Asya ve Afrika arasında keşifler ve ticaretler yapan hazine filolarını komuta eden Çinli Zheng He (1371–1433) tarihin en ünlü kaşiflerinden biridir. 1400'lerin başında dünyanın gördüğü en büyük gemilerle Hint Okyanusu çevresindeki topraklara yedi keşif yolculuğu yaptı ve Çin'in gemi inşası ve denizcilikteki ustalığını gösterdi. Seferleri Çin'in ticaretini büyük ölçüde genişletti. Çin imparatoru adına yaptığı yedi büyük seferde Güney Çin Denizi, Hint Okyanusu, Umman Denizi, Kızıldeniz ve Afrika'nın doğu kıyısına indi. Yedi seferi de diplomatik, askeri ve ticariydi ve 1405–1433 yılları arasında gerçekleşti. Bununla birlikte çoğu tarihçi asıl amacın Çin'in Ming hanedanlığının ihtişamını artırmak olduğuna inanıyor.
Zheng He'nin ilk yılları
Hui kökenli (Çinli Müslümanlar) Zheng He, 1371'de Çin'in Yünnan Eyaletinde 1800 metre yükseklikteki Himalaya Dağları'nın eteklerinde soylu bir ailede dünyaya geldi. Ailesi Müslümandı. Babasının adı Hacı Ma'ydı ve annesinin kızlık soyadı "Wen"di. Babası Pers kökenli Müslüman olmasına rağmen Moğol İmparatorluğu'nda küçük bir yetkiliydi. Zheng He doğduğunda adı "Ma He" konuldu. Ma, İslam inancının peygamberi Muhammed'in Çincesidir.
Ma He'nin bir ağabeyi ve dört kız kardeşi vardı. Babası ve dedesi çok saygı görmüş insanlardı. Genç Ma He henüz çocukken Konfüçyüs ve Mencius gibi büyük bilim adamlarının kitaplarını okudu. Küçüklüğünden beri dünyaya meraklıydı. Babası ve büyükbabası Mekke'ye hac yapmışlardı ve bu yüzden onlara sık sık karşılaştıkları insanlar ve yerlere dair sorular sorardı.
Ancak Yünnan 1381'de Ma He yaklaşık 11 yaşındayken İmparator Hong Wu'nun yönetimindeki Ming ordusunun saldırısına uğradı ve Moğollardan alınarak fethedildi. Saldırıda Ma He'nin babası öldürüldü. Kendisi henüz çocuk olmasına rağmen esir alındı ve gelenek gereği kılıçla hadım edilip (sağ kalınca) imparatorun dördüncü oğlu Zhu Di'nin evine hizmetçi olarak gönderildi. Hadım edilmiş erkekler Çin'in içinde ve dışında bilinen bir gruptu. İmparatorlar, prensler ve generaller bu erkekleri yönetici ailenin genetik bütünlüğünü riske atmadan kadınlara hizmetçi yapmak için kullanıyordu. (Osmanlı'da harem ağları).
Sarayda hizmet ettiği yıllarda imparator Ma He'nin çalışkan bir çocuk olduğunu fark etmişti. Bu yüzden ona askeri eğitim aldırdı ve kısa sürede imparatorun güvenilir bir yardımcısı ve danışmanı oldu.
Zheng He Amerika'yı keşfetti mi?
Filosu neredeyse Kuzey Avustralya'ya vardı ve kesinlikle Doğu Afrika'ya ulaştı ancak keşifleri temelde Hint Okyanusu ile sınırlı olmuştur. Çinliler bir noktada Amerika'ya varmış olabilir ancak asıl sorun vardıktan sonra dönmeyi sağlayacak rüzgar rotasıydı. Bu sistemi ilk keşfeden Atlantik ticaret rüzgarını bularak Amerika'ya varan Kristof Kolomb'tur.
Adının Zheng He olması
Ma He'nin hizmet ettiği prens Zhu Di, ondan yalnızca 11 yaş büyüktü. Çin'in kuzeyinde, Moğol toprakları yakınında bulunan Pekin'de yerleşiklerdi ve Moğol bozkırlarında at sırtında seferlere çıkarak çok zaman geçirdiler. Ma He alışılmadık düzeyde uzun boylu ve güçlü biri oldu ve yetenekli bir savaşçı ve cesur bir lidere dönüştü. İlk Ming imparatoru öldüğünde yerine torunu geçmişti. Ancak 1402'de Zhu Di tahtı yeğeninden zorla aldı ve kendine İmparator Yongle ("Sonsuz Mutluluk") dedi. Arkadaşı Ma He'yi ise saray hizmetçilerinin müdürü yaptı (personel şefine benzer) ve tahtı kazanmak için verilen savaşlardaki rolü için Ma'nın adını Zheng He olarak değiştirdi. (Zheng, Yongle'nin en sevdiği savaş atının adıydı ve "yolculuk, sefer" demekti) Yongle, 1402'den 1424'e dek hüküm sürdü.
Zhu Di, yeni rütbesiyle Zheng He'yi saray inşaatı ve onarımından sorumlu tuttu. Ayrıca silahlar hakkında ve gemi yapımında daha bilgili hale geldi. Gemilere dair artan kavrayışı geleceğini değiştirecekti. İmparator Zhu Di 1403'te ticaret gemileri, savaş gemileri ve destek gemilerinden oluşan bir hazine filosu inşa edilmesini emretti. Bu filo, Güney Çin Denizi ve Hint Okyanusu bölgelerinde yolculuk edecekti. İmparator bu filonun başına Zheng He'yi yerleştirdi. Yabancı ülkelerde imparatorluğun resmi elçisi olacaktı. Zheng He şimdi denizcilik kariyerindeki ve tarihteki en etkileyici keşif yolculuklarına başlamaya hazırlanıyordu.
Yedi Yolculuk
Yongle hırslı bir hükümdardı. Geçici olarak Vietnam'ı fethetti ve Japonya'yı yenmeye çalıştı. Yasak Kent dahil Pekin'de yeni bir imparatorluk başkenti inşa etti ve Çin Seddi'ni genişletti. Hint Okyanusu'ndaki ticareti kontrol etmeye kararlı olduğu için ilk eylemlerinden biri 3.500 gemi inşası başlatmak oldu. Gemi yapımlarını Zheng He denetledi ve de ardından filoyu komuta etti.
Bu gemilerden bazıları dünyanın gördüğü en büyük deniz araçlarıydı. Zheng He'nin yaklaşık 120 metre uzunluğundaki dokuz direkli amiral gemisine kıyasla Kristof Kolomb'un Santa Maria'sı yalnızca 25 metredir. 1405'ten 1407'ye dek süren ilk seferdeki filo dokuz direkli 62 "hazine gemisi" ve personel, at, tahıl ve 28.000 silahlı birliğin taşındığı çeşitli büyüklükte 200 gemiden oluştu.
Tarihçiler bu gemilerin boyutlarına dair daima şüpheliydi. Ancak işçilerin 1962'de Yangtze Irmağı kıyısında devasa bir kuyruk dümeninin yanında 11 metrelik ahşap dümen direği bulmasıyla şüpheler ortadan kalktı. 160 – 180 metre uzunluğunda bir gemiyi yönlendirmeye yetecek boyutta ve 600 yıllık olmasıyla Zheng He'nin gemilerine uygun yaştaydı.
Zheng He ilk yolculuğunda Güney Çin Denizi'nden geçerek Hint Okyanusu üzerinden Hindistan'ın Kalikut kentine vardı ve oradan Çin'e geri döndü. İmparatorun bu seferdeki amacı diğer hükümdarlardan tanınma ve hediyeler elde etmekti. Fethetme veya sömürgeleştirme niyetinde değildi ancak Çin'e saygı duymayı reddedenlere karşı hazırlanmış bir askeri güç de vardı.
Yolculuğun sonuna doğru Zheng He'nin gemileri Sumatra'nın Palembang limanında korsanlarla karşılaştı. Kaçma niyetindeki korsanların lideri pes ediyormuş gibi yaptı ancak şüphelenen Zheng He savaşa girdi ve korsanları kolayca yendi. 5.000'den fazla insan öldürüldü ve korsan liderin kafası kesilip Çin'e götürüldü. Zheng He imparator Yongle'nin 1424'teki ölümüne dek beş sefer daha yaptı. Bu seferlerde Basra Körfezi'nin ağzındaki Arap limanı Hürmüz'e, Zheng He'nin zürafalar, zebralar ve Çinlilerin aşina olmadığı diğer eşyalarla döndüğü Doğu Afrika kıyılarına ulaşıldı.
Seferleri boyunca Vietnam, Sumatra, Malezya'da Malakka (Baharat Adaları), Hindistan'da Koçi ve Kalikut, Siam Maldiv, Tayland ve Basra Körfezi gibi bölgelere yolculuk etti. Bu bölgelerden Çin'e imparatorla tanışmaları ve bilgilerini sunmaları için elçiler getirdi.
Diktiği yazıtlar
Altıncı seferi Eylül 1422'de Çin'e dönmesiyle tamamlandı. Döndüğünde imparator ölmüştü ve yeni imparator tüm seferleri askıya almayı seçti. Zheng He böylece yeni imparator adına kraliyet sarayında çalışmaya dönmüştü ve büyük bir tapınağın inşasıyla meşgul oldu. Ancak her şey bitmiş değildi. Zheng He neredeyse 10 yıl sonra bir kez daha yedinci ve son yolculuğuna çıkacaktı.
Zheng He 60 yaşında yedinci ve son seferine çıkarken yaptıklarının anlaşılması ve unutulmaması için Çin'deki iki yerde durarak granit yazıtlar yerleştirmiştir. Bu tabletleri Yangtze Irmağı üzerindeki bir liman olan Liujiagang'a (bugün Liuhe) ve Fujian eyaletindeki Changle'e dikmişti. Zheng He özellikle ilk yazıtta Çinli denizcilerin tanrıçası Tianfei'ye ("Göksel Prenses") derin bağlılığını ve duasını vurguladı.
Zheng He ayrıca Hokkien halk öykülerinde Deniz Tanrıçası olan Mazu'ya tapardı. Birçok seyahatinde onun için türbeler dikti ve bağışlar yaptı. Aynı zamanda son yolculuğunda Mekke'ye hacca giderek Hacı Mahmut Şemsettin ikinci adını aldı. Aynı son seferinde bıraktığı yazıtlardan birinin kendi el yazısıyla Lotus Sutra dini metninin kopyası olması birçok antik Çinli gibi Zheng He'nin de senkretist yani iki farklı tanrıyı tek potada birleştirme anlayışını benimsediğini gösteriyor.
Ölümü
1431'te Zheng He yedinci seferi için yeniden büyük hazine filosunun komutasına geçtiğinde sefer sırasında denizde öldü ve muhtemelen Hindistan kıyılarına gömülmesi olasıdır. Mekke'den dönüşünde öldüğüne inanılıyor ve bazı torunlarıysa onun Çin'e geri döndükten kısa süre sonra öldüğünü düşünüyor.
Hindistan'ın Kalikut kentine varmadan önce Java, Sumatra ve diğer birkaç Asya limanına yelken açtı. Bu yolculuğu sırasında geçici olarak donanmadan ayrılarak Müslümanların kutsal kenti Mekke'ye hacca gitti. Bir noktada hastalandıktan sonra 1433'te öldü.
Bıraktıkları
Zheng He'nin batı okyanuslarına yaptığı yolculuklar Çin'in dünyadaki siyasi etkisini genişletti. Doğu ile batı arasında yeni ticaret fırsatları oluşturdu ve ülkesinin diğer uluslarla yeni ve dostane ilişkiler kurmasını sağladı. Ne yazık ki yolculuklarına dair resmi imparatorluk kayıtları yok edilmiştir. Yolculuklarının kesin amacı, aldığı rotalar ve filoların büyüklüğü benzeri görülmemiş boyuttadır. Bununla birlikte Zheng He'nin liderliği ve ilkeleri Çin tarihinde yüzyıllar boyunca bilindi. Zheng He'nin sefere çıkışının ilk günü adına 11 Temmuz Çin'de Ulusal Denizcilik Günü olarak kutlanır.