapılan daha büyük bir makine izlemiştir.

Bu bilgisayar projeleri, Turing'in Ace fikriyle neredeyse bir benzerliğe sahip değildi ancak Turing yine de Manchester Üniversitesi'nde çalışmayı isteyerek Ekim 1948'de matematik bölümünde görev almaya karar verdi.

Burada makinenin giriş / çıkış sistemlerinin tasarımına katkıda bulundu ve komut setine iyileştirmeler getirdi.

Hükümetin de desteğiyle bilgisayarın geliştirilmesi yerel bir mühendislik firması olan Ferranti'ye verildi. O da dünyanın ilk ticari bilgisayarı olan Ferranti Mark I'i Şubat 1951'de teslim etti.

Diğer taraftan Turing'in Pilot Ace makinesi ilk olarak 1950'de halka gösterilmiş ve beş yıl daha kullanıldıktan sonra Bilim Müzesi'ne bağışlanmıştır.

Bilgisayarın Gelişimine Gerçek Bir Etkisi Olmadı

Alan Turing Haziran 1954'teki ölümüne dek morfogenez ya da "canlılarda şekil ve form gelişimi" olarak bilinen heyecan verici yeni bir araştırma alanı olan embriyonik büyümenin matematiksel modellerini geliştirmek için Manchester'daki Ferranti Mark I'i kullanmıştır.

Diğer birçok parlak beyin gibi Turing'in önemi de ancak ölümünden sonra geniş ölçüde takdir edilmiştir. Bugün sık sık "bilgisayarın babası" olarak adlandırılır ancak yaşadığı dönemdeki görüş de böyle miydi?

Alan Turing'in eski Cambridge öğretmeni ve Bletchley Park'taki II. Dünya Savaşı döneminin Colossus bilgisayarının lideri Prof. Max Newman, Turing'i "neslinin en derin ve özgün matematiksel beyinlerinden biri" olarak tanımlamıştır.

Ancak Newman'a, Turing'in Hesaplanabilir Sayılar Üzerine makalesinin bilgisayar tasarımının bu ilk günlerinde ne tür bir etkisi olduğu sorulduğunda kendisi şu cevabı verir: "Neredeyse hiç demeliyim."

Alan Turing'in bilgisayarı Neden Başarısız Oldu?

Alan Turing'in yeni ufuklar açtığı asıl nokta aslında bilgisayar programlarının geleceğiydi. Bilgisayar bilimciler 1960'ların sonlarında programların doğruluğunun kanıtlanıp kanıtlanamayacağını düşünmeye başladılar. Bu noktadan sonra Turing'in Hesaplanabilir Sayılar Üzerine isimli makalesi bilgi işlem teorisinde ufuk açıcı bir makale olarak kabul edilmeye başlandı.

Turing'in Pilot Ace bilgisayarı ise İngilizler için birçok yönden çığır açıcı olmuştur. Hem diğer çağdaş İngiliz bilgisayarlarından beş kat daha hızlıydı hem de yüzde 70 oranında daha az elektronik ekipman kullanıyordu.

Harry Huskey, ABD Ulusal Standartlar Bürosu'ndaki bir bilgisayar tasarım grubuna liderlik etmek üzere NPL'den döndü. Burada üretimine öncülük ettiği Standard's Western Automatic Computer (Swac) ilk kez Ağustos 1950'de çalıştırıldı. Hem Pilot Ace'den daha hızlı hem de programlaması çok daha kolaydı.

Pilot Ace ve Deuce için program yazmanın karmaşıklığı Turing'in tasarımının neden daha fazla etkiye sahip olmadığının nedenlerinden biridir.

Hem Bletchley Park'taki Enigma kodlarını kırmaya çalışması hem de Ace bilgisayar tasarımı, ilk kez 1950'lerin sonlarında pazarlanmaya başlayan ticari bilgisayarlar üzerinde çok az etkiye sahip olmuştur.

Alan Turing'in fikirleri bugün kendisini en çok kod çözme ve hesaplama teorilerinde gösteriyor.