Amişler: Teknolojiden uzak izole bir kültür

Yazar Burcu Kara
Amişler

Bir Amerikan halkı olan Amişler pasifizm yaklaşımları ve teknolojiden uzak durma gayretleri ile bilinen bir grup. Avusturya kökenli diğer benzer gruplar gibi onlar da İsveç Alman ve Fransız kökenliler. Ancak Shaker ve Quaker gibi İngiliz gruplar da var. Amişler giyim, teknoloji kullanımı, dış dünyayla etkileşim ve eğitim gibi yönlerle diğer insanlardan ayrılıyor. Kökleri 16. yüzyıl Protestan Reformu'na kadar uzanır. At arabası kullanmaları ve Pennsylvania Alman lehçesini konuşmaları gibi göze çarpan özellikleri var. Çoğu Amiş sekizinci sınıfta örgün eğitimi sonlandırır, kendini dini hizmete adar, kendilerine özgü sade giysiler giyer ve televizyonu, interneti ve kamuya ait elektriği kullanmaz.

Amişlerin kökenleri

Pasifizm, devlet ve kiliseden ayrılma, popüler kültürden ayrılma ve sadelik gibi yaklaşımları olan Amişlerin kökleri Avrupa'daki 1525 Anabaptist hareketine dayanıyor. Amişler 1693'te kurucu Jakob Ammann ile İsviçre ve doğu Fransa'da kendi Anabaptizm kollarını duyurdu. Bugünkü Amiş toplulukları bu grubun dalları.

Video ve fotoğrafa karşılar

Amişler yüzlerinin ön planda olduğu fotoğraf çektiremez. Buna neden olarak İncil'deki On Emir'den ikincisini gösterirler (Kuran'daki emri andırır): ""Kendinize yukarıdaki gökte, alttaki yerde veya aşağıdaki sularda herhangi bir görüntü oluşturmayacaksınız." İkinci neden olaraksa, alçakgönüllülüğe değer verildiğinden fotoğraf için poz vermek kişinin dikkatleri kendine çektiği bir gurur hareketi olarak görülür. Ancak çocukların filmlerde oynamasına izin verilir ve yetişkin oyuncuların ise yüzlerinin doğrudan kamera çerçevesinde olmaması istenir.

Amişler neden teknolojiyi kullanmıyor?

Bazı Amişlerin elektriği varken bazılarının yok. Bazıları tarlada traktör kullanırken, bazıları at kullanır. Amişler teknolojiyi seçici şekilde kullanıyor. Toplumlarına hizmet edecek teknolojiyi benimsiyor ve zarar vereceğini düşündüğü teknolojiyi reddediyor. Televizyonu, evlerinde bilgisayarı ve arabaya sahip olmayı kabul etmezler. Bazı kiliseler sadece 12 voltluk pilden elektrik kullanmayı onaylarken bazıları özel ekipmanlar için evde üretilen 110 volt akıma onay verir. Ancak elektrik şebekesini kullanmak yasaktır.

Güneş enerjisi Amişler arasında popüler. Çoğu Amiş tarla ekipmanını at ile çeker, ancak bugünlerde birkaç topluluk traktöre izin veriyor. Çoğu Amiş cep telefonuna karşıdır. Sadece bazı Amiş grupların telefon kullandığı görülür.

Teknolojiyi kültürel değerlerine uyacak şekilde değiştiriyorlar: Traktöre çelik tekerlek takmak, at vagonuna pille çalışan dönüş sinyali eklemek ve propan gazlı buzdolabı kullanmak gibi. Motorlu arabaya sahip olmak yasak olmasına rağmen, birçok Amiş kilisesi üyelerin uzun mesafe yolculuğu ve iş seyahatleri için araç kiralamasına ve Amiş olmayan sürücü kullanmasına izin veriyor.

Modern tıbba bakışları

Amiş kilisesi sağlıkla ilgili resmi düzenlemeler yapamadığından tedavi yöntemleri topluluk ve aile geleneğine göre belirlenir. Bazı Amişler modern tıbbı (aşı, antibiyotik, baypas ameliyatı, kalça protezi vb.) kullanırken, muhafazakar Amiş kilisesine bağlı olanlar alternatif tıp, geleneksel ilaçlar, homeopatik ve doğal tedavileri tercih ediyor ve de şiddetle savunuyor. Bazı ailelerin Amiş olmayan düzenli hekimleri varken bazılarının yok.

Çoğu Amiş bebek Amiş veya Amiş olmayan ebeler tarafından evde veya doğum kliniğinde (bazıları lisanslı pratisyen hemşirelerdir) doğar. Amişler ticari olduğundan sağlık sigortasını reddeder çünkü kilise üyelerinin birbirleriyle koşulsuz ilgilenmesi gerektiğini dini görev sayar. Bazı kiliselerde büyük faturaları olan ailelere yardım eden gayri resmi programlar var. Tıpkı yüksek fiyatlı tıbbi tedaviler için para toplamak gibi.

Amişe benzer diğer gruplar

Amerika, Amişlere benzeyen başka topluluklara da sahip. Tıpkı Amişlerle karıştırılan Mennonitler gibi. Amiş değiller ancak kökleri Amiş gibi Protestan Reformu'ndan sonra başlayan Avrupa'daki 1525 Anabaptist Hareket'e uzanıyor. Birbirlerinden 1693'te ayrıldılar. İki grup da 18. yüzyılda Kuzey Amerika'ya geldi ve birbirine yakın yerleşti.

Mennonitler

Bugün Kuzey Amerika'da yaklaşık 800.000 Mennonit var. İki gruba ayrılırlar: Sade ve geleneksel giyinen Mennonitler ve ana akım kültüre asimile olanlar. Asimile olmayanlar yüksek öğrenim peşinde koşmaz, kentsel alanda yaşamaz, mesleklerle uğraşmaz, güncel teknolojiyi kullanmaz ve çağdaş kıyafet giymez. Ayrıca motorlu araba yerine at arabası kullanır.

Pennsylvania Almancası konuşan ve at arabası süren Mennonitler genelde Amişlerle karıştırılır. Amişlerin aksine Mennonitler sakal bırakmaz. Amiş kadınları sade kumaşı tercih ederken Mennonit kadını desen ve tasarıma önem verir. Her iki grup da kırsal alanda yaşıyor, evde dini ayin düzenliyor, nadiren üniversiteye gidiyor veya elektrik kullanıyor. Televizyon ve internet erişimi de kısıtlı.

Hutteritler ve diğer gruplar

Kuzey Amerika kırsal halkının bu ilginç yönü Amiş veya Mennonit ile sınırlı değil. Bir de Hutteritler var. 1528'de Avrupa'da Anabaptist hareketten ayrıldılar. O zamanki ayırt edici yönleri olan ekonomik komünalizm ve İncil'deki ilk Hıristiyan kilisesinin uygulamasına dayanan özel mülkiyetin reddini şimdi de sürdürürler. Yaklaşık 50.000 Hutterit, Dakota ve Kanada Prairie eyaletlerindeki 500 kırsal komünde yaşıyor. Geleneksel dini uygulamaları takip ediyorlar, farklı kıyafetler giyiyorlar ve Avusturya lehçesini konuşuyorlar. Bununla birlikte Amişlerin aksine en gelişmiş çiftlik teknolojisi ve motorlu taşıtları var ancak hepsi ortak mülkiyete ait.

Geleneksel yaşamı benimseyen şu diğer dört grup da Amişlerle ilişkilendirilir: Quaker'lar, Amana Kolonileri, Moravyalılar ve Shaker'lar. Aslında Amişlerle doğrudan dini veya kültürel bağlantıları yoktur. Ancak bu grupların birçoğunun Amişlerin yaklaşımına benzeyen ve dolayısıyla kafa karışıklığına yol açan pasifizm, sade giyinme, sade yaşam tarzı, geniş toplumdan ayrılma gibi uygulamaları ve inançları var.