Odin: Mitolojideki Yeri ve Özellikleri

Odin, antik Kuzey Avrupa mitolojilerinde yer alan, İskandinav tanrılarından biridir. Bilgelik, savaş, ölüm, şiir ve büyü gibi konularla ilişkilendirilir.

Yazar Burcu Kara
odin

Odin (Eski İskandinav dilinde: Óðinn), İskandinav mitolojisinin ana tanrısıydı ve aynı zamanda Cermen mitolojisinde Woden (Eski İngilizce), Wodan (Eski Frankonca) ve Wutan veya Wuotan (Eski Yüksek Almanca) isimleriyle yer aldı. Son derece bilge, tek gözlü yaşlı bir adam olarak tanımlanan Odin, en çeşitli özelliklere sahip tanrıydı.

Bu yüzden yalnızca savaşa hazırlanırken çağırılan bir adam değildi, aynı zamanda şiirin, ölülerin, rüniğin ve sihrin tanrısıydı. Æsir ailesinden olduğundan dünyanın yaratılmasına yardım etti. Hikayeye göre Asgard'da (tanrıların kalesi ve evi) yaşar ve öldürülen savaşçıları Valhalla'da ('katledilenlerin salonu') toplardı. Dünyanın yok oluşunun başladığı Ragnarök kıyameti sırasında kurt Fenrir tarafından öldürüldü.

Odin'in Etimolojisi

Eski İskandinav dilinde Óðinn olarak geçen "Odin" iki kelimenin türetilmesinden oluşuyor: "Hiddet, öfke, tutku, coşku veya ilham" anlamına gelen óðr ve eril belirtme edatı olan -inn. Odin kelimesi "öfke" anlamına gelecek şekilde çevrilebilir.

Çarşamba anlamına gelen "Wednesday" kelimesi Wōden's day olarak Odin'den gelir.

Bu ad, Odin'in karakterine çok iyi uyuyor çünkü ilham verici öfkesi ve tutkusu onun birçok düşüncesine ve eylemine nüfuz eder. Zira savaşçı, kral, şaman, kahin, gezgin ve düzenbaz kişiliklerini bir arada taşır.

Bugün dünyada adını Odin'den alan birçok yer var. Finlandiya'daki Ödenso, İsveç'teki Odensberg, Hollanda'da Woensdrecht, İngiltere'de Wonston, Kanada'da Odin Dağı ve ABD'de Odin vilayeti gibi.

Odin'in Mitolojideki İşlevi

"Gezgin Odin" – Georg von Rosen (1886)

Odin, İskandinav mitolojisinin eski ve orijinal bir karakteri olmasına rağmen birçok bilim insanı, tanrısal hiyerarşinin tepesindeki yüksek konumunun sonradan yapılmış bir ekleme olabileceğini düşünüyor. Odin'in "Allfather" yani tanrıların babası rolü, Hristiyanlıkta Tanrı için kullanılan isimlerden etkilenerek sonradan getirilmiş edebi bir ifadedir ve Odin'in, Viking Çağı toplumlarındaki gerçek statüsünü yansıtmaz.

Hristiyanlık öncesi Viking Çağı'nın şiir teması olan Skaldik şiiri çoğunlukla saraylarda krallar ve maiyetleri için okunurdu ve Odin'in oğullarından bahsedilirken Baldr, Thor ve Vali'den söz edilirdi. Ancak 13. yüzyılın İzlandalı yazarı Snorri Sturluson daha sonradan listeye Heimdall, Týr, Bragi, Vidarr ve Hodr'ı ekler. Dahası, Odin aslında Frigg ile evlidir ancak bu oğulların çoğu farklı annelerdendir. Odin, birçok hikayede kadın düşkünü olarak tasvir edilir ve bu yönüyle Yunan mitolojisindeki Zeus'u anımsatır (hatta belki de ondan esinlenilerek oluşturuldu).

Odin'e inananlar çoğunlukla krallar, kabile reisleri ve ozanlar gibi elit kesimden kimselerdi. Ancak savaşçılar da inananlar arasındaydı.

Odin'in en somut işlevi savaş tanrısı olmasıdır. Modern tasvirlere rağmen aslında hiçbir zaman savaşçı olarak anlatılmadı (bu görev daha çok Thor'undu). Yine de savaştan önce güç ve tavsiye almak için kendisine seslenilirdi. Güney ve batı Alman kaynaklarına göre bir savaşın nasıl sonuçlanacağına veya hangi savaşçının galip geleceğine Odin karar verirdi. Odin'in Valkürleri (Valkyrie) doğaüstü savaşçı kadınlardı ve savaşta öldürülen savaşçıların bedenlerini "savaşçı cenneti" Valhalla'ya taşırlardı. Bu savaşçılara Einherjar denirdi ve Ragnarök sırasında Yeraltı Dünyası ordusuna karşı Odin'in vurucu gücüydüler. Bu yönüyle bireysel savaşçılar da Odin'e ibadet eder oldular. Aksi takdirde ise Odin'e inananlar çoğunlukla seçkinlerdi: Krallar, kabile şefleri ve ozanlar.

Bir savaşın ardından alana inip kendisine asker araması özelliğinin anlattığı gibi, Odin'in savaşla olan bağlantısı doğal olarak ölülerle bağlantıya sahip olmasına da yol açar. Odin, Wild Hunt olarak bilinen bir antik Cermen kültünün lideriydi. Wild Hunt, fırtınalı havalarda ortaya çıkan efsanevi ölüler ordusuydu. Aynı zamanda runik ve sihir (seiðr) bilgisi nedeniyle şiir tanrısıdır. Hatta bu becerisi söz konusu olduğunda tüm tanrıların en yeteneklisi ve bilgilisi olduğu kabul edilir. Odin, geleceğe bakış atmak için sihri kullandı. Yazıtlarda Odin'in transa geçerek bedenini terk ettiği ve hayvan formunda hareket ettiği yazar. Bilgeliğe ulaşmak için işkence gördüğünden söz edilir. Tıpkı bir gözünü feda etmesi gibi.

Bu tür bir özellik, Odin'in akıl hocası rolünün göstergesidir. Dolayısıyla Viking Çağı liderlerinin çok ilgisini çeken bir tanrıydı. Üstelik Odin'in büyü yeteneği çoğu zaman şamanlık olarak görülmüştür. Kendisine şifa tanrısı özelliği atfedilmiştir.

Odin'in Sembolleri

Gotland, İsveç'te bulunan I. Stora Hammars taşı üzerindeki Valknut sembolü.
Gotland, İsveç'te bulunan I. Stora Hammars taşı üzerindeki Valknut sembolü.

Birbirine bağlı iç içe geçmiş üç üçgenden oluşan Valknut sembolü Odin ile ilişkili en yaygın semboldür. Bu sembol, İsveç'teki Tängelgårda taşı dahil Odin ve kuzgunlarının olduğu birçok yerde görülüyor.

Valknut'un anlamına dair birçok yorum var. Bazıları bunun Valhalla'ya Odin ile birlikte yaşamaya giden ölmüş savaşçıları temsil ettiğine inanıyor. Zira Valknut kelimesi öldürülen savaşçılar anlamına gelen valr ve düğüm anlamına gelen knut kelimelerinden gelmekte. Diğerleri ise Hrungnir'in kalbini sembolize ettiğini belirtir.

Odin'in Öznitellikleri

odin

Odin, şapkası ve pelerini, uzun sakalı ve yalnızca bir gözü olmasıyla tasvir edilir (Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'ndeki Gandalf'a benzer). Mızrağı Gungnir adını taşır ve ana özelliklerinden biridir. Loki, mızrağı cücelerden çalar ve Odin ondan geri almıştır. Güney ve orta İsveç'te bulunan minyatür mızrak uçlarının gösterdiği gibi mızrağın Viking Çağı inancında önemli bir yeri vardı.

Diğer özellikleri arasında her dokuz gecede bir sekiz yeni halka oluşturmak üzere damlayan Draupnir yüzüğü ve Eski İskandinav edebiyatının ilk yıllarında adı geçen sekiz bacaklı enteresan Sleipnir atı var. Yine Odin'in iki kuzgunu olduğundan söz edilir. Biri Huginn ('düşünce') ve diğeri Muninn ('bilgelik') adını taşıyor. Kuzgunların MÖ 800'den kalma süslemeler ve rünik taşlarında görünmeleri mitolojik önemlerini kanıtlar nitelikte. Haber toplamak üzere dünyanın dört bir yanına (Dokuz Dünya) uçarlar ve geri döndüklerinde Odin'in omzuna oturur ve müjdelerini kulağına fısıldarlar. Edda nesrinde Odin şöyle der:

Huginn ve Muninn her gün gezinir
Geniş dünya üzerinde;
Huginn için korkuyorum, geri dönmeyebilir, -
Yine de Muninn'i daha çok gözlüyorum.

(Gylfaginning, 38)

Odin bu nedenle "kuzgun tanrısı" olarak da biliniyor. Odin'in diğer simgeleri arasında Valkürler (Valkyrieler) var. Bunlar bazen elinde içme boynuzu tutarken gösterilen küçük kadın figürler olur. Boynuzdan içmek Odin'e tapınmanın sembolü olur ve Valkürlerin yanında ayrıca Odin'in kurtları Geri ve Freki de bulunabilir. Kurtları, kendini yalnız hissedince yarattığı söylenir. Kuzgunlar gibi onlar da savaş alanlarını ziyaret eder ve ölülerle ziyafet çekerdi. Sadece şarap içen Odin tüm yiyeceklerini onlara verirdi. Odin bir şaman olduğundan kartal ve yılanla da resmediliyor.

Odin'i Konu Alan Destanlar

Viking Çağı'ndaki İskandinav mitolojisinden kalan bilgiler oldukça azdır. Bilinen birden fazla destanda yer alan sadece üç Viking tanrısı bulunuyor: Odin, Thor ve Loki. Büyük olasılıkla, sadece Hıristiyanlık öncesi Vikinglerin inandığı bu tanrılar hakkında anlattıkları şeylerin küçük bir kısmı günümüze aktarıldı. Aktarılanlardan bazıları şöyledir:

Odin'in sınırsız bilgisi Mímir'in başından gelir. Odin, 'Diğer Dünya'dan' bilgiler almaya devam etmek için başın çürümesini önler.

Dünyanın yaratılmasından önce, tanrıların atası Búri buzdan çıktı ve oğlu Borr ve dev kızı Bestla, Odin'i ve kardeşlerini (genellikle Vili ve Vé denir) doğurdu. Kardeşler, devlerin ilki Ymir'i öldürdüler ve etini dünyayı yaratmak için, kafatasını gökyüzünü oluşturmak için, kemiklerini dağları yükseltmek için ve kanını denizi yapmak için kullandılar. Daha iki ağaçtan veya odun parçalarından ilk insan çiftini şekillendirdiler: Ask ve Embla.

Odin'in engin bilgisi, Mímir'in başından gelir (veya Mímir'in kuyusundan içmesinden kaynaklandığı söylenir). Mímir bilge bir rehberdi. Vanir (doğurganlık tanrılarının ailesi) onun başını kesmiş ve Odin'e göndermişti. Odin ise başın çürümesini önlemek için sihirden ve şifalı otlardan yardım aldı. Odin'in, bilgeliğe ulaşması için ödemesi gereken bedel gözlerinden biriydi. Şiirsel Edda eserinden bilindiği üzere güçlenen bilgisi birkaç efsaneye konu olur; Odin, Vafþrúðnismál'da dev Vafþrúðnir ile bir fikir savaşı başlatır ve onu yener. Bir diğer hikayede Grímnismál'daykan kılık değiştirmiş halde yakalanır ve işkence görür. Sonunda engin bilgisini Kral Geirroðr'a ifşa eder.

Kimileri kaynaklara göre Odin'in muhteşem şiirsel becerilerinin, bal likörünün koruyucusu dev Gunnlǫð ile üç gece yatarak skald'lerin (şairlerin) bal likörünü çalmasından kaynaklandığını belirtir. Kurduğu yakınlık nedeniyle likörden üç yudum almasına izin verilir ancak Odin tümünü bir çırpıda içer ve bir kartala dönüşerek oradan kaçar. Hávamál şiirine göre Odin, öz fedakarlık bilgisi sunan runik taşlar hakkında da bilgi sahibi olur:

Rüzgarlı bir ağaca asıldığımı biliyorum
dokuz uzun gece
Odin'e adanmış bir mızrakla yaralanmış,
kendi kendime,
kimsenin köklerinin nereden geldiğini bilmediği o ağaçta.

(Hávamál, 138)

Amansız bilgi arayışıyla burada runik taşlara ulaşmak için neleri göze aldığı gösteriliyor; tıpkı Dünya Ağacı Yggdrasil'in bir dalından dokuz gece sallanması ve kendisini ölüme yaklaştıran mızrak yarası gibi. Ancak o zaman ona runiklerin bilgisi gösteriliyor.

Ragnarök'te Odin'in bilgeliği ve gücü teste tabi tutulur. Korkunç bir kış yaşanması gibi doğal felaketler, Fenrir'in güneşi yiyip bitirmesi, Yeraltı Dünyası'nın saldırıya geçişi, Heimdall'ın alarmı çalışı, Mímir'in başına danışılması ve tanrıların Yggdrasil'in altında toplanarak ne yapacaklarına karar vermesi bunlar arasında. Odin savaşa iyi hazırlanmıştır ve savaş patlak verdiğinde cesurca Fenrir'in üzerine atılır. Yaratık daha güçlüdür ve Odin nihayetinde kendini kurdun çenesinde bulur. Birçok tanrı arkadaşının yakını sıra ölür.

Odin'in Dini Yönü

İsveç, Gotland'da bulunan Viking Çağı'ndan kalma Tjängvide rünik taşı Odin'i orta sağ kısımda Sleipnir atının üstündeyken gösterir. Diğer bir ihtimal ölü bir adamın Odin'in Valhalla'sına uğurlanmasıdır.
İsveç, Gotland'da bulunan Viking Çağı'ndan kalma Tjängvide runik taşı Odin'i orta sağ kısımda Sleipnir atının üstündeyken gösterir. Diğer bir ihtimal ölü bir adamın Odin'in Valhalla'sına uğurlanmasıdır.

Odin'e inanç Cermen topraklarında fazlasıyla yaygındı ve Odin ile Hint tanrısı Varuna arasındaki açık paralellikler Odin'in kökeninin muhtemelen Hint-Cermen geleneğine uzandığını gösteriyor. Zira Tunç Devri'nden gelen İsveç kaya oymalarında elinde mızrak tutan bir tanrı gösterilir; bu çizim kolaylıkla Odin'e bağlanabilir. Hatta MS 500'de dahi çeşitli süslemelerde yanında kuşlar ve savaşçılar ile gösteriliyor. Viking Çağı'nın resim taşları bu eğilimi devam ettirir ve birkaç örnekte onu Valhalla'ya çıkarken tasvir eder.

Odin'in İskandinav mitolojisindeki tepe tanrı rolünün sonradan eklenmiş olması Odin kültünün yani Odin'e gerçekten ibadet edilip edilmediğini şüpheli kılıyor. Odin adının verildiği bölgeler İsveç'in güneyinde ve Danimarka'da yer yer görülüyor olsa da İzlanda'da hiç yoktur ve Norveç'te çok nadirdir. Burada tüm ilgi odağı Thor'da ve kültü babasından çok daha belirgin.

Odin'in İskandinav mitolojisinin tümünü kapsayan bir ana tanrı kültüne sahip olmadığı, aksine belirli bağlamlarda ve belirli kişiler – çoğunlukla şairler, savaşçılar, kabile şefleri ve krallar – tarafından saygı gösterildiğine inanılır. Bu yüzden ona daha çok korkunç insan kurbanları adanıyordu. Viking Çağı inancına göre Odin çoğu tanrıdan sadece biriydi. Bu durum İsveç'teki büyük pagan tapınağı Eski Uppsala'da görsel olarak dile getirilir; MS 1070'de Bremenli Adam bu yeri ziyaret ettiğini yazmış, salonun ortasında Odin ve Freyr ile birlikte bir Thor heykelinin olduğunu ve kıtlık durumunda Thor'a, savaş durumunda Odin'e kurbanlar verildiğini yazmıştır. Düğünle ilgili etkinliklerde ise Freyr'e kurban verilirdi.

Odin Hakkında Sık Sorulan Sorular

Odin Kimdir?

Wodan, Woden ya da Wotan olarak da adlandırılan Odin, İskandinav mitolojisindeki başlıca tanrılardan biridir. Bununla birlikte, çok sayıda arkeolojik ve edebi kaynak tarafından çizilen karmaşık tablo nedeniyle Odin'in doğasını ve rolünü tam olarak belirlemek zordur. Daha sonraki edebi kaynaklar, Hristiyanlık öncesi dönemin sonlarına doğru Odin'in İskandinavya'daki başlıca tanrı olduğunu göstermektedir.

Odin Ne Tanrısıdır?

En eski zamanlardan beri Odin bir savaş tanrısıydı ve kahramanlık edebiyatında kahramanların koruyucusu olarak yer aldı. Ölen savaşçılar onun sarayı Valhalla'da ona katılırlardı. Odin tanrılar arasında en büyük sihirbazdı ve rünlerle ilişkilendirilirdi. Aynı zamanda şairlerin de tanrısıydı.

Odin Nerede Yaşıyor?

Odin'in geleneksel olarak İskandinav tanrılarının ikamet yeri olan Asgard'ın 12 diyarından biri olan Valhalla'da yaşadığına inanılırdı.

Odin Nasıl Görünüyor, Neye Benziyor?

Odin uzun boylu, ak sakallı ve tek gözlü (diğer gözünü bilgelik karşılığında vermişti) yaşlı bir adam olarak temsil edilirdi. Genellikle bir pelerin ve geniş kenarlı bir şapka giyerken ve bir mızrak taşırken tasvir edilirdi.

Odin'in Loki ile Bağlantısı ve İlişkisi Nedir?

Marvel çizgi roman ve filmlerindeki ilişki tasvirinin aksine, Odin İskandinav mitolojisinde Loki'nin üvey babası değildi. Aksine, Odin ve Loki dost tanrılardı ve hatta bazı hikayelerde kardeş olarak temsil ediliyorlardı.

Kaynaklar:

  • Turville-Petre, Gabriel (1964), Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia, Weidenfeld and Nicolson, OCLC 645398380
  • Brooks, James. 2023. "Oldest reference to Norse god Odin found in Danish treasure". ABC News. March 8, 2023. Accessed March 8, 2023.
  • Chadwick, H. M. (1899). The Cult of Othin: An Essay in the Ancient Religion of the North. Clay & Sons. OCLC 8989833