Yıldızlar nebula yani bulutsularda doğar ve ölür. Gökbilimciler Samanyolu'ndaki yıldız oluşumlarını incelemek istediğinde mutlaka Karina Bulutsusu'na (NGC 3372) bakıyor. 230 ışık yılı genişliğinde olmasıyla gökyüzündeki en büyük bulutsulardan biri ve Orion Bulutsusu'ndan dört kat büyük ve çok daha parlak.
Karina Nebulası Dünya'dan 7500 ışık yılı uzaklıktaki Karina Takımyıldızı'nda yer alıyor. İçinde bulunan Canopus yıldızı gökyüzündeki ikinci en parlak yıldızdır. Bulutsu yalnızca güney yarımküreden göründüğünden geç keşfedildi ve merkezi anahtarı deliğine benzediğinden Anahtar Deliği Bulutsusu da denir. Tüm bulutsu 900.000 Güneş kütlesinde.
Birçok antik uygarlık Carina Takımyıldızı'nı yelkenli gemiye benzetti ve "Carina" adı gemi tabanı anlamına geliyor.
Karina Bulutsusu'nun Önemi
Evrendeki her şey gibi Karina Bulutsusu da bir yörüngenin içinde döner durur ve bize uzaklığı 6000 ila 10.000 ışık yılı arasında değişir. Mavi değişken yıldız Eta Carinae bulutsudaki en ünlü nesne. Bu devasa yıldız 100.000 yıl içinde hipernova patlaması gerçekleştirerek ölecek. 19. yüzyılda ışığı azaldı ve 20. yüzyılda artmaya başladı. Ölüme hazırlanmasına karşın Güneş'imizden 5 milyon kat yüksek enerji yayıyor. Güneş'ten 800 kat büyük ve 100 kat ağır. Eta Carinae'nin kanar gibi dışarı saldığı toz ve gaz, adını insana benzemesinden alan Homunculus Bulutsusu'nu oluşturuyor. İnsanlık görür mü bilinmez, Eta Carinae patladığında gökyüzündeki en parlak nesne olacak ve saçtığı materyaller yeni yıldızlar doğuracak.
1752'de Güney Afrika'ya yolculuk eden gökbilimci Nicolas Louis de Lacaille burada Karina Bulutsusu'nu keşfetti. Bir yıldız doğum merkezi ve mezarlığı olarak Hubble Uzay Teleskobu, Spitzer Uzay Teleskobu ve Chandra X Işını Gözlemevi bölgeyi devamlı inceliyor.
Karina'daki Mistik Dağ
Bir yıldız patladığında tüm materyallerini uzaya saçıyor ve toz ve gazdan oluşan bu maddeler ortaya sanatsal çizgiler çıkarıyor. Karina Bulutsusu'nda yakındaki yıldızlardan yayılan ışınımla biçimlenmiş bölgeler var. Yıldız oluşturan materyalle dolu Mistik Dağ (Mystic Mountain) en ünlülerden biri. Üç ışık yılı genişlikte ve "dağ tepelerinde" yeni oluşan yıldızlar var. En tepe uçlardaki bebek yıldızlar maddelerini jet biçiminde fırlatır. Bu bebek yıldızlar etrafındaki gaz ve bulutu kırarak açığa çıkarken, yakınlarındaki yıldızlar da o maddelere dışarıdan biçim veriyor. Birkaç bin yıl içinde bu bölge genç sıcak yıldızlarla dolacak.
İçeride Doğan Yıldızlar
Karina Bulutsusu başta hidrojen gazından oluşur ve evrenin her yerine yayılmış bu gazın tüm kaynağı 13,7 milyar yıl önceki Büyük Patlama'dır. Toz ve gaz bulutları evrenin her yerinde yeni yıldızlar doğuruyor ve Karina için durum aynı. Nebuladaki soğuk moleküler bulutlar hidrojendir. Aynı zamanda oksijen ve sülfür belirtileri var.
Karina Nebulası'nda Bok kürecikleri denilen soğuk koyu bulutlar görülür. Burada gözlerden uzak yıldız doğumları gerçekleşiyor. Ne oldukları Dr. Bart Bok tarafından keşfedildi. Gaz ve toz birbirine yaklaştıkça artan yerçekimi maddeleri merkeze çekiyor ve artan ısı proto yıldız denilen ilk yıldızsı nesneyi meydana getiriyor. Sıcaklığın artmaya devam etmesiyle hidrojen füzyona uğrayarak nesnenin ışık saçmasını sağlıyor. Hem yıldızın radyasyonu hem de komşu yıldızların mor ötesi ışığı bu doğum merkezini fotoayrışmaya uğratarak bazı toz bulutlarını dağıtır ve biçimlendirir.
Karina Bulutsusu gibi herhangi bir bulutsuda doğan yıldızların kütlesi etrafındaki malzeme miktarına bağlı. Karina Bulutsusu çok sayıda büyük yıldız doğuruyor ve yalnızca Chandra X Işını Gözlemevi burada 14.000 yıldız tespit etti. Bunların birçoğu Güneş'in kütlesinde ve bazıları kat ve kat daha ağır. Güneş gibi sarı cüceler milyarlarca yıl yaşarken Karina'daki yıldızlar hızlı yanar ve birkaç milyon yılda yok olur.
Karina'daki Yıldız Kümeleri
Trumpler 14, Karina Bulutsusu'ndaki en büyük yıldız kümelerinden biri. 6 ışık yılı genişliğinde ve Samanyolu Galaksisi'ndeki en büyük ve sıcak yıldızları barındırıyor: Eta Carinae ve HD 93129A. Trumpler 14, hepsi yaklaşık aynı anda doğmuş sıcak genç yıldızlara ev sahipliği yapan Karina OB1 yıldız birliğinin parçası. Bu birlikteki en büyük ve sıcak yıldız HD 93129Aa ve Güneş'ten 2,5 milyon kat daha parlak. Trumpler 14, 1 milyon yaşında ve gençtir çünkü Boğa Takımyıldızı'ndaki Ülker yıldız kümesi 115 milyon yıl önce oluştu. Trumpler 14'deki yıldızlar şiddetli rüzgarlar yaratarak nebula'ya biçim veriyor.
Yaşlanan her yıldız hidrojenini tükettiğinde çekirdeğindeki helyumu yakar. Tüm yakıtları bittiğinde ise süpernova biçiminde patlarlar. Süpernova geçiren yıldız tüm parçalarını saçıyor ve bunlardan yeni yıldızlar doğuyor. Trumpler 14'deki yıldızlar hidrojenini normal yıldızlardan yüzlerce kat hızlı tüketmesiyle bilinir. Hızlı yaşa, hızlı öl. Trumpler 14'deki çoğu yıldız oluşmuş durumda ancak hala yenileri var. Bunlar siyah kürecik alanlar olarak görünüyor. Birkaç yüz bin yıla parlamaya başlamış olacaklar.
Karina Bulutsusu'nu Görmek
Karina Bulutsusu en iyi yazın ve ilk sonbahar aylarında güney yarımküreden görülür. Ayrıca kışın ve ilk ilkbahar günlerinde kuzey yarımkürenin güney sınırından görülebilir. Crux takımyıldızına çok yakın ve hem çıplak gözle hem de dürbün veya küçük teleskopla görülüyor. İyi bir teleskopa sahip olanlar Karina'daki Trumpler kümelerini, Homunculus, Eta Carinae ve bulutsunun ortasındaki Anahtar Deliği bölgesine bakabilir.
Karina Nebulası veya Karina Bulutsusu Hakkında Sorulanlar
Karina Bulutsusu nedir?
Karina Bulutsusu, Karina takımyıldızında yer alan ve Dünya'dan yaklaşık 7.500 ışık yılı uzaklıkta bulunan büyük ve parlak bir bulutsudur. Galaksimizdeki en büyük ve en parlak yıldız oluşum bölgelerinden biridir ve birkaç büyük yıldız ve yıldız kümesi içerir. Karina Bulutsusu'nu benzersiz kılan, büyüklüğü ve karmaşıklığının yanı sıra, çok ayrıntılı olarak incelenebilen nispeten yakın bir nesne olmasıdır.
Karina Bulutsusu nasıl inceleniyor ve bu gözlemlerden neler öğrendik?
Karina Bulutsusu, elektromanyetik spektrumun görünür, kızılötesi ve radyo bölümlerindeki gözlemler de dahil olmak üzere çeşitli astronomik teknikler kullanılarak incelenmiştir. Bu gözlemler bulutsunun yapısı, bileşimi ve dinamiklerinin yanı sıra yıldızların ve gezegenlerin oluşumuna yol açan süreçler hakkında çok şey ortaya koymuştur. Örneğin, Karina Bulutsusu'nun hidrojen, helyum, karbon, oksijen ve nitrojen gibi zengin bir element karışımı içerdiğini ve yoğun bir yıldız oluşum bölgesi olduğunu öğrendik.
Karina Bulutsusu yıldız evrimi ve galaktik ekoloji çalışmalarında nasıl bir rol oynamaktadır?
Karina Bulutsusu, yıldız evrimi ve galaktik ekoloji çalışmaları için önemli bir nesnedir. Büyük O-tipi yıldızlardan Güneşimiz gibi daha küçük, daha soğuk yıldızlara kadar çok çeşitli yıldızlar içerir. Gökbilimciler bu yıldızların özelliklerini ve evrimini inceleyerek yıldız oluşumunu, yıldız evrimini ve galaksinin kimyasal zenginleşmesini yöneten süreçler hakkında bilgi edinebilirler. Ayrıca Karina Bulutsusu, çevreleri üzerinde derin bir etkiye sahip olabilen büyük yıldızlardan gelen yoğun bir geri besleme alanıdır.
Karina Bulutsusu'nun incelenmesindeki sorular nelerdir?
Karina Bulutsusu'nun incelenmesinde, karmaşık yapısının kökeni, büyük kütleli yıldızların oluşumunu ve evrimini yöneten süreçler ve bu yıldızlardan gelen geri beslemenin çevreyi şekillendirmedeki rolü de dahil olmak üzere hala birçok açık soru var. Gökbilimciler bu soruları ele almak için James Webb Uzay Teleskobu ve Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA) gibi yeni teleskoplar ve araçlarla gelecekte yapılacak gözlemleri planlamaktadır. Bu gözlemler gökbilimcilerin nebulayı daha da ayrıntılı olarak incelemelerini sağlayacak ve astrofizikteki en temel sorulardan bazılarına ışık tutmaya yardımcı olabilir.
Karina Bulutsusu'nun incelenmesinde ne gibi zorluklar var?
Karina Bulutsusu'nu incelemek gökbilimciler için çeşitli zorluklar barındırıyor. Birincisi, bulutsu Samanyolu düzleminde yer alır, bu da ön plandaki toz ve gaz tarafından gizlendiği anlamına gelir. Buna ek olarak, bölge yıldız aktivitesinin etkilerini diğer fiziksel süreçlerden ayırmayı zorlaştırabilecek birçok parlak ve değişken yıldız içerir. Bu zorlukların üstesinden gelmek için gökbilimciler, spektrumun kızılötesi ve radyo kısımlarında gözlem yapmak için toza nüfuz edebilen ve nebulanın yapısını ve dinamiklerini daha net bir şekilde ortaya çıkarabilen yeni teknikler geliştiriyorlar.
Referanslar: