Metamfetamin tarihte ilk kez bir Japon kimyager tarafından 1893'te başka bir uyarıcıdan sentezlendi. Bir uyuşturucu olan metamfetamin bu süreçte zamanla meth, crank, kristal meth ya da hız gibi isimlerle bilindi. Metamfetamin başta narkolepsi ve astım için tıbbi tedavi yöntemi ve kilo verme ilacı olarak kullanıldı. II. Dünya Savaşı sırasında ise Müttefikler ve Mihver güçler bu uyuşturucuyu askerlerini uyanık tutmak için kullandılar. Savaştan sonraki 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri tarafından yasaklandıktan sonra bile meth kullanımı çarpıcı şekilde arttı.
Savaş döneminde uyuşturucu kullanımıyla ilgili yazılar:
Meth ve kristal meth'in tarihi
Bilim adamları metamfetamin gibi amfetamin tipi uyarıcıları ilk olarak efedra bitkisine insan yapımı bir alternatif olarak geliştirdiler. Efedra, özü geleneksel Çin tıbbında 5.000 yıldan fazla bir süredir kullanılan bir çalı türüdür. 1885'te Almanya'da eğitim gören Japon kimyager Nagai Nagayoshi efedradaki aktif kimyasalı tanımladı ve bu uyarıcıya efedrin adını verdi.
Metamfetamin üretmek on yıllar boyu zor bir süreç olarak kaldı ta ki başka bir Japon kimyager Akira Ogata 1919'da adımları kolaylaştırana kadar. Efedrini kristalize bir forma indirgemek için fosfor ve iyot kullandı ve dünyanın ilk kristal meth'ini yarattı.
Kristal metamfetamin ve diğer metamfetamin türleri
Metamfetamin uyarıcı bir ilaçtır. Desoxyn olarak pazarlanan ve metamfetamin hidroklorür olarak bilinen ilaç formu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve obeziteyi tedavi etmek için kullanılıyor.
Adderall (amfetamin) ve Ritalin (metilfenidat), genellikle ergenlerde DEHB'yi (hiperaktivite) tedavi etmek için kullanılan FDA onaylı ilaçlardan biri. Beyaz toz formundaki yasadışı metamfetamin formları ise eğlence amaçlı burundan çekiliyor veya suda çözülerek enjekte ediliyor. Kristal meth ilacın katı, kristal bir şeklidir. Cam kırığı veya berrak beyaz kaya şeklinde görünür.
Kullanıcılar kristal meth'i genellikle ağızdan veya burundan duman olarak çeker. İlacın içilmesi beyindeki metamfetamin seviyesini hızla yükseltir. Bu da kullanana hızlı ve yoğun bir duygu verir. Kristal meth bu yüzden diğer meth formlarından daha bağımlılık yapıcıdır ve kişinin maddeden zarar görme ihtimalini garantiler.
Benzedrin ve ilk metamfetamin kullanımı
Amerikan ilaç şirketi Smith, Kline & French 1932'de astım ve burun tıkanıklığında kullanılmak üzere amfetamin inhaleri pazarlamaya başladı. Benzedrin adı verilen inhaler ilaçlar başlangıçta reçetesiz temin edilebiliyordu. Ancak insanlar çok geçmeden ilacın coşku ve enerji verici yan etkilerini keşfettiler. Bu uyarıcı etkiler nedeniyle ilaç şirketleri narkolepsi (uyku bozukluğu) için hap şeklinde Benzedrin üretmeye başladı.
II. Dünya Savaşı'nda metamfetamin
II. Dünya Savaşı sırasında Alman ilaç şirketi Temmler, Pervitin markası altında reçetesiz bir ilaç olarak metamfetamin tabletini pazarladı. Metamfetamin, vücutta adrenaline benzer tepki üretir, uyanıklığı artırır ve risk alma isteğini yükseltir. Japon, ABD, İngiliz ve Alman ordusunun askerlerin uzun seferlerdeki dayanıklılığını artırmak ve yorgunluğu önlemek için meth uyarıcısını kullandığı biliniyor.
Kamikaze pilotları intihar uçuş görevlerinden önce yüksek dozda Pervitin alırdı. Japon fabrika işçileri yine daha uzun saatler çalışmak için metamfetamin kullandı. Alman ordusu, cephe askerlerine ve savaş pilotlarına metamfetamin ve kokain kombinasyonunu içeren askeri uyarıcıları almalarını emretti. Adolf Hitler de kullananlardan biriydi.
Beat kuşağı ve "Bennies"
Benzedrin'in veya bennies'in eğlence amaçlı kullanımı 1950'lerde popüler Beatnik kültürünün parçası oldu. Yazar Jack Kerouac ve şair W.H. Auden'in bennies gibi yapay uyarıcılar kullandığı biliniyor.
Ancak amfetamin kullanımı 1950'lerin sonlarında gözden düşmeye başladı. 1959'da FDA, Benzedrine için reçete şart koşmaya başladı. Ayrıca amfetaminlerin düzenli kullananlar ve bağımlılar arasında sanrı, paranoya, anormal nabız atışı ve kalp yetmezliği gibi birçok zararlı etkisinin olduğu ortaya çıkmaya başladı.
Met bağımlılığı
Kronik metamfetamin kullanımı bağımlılığa yol açar. Beyin zamanla ilaca karşı tolerans geliştirir ve kişinin aynı zevk etkisini elde etmesi için daha yüksek doz alması gerekir. Kristal metamfetamin ise daha yüksek oranda bağımlılık yapar. Bazı kullanıcılar uyuşturucuyu sadece bir kez denedikten sonra bağımlı olduğunu bildirir.
Met bağımlılığı beyinde paranoya, halüsinasyon ve sanrı (örneğin deri altında sürünen böcek hissi) gibi ciddi değişikliklere neden oluyor. Birçok uyuşturucu bağımlısının dişleri çürür ve bu durum meth ağzı olarak bilinir. Ayrıca ciddi kilo kaybı yaşanır.
Meth laboratuvarı ve kristal meth salgını
ABD 1980'lerde kristal meth yapmak için kullanılan bir farmasötik öncü olan efedrinin satışı ve kullanımı ile ilgili düzenlemeleri sıkılaştırmaya başladı. Sonuç olarak yasadışı meth laboratuvarları birçok öksürük ilacının içinde bulunan kimyasal olan prekürsör (psödoefedrin) elde etmenin kolay yolu haline geldi.
Amerika Birleşik Devletleri'nde kristal metamfetamin kullanımı 1990'ların başında patladı. 1994 ve 2004 arasında metamfetamin kullanımı 2 kattan fazla artarak ABD yetişkin nüfusunun yüzde 5'ini kapsar hale geldi. 2006 yılında yayımlanan Dünya Uyuşturucu Raporu ile meth'in dünyada en çok kötüye kullanılan sert uyuşturucu olarak tanımlandı.
Birçok ülkede psödoefedrin satışına getirilen sınırların bir sonucu olarak met kullanımı son 10 yılda azalmıştır. İlacın kullanımında başı çeken ülkelerden ABD'de son olarak 2012'de kabaca 1,2 milyon kişinin (ABD nüfusunun yüzde 0,4'ü) meth kullandığı bildirildi.
Adderall, Ritalin ve DEHB
Adderall ve Ritalin, metamfetamin ile bazı ortak kimyasal özelliklere sahipken, reçete edilen dozda ve tıp doktorunun gözetiminde alındığında genellikle daha güvenli kabul ediliyor. Ancak kötüye kullanılırsa yine bağımlılığa yol açar.
Son yıllarda ABD gibi ülkelerdeki yetişkin nüfusta özellikle Adderall gibi reçeteli uyarıcıların kullanımı arttı. 2012'de 20 ila 39 yaş arasındaki yetişkinler, yaklaşık 16 milyon Adderall reçetesi aldılar. Genç yetişkinlerin ilacı reçeteli veya reçetesiz olarak liberal şekilde kullanması 2016'da yayımlanan bir New York Times haberinde Y kuşağından "Adderall Kuşak" olarak bahsedilmesine neden oldu.
