Çoğu insan meyve ve sebze arasındaki farkları kolayca ayırt edebilir ancak konu domates meyve mi, sebze mi sorusuna gelince cevabın ne olduğundan emin olamıyoruz. Bu asırlık soruya cevap arıyorsanız başka yere bakmayın, çünkü cevap şu ki domatesler teknik olarak meyvedir. Ancak meyve ve sebzelerin belirgin farkları olmasına rağmen domatesin ne olduğunun cevabı konuya botanik açıdan mı mutfak açısından mı baktığınıza göre değişiyor.
Botanik Sınıflandırmada Domatesler Meyvedir
Botanikçiler (ve diğer bilim adamları) bitkinin yapısı, işlevi ve organizasyonu gibi fizyolojik özelliklerine dayanan botanik sınıflandırmayı kullanır. Bu nedenle botanik bilimi açısından bir meyve, çiçekli bir bitkinin yumurtalığından büyüyen tohumlu üründür veya başka bir deyişle, bir meyve, bitkinin tohumlarını yayma şeklidir. Her meyvenin en az bir tohumu olur ve bitkinin çiçeğinden büyür. Bu tanımdan hareketle, domatesler tohum içerdikleri ve domates bitkisinin çiçeğinden yetiştikleri için meyvedir ve öyle sınıflandırılır.
İlgili: Carl Linnaeus: Doğayı İsimlendiren Bitki Bilimci
Diğer yandan botanik biliminde sebzenin belirli bir tanımı bulunmuyor. Sebze, bitkinin diğer tüm yenilebilir yönlerini kapsayan genel bir terimdir. Tıpkı kökler, gövdeler ve yapraklar gibi. Bu yüzden botaniğe göre domates en az elma, çilek ve şeftali kadar bir meyve.
Domatesi Neden Sebze Olarak Tanımladık?
Bir beslenme uzmanı, şef veya hatta büyükanneyseniz meyve ve sebzeleri ayırt ederken bitkinin kullanım şekline ve lezzet profillerine dayanan mutfak sınıflandırmasını kullanırsınız. Aşçılıkta bir "sebze" genellikle sert bir dokuya sahiptir, tadı yavandır ve yenmesi için yanında yahni, çorba veya patates kızartması pişirilmesi gerekir. Oysa bir "meyve" yumuşak dokuya sahiptir, ya tatlı ya da ekşi olur ve genellikle çiğ olarak ya da tatlı veya reçelle tüketilir.
Domatesler sulu, tatlı ve çiğ olarak tüketilebiliyor. Yine de domatesi tuzlu yemeklerle de hazırlıyoruz. Kısacası, domatesler botanik bilimine göre meyve olmasına rağmen, genellikle tuzlu yemeklerle hazırlandığından mutfak kültüründe sebze olarak bilinmiştir.
Domates Nasıl Ortaya Çıktı?
Domatesin tarihi MS 700 civarına, Azteklere uzanıyor. Meyvenin bu nedenle Amerika'ya özgü olduğuna inanılır. Avrupalıların bu meyveyle tanışması, ilk kaşiflerin yeni toprakları keşfetmek için yola çıktığı 16. yüzyılda oldu. Domates Güney Avrupa'da hızla mutfaklara girdi ancak kuzeye doğru benimsenmesi uzun sürdü. Örneğin İngilizler, domatesin güzelliğine hayran kalmıştır ancak görünüşü kurt şeftalisine benzediği için zehirli olduğuna inandılar.
O zamanlar zenginler kurşun içeriği yüksek olan kalaydan yapılmış sofra takımları kullanıyordu. Domates gibi asit oranı yüksek gıdalar kurşunun yiyeceğe sızmasına neden olarak kurşun zehirlenmesine ve ölüme neden olurdu. Tahtadan yapılmış tabaklardan yemek yiyen yoksulların bu sorunu yoktu ve dolayısıyla domatese karşı isteksizlik göstermediler. 1800'lü yıllara kadar domatesin sadece yoksullar tarafından, özellikle de İtalyanlar tarafından yenmesinin asıl nedeni budur. O tarihten sonra İtalyan-Amerikalılar domatesi kıta geneline yaydı ve özellikle pizzanın icadı ile domates tüketiminde patlama yaşandı.