"Denizin tek boynuzlu atı" olarak anılan olağanüstü narval balinası görülmesi nadir bir hayvan. Diğer adıyla deniz gergedanının en belirgin özelliği üst dudağından saat yönünün tersine dönerek uzanan uzun dişi oluyor. Narval, belugalar ile birlikte monodontidae cetacean ailesine ait iki türden biri. Bu büyüleyici dişli balinalar göç etmez ve tüm yaşamlarını Kanada, Grönland, Norveç ve Rusya'daki soğuk Arktik suda geçirir. Narval ismi Eski Norsça "nāhvalr", "ceset balina"dan geliyor. Muhtemelen hayvanın cesedi andıran derisinden doğdu.
Narval veya Deniz Gergedanına Dair Bilgiler
Çıkıntılı dişinin çözülemeyen amacından, deniz buzunun altında aylarca hayatta kalmasına kadar narval gezegenin en gizemli deniz memelilerinden biri.
- Bilimsel adı: Monodon monoceros
- Boyutu: 5,1 metre
- Ağırlığı: 940 kg
- Ömrü: 50 yıl (105 ila 125 yaşları arasında kayıt bulunur)
- Habitatı: Kuzey kutup dairesi (Arktik)
- Popülasyonu: Yaklaşık 123.000
- Korunma durumu: IUCN'e göre En Az Endişe
- İlginç bilgi: Deniz gergedanının dişi sol tarafındadır. Tüm erkeklerde "boynuz" varken dişilerin yalnızca %15'inde boynuz bulunuyor.
Narvalın Boynuzu Aslında Diş
2,6 metreye kadar uzayabilen narval dişi aslında üst dudağından spiral şekilde çıkan büyük bir köpek dişidir. Narvalların teknik olarak iki dişi var, biri solda diğeri sağda, ancak dudaktan tamamen çıkan sadece sol taraf olur.
Narvalın dişinin duyusal özelliğe sahip olduğu keşfedildi. 2014 yılında Harvard Tıp Okulu'ndan bilim adamları, dişin okyanus suyunda maruz kaldığı yüksek veya düşük tuz oranına göre hayvanın kalp atış hızının artıp azaldığını buldu.
İnsanlar Narval Dişinin Tekboynuza Ait Olduğuna İnandı
1500'lü yıllarda narval dişleri toplanır ve zehirleri etkisiz hale getirdiğine inanıldığından zenginlere ünikorn (tek boynuzlu at) boynuzu olarak satılırdı. İskoç Kraliçesi Mary bile kendisini Kraliçe I. Elizabeth'ten koruması için kişisel bir dişe sahipti.
Ünikorn boynuzunun hastalıkları önlediği de düşünüldü, bu nedenle mücevherde kullanıldı. Avusturya İmparatorluk Kraliyet Mücevherleri'nin arasında yakut, safir ve incilerle çevrili narval dişinden yapılmış asa bulunur. 1671-1840 yılları arasında taç giyme törenlerinde kullanılan Danimarka Kraliyet Tahtı eşyaları fildişi ve narval dişinden yapılmıştır.
Deniz Gergedanı Derin Dalışları Seviyor
Narval kış aylarında okyanus memelileri arasında en derin dalışlardan birini yapıyor. Derinliğin 490 ile 1530 metre arasında değiştiği Arktik fiyortlarında dolaşarak günde birkaç kez su altına iner. Bir Grönland narvalının gün içinde 900 metreye indiği kayda alındı. Derin ve soğuk sularda yaşadıklarından beslenme alışkanlıkları tümüyle öğrenilmedi ancak balık, kalamar ve karidesi içerdiği biliniyor.
Bazen Bütün Ayını Deniz Buzunun Altında Geçirir
Narvala dair gizemin çoğu incelenmesinin çok zor olmasından kaynaklanıyor. Bu ürkek hayvanlar yılın büyük bir bölümünü dünyanın en uzak yerlerinde, karanlık ve buzla kaplı habitatlarda geçiriyor. Örneğin, Baffin Bay narvalı Ocak ve Nisan ayları arasında %3'ten daha az oranda açık suyu olur ve Mart ayı sonunda minimum %0,5'e kadar iner. Buzda küçük çatlaklar bularak hayatta kalırlar. Bir yandan gizlenirken ara sıra nefes almalarını sağlar.
Boynuz Benzeri Dişin İşlevi Kesin Değil
Bilim adamları deniz gergedanının neden böyle eşsiz bir özelliğe sahip olacak şekilde evrimleştiğinden emin değil. Hipotezler arasında balıkları zıpkınlamaktan, buz kırmaya ve dişlerin beslenmeye yardımcı sensör görevi gördüğü teorileri var.
Bununla birlikte son araştırmalar eşleri cezbetmede rekabet aracı olarak kullanıldığına işaret ediyor. Araştırmacılar 245 yetişkin erkek deniz gergedanı hakkında 35 yıl boyunca biyolojik veriler topladılar, büyüme ve diş uzunluğundaki değişimi ölçtüler. 2020'de yayınlanan çalışma en büyük erkeklerin daha uzun dişleri olduğunu gösterdi. Büyük dişli erkeklerin üreme şansının arttığı düşünüldü.
İki Dişi Olan Narvallar Görüldü
Erkek deniz gergedanlarının "boynuz" dişe sahip olma olasılığı daha yüksek ve dişi deniz gergedanlarının yalnızca %15'inde uzun diş var. Dişli deniz gergedanının çoğunluğunun erkek olması, dişlerin çiftleşme için rekabet ederken kullanıldığı teorisinin bir başka kanıtı oluyor. Hatta iki uzun dişi olan birkaç nadir narval bile bulundu ve Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi'ndeki Sant Ocean Hall'da sergilenir.
İklim Değişikliği Narvalları Tehdit Ediyor
Çoğu kutup avcısı gibi, narval da hayatta kalmak için büyük ölçüde deniz buzunu kullanıyor. Katil balinalar gibi yırtıcılardan saklanmayı ve avlanmayı sağlıyor. Yükselen deniz sıcaklığı Ortadoğu ve Güneydoğu Grönland'daki narval popülasyonunda azalmaya sebep olur. Yaz deniz sıcaklığının en yüksek olduğu noktalarda (6 C) narval bolluğu en aza inerken (2.000 kişiden az) 0,5 C gibi soğuk sularda en yüksek olur (40.000'den fazla).
Deniz Gergedanı Yaşlandıkça Renk Değiştiriyor
Narval doğduklarında beyaz veya açık gri olur ve yavrulukta mavimsi siyah renge ulaşır. Yaşlanmaya devam ettikçe ten rengi koyulaşıp benekli olur. Ancak yaşlılıkta tekrar açılır (yaşlı narvallar neredeyse tamamen beyazdır). Bu renk değişikliği vahşi doğadaki bebek deniz gergedanlarını belirlemek ve incelemek isteyen araştırmacılar için kullanışlı olur.
Narval Uzun Bir Ömre Sahip
Narval hayatını Dünya'nın en tehlikeli çevre koşullarından birinde geçirmesine rağmen ortalama 50 yıllık yaşam süresi ile en uzun ömürlü deniz memelilerinden biri. Bunu kanıtlamak isteyen araştırmacılar 2007'de, 1993 ve 2004 yılları arasında Grönland'da ölen 75 narvalın yaşını belirlemek için göz kimyasındaki değişikliği ölçtü. Balinaların %20'sinin 50 yaşından büyük olduğu, en yaşlısının ise tahminen 105 ila 125 yaşları arasında bir dişi olduğu belirlendi.
Narval Esaret Altında Ölüyor
Kuzenleri beluganın aksine narval asla esaret altında yaşayamıyor. 1960'larda ve 1970'lerde kısa birer akvaryum ve hayvanat bahçesi girişiminde bulunuldu ancak hepsi hayvanın trajik ölümüyle sonuçlandı.
1970 yılında Coney Adası'ndaki New York Akvaryumu, halka açık bir akvaryumda sergilenen tek deniz gergedanına sahipti. Umiak adlı narval sadece birkaç gün içinde zatürreye yenik düşerek öldü.