Viking yelkenli gemisi veya diğer adıyla uzun gemi, döneminde korkunç derecede etkiliydi. Vikinglerin başarılı keşiflerinin, ticaret seferlerinin ve fetihlerinin ardındaki gizemlerden biri de gemi inşasındaki becerileriydi. İskandinavya'da fiyortlar ve ırmaklar, karalardan daha gezilebilirdi. Bu nedenle yelkencilik hayatın temel taşıydı.
Viking dünyası su yollarıyla çevriliydi ve Vikingler teknelerini kıyıda, ırmak ve denizde yol almak için kullandılar. Viking gemileri işlevlerine göre küçük balıkçı teknesinden feribot ve geniş kargo teknesine dek değişti ancak Vikingler öncelikle yelkenli uzun gemisi ile tanınıyor. Vikinglerin akıncı, tüccar ve kaşif olarak gösterdikleri uluslararası başarı Orta Çağ döneminin en sofistike tekneleri haline gelecek bu olağanüstü gemilere bağlıdır.
Viking Yelkenli Gemisinin Özellikleri
Bir Viking yelkenli gemisi veya uzun gemi tipik olarak 20 ila 30 metreydi. Gövde, üst üste binen ahşap kalaslarla inşa edilmişti; aralardaki boşluklar hayvan kılı, yün ve yosunla karıştırılmış katran veya don yağı ile doldurulurdu. Ortalama bir yelkenli gemi 60 kürekçiyi barındırdı ve yünden dokunmuş tek bir kare yelkene sahipti. Yönlendirme, geminin arkasındaki büyük yan kürekle yapıldı. Ortalama hızı yelkenle 10 deniz mili ve kürekle 5 deniz miliydi.
Su çekiminin (su altında kalan bölüm) sığ olması gemilerin kıyıya yaklaşmasını veya ırmağın yukarısına çıkarılmasını ve baskın ekibini hızla teslim edip en üst yıkıma neden olmasını sağlıyordu. Pruva bazen ejderha ya da yılan gibi korkunç bir yaratığın oymasıyla süslenmişti. Bu oymalar muhtemelen düşmana korku salmak için değil denizdeki kötülüğü savuşturmak içindi.
Viking Gemileri Birden Ortaya Çıkmadı
Bu gemiler uzun bir geleneğin devamıydı: 1050'de inşa edilen bir Viking gemisi, 800'de inşa edilen bir Viking gemisine pek benzemez. Viking gemisi diyebileceğimiz en eski örnek muhtemelen Estonya'daki Salme'de bulunan gemidir. 750 civarına tarihleniyor. Ne yazık ki çok iyi korunmamış. Sadece demir çiviler yerli yerinde. Bir Viking faaliyetinde kullanıldığı bellidir ve Baltık'ta bir baskına veya bir göreve gitmiş ölü savaşçılarla doludur. Saaremaa adasına vardılar, öldüler ve gemilerine gömüldüler.
Viking gemileri hafif ve esnekti
Dönemin diğer gemilerine göre önemli bir avantajdı. İskandinav gemilerinin inşa edilme geleneği birkaç yüzyıllıktır. İlk örnekler, yelken yerine yalnızca kürekle hareket eden özel kürekli gemilerdi. Kürek çekmenin daha kolay olması için gemiyi oldukça hafif yapmak çok önemliydi.
Kuzey Avrupa'nın diğer bölgelerinden gelen gemi kalıntılarıyla karşılaştırıldığında, Viking gemileri çok hafif yapılı ve çok hızlıydı. Kıyıya çekilmeleri kolaydı. Limana ihtiyaçları yoktu. Gerekirse ırmaktan ve karadan taşınabiliyordu. Viking gemilerini özel ve güçlü yapan gizem işte buydu, o kadar hafiflerdi ki birçok şey için kullanıldılar.
Bu gemiler kuzey Avrupa denizlerinde 1500 yıl hüküm sürmüştür. Bu gemilerin MÖ 300'e dayanan örnekleri mevcut. Vikinglerin 9. yüzyılda akınlar yapmasını sağladı ve Leif Ericson'u Amerika'ya taşıdı. Hollandalı, Fransız, İngiliz ve Alman savaşçılar ve tüccarlar da gemiyi örnek aldılar. Yelkenli uzun geminin (longship) atası şüphesiz dugout isimli kanodur.
Büyük Viking Gemileri Çok Pahalı Aletlerdi
Büyük Viking gemilerinin sahipleri zengin ve güçlüydü. Son birkaç on yılda Viking gemilerinde gerçekleştirilen deneysel arkeolojik çalışmanın kilit sonuçlarından biridir. Bu gemileri inşa etmek için harcanan malzeme miktarı ve çalışma saatleri hakkında hemen her şey biliniyor. Miktarlar gerçekten etkileyicidir ve bize Viking çağı hakkında daha önce sahip olmadığımız bir bakış açısı verir.
Büyük bir Viking savaş gemisinin bir yelkenine yetecek kadar yün üretmek için yaklaşık 60 koyuna ihtiyaç vardı. Ayrıca, tüm kalasları üretmek için yaklaşık bir metre çapında 15 büyük meşe ağacı gerekiyordu. Birkaç yüz kilo demire, ayrıca bir sürü katran ve bir sürü ipe ihtiyaç vardı. Bu gemiler gerçekten büyük yatırımlardı ve son derece dikkatli şekilde inşa edilmişlerdi. Viking gemi yapımcıları çok güçlü kalite duygusuna ve estetik anlayışa sahipti.
Tüm Viking Gemileri Aynı Değildi
Vikingler farklı amaçlar için farklı gemiler geliştirdi. Balığa çıkanların çok küçük teknelere ihtiyaçları oldu. Sonra yolculuğa daha uygun olan gemiler yapıldı. Su, o günlerde İskandinavya'daki en büyük ulaşım aracıydı, çünkü çok sayıda sarp dağ ve ormanla karada seyahat etmek zordu. Yani su yoldu. Çoğunlukla savaştıklarından baskına uygun uzun gemiler yaptılar.
Viking çağının sonuna doğru malları mümkün olduğunca ekonomik şekilde taşımayı sağlayan özel kargo gemileri de yaptılar. Viking gemileri her yerde inşa edilebilecek gemilerdi. Odununuz, demiriniz ve bilginiz varsa o zaman bir Viking gemisi yapabilirdiniz.
Viking Gemileri Aslında Pek Rahat Değildi
Tasarımı gereği Viking gemisiyle yelken açarken çevredeki her şeye maruz kalırdınız. Kuzey Denizi'ni geçmeye çalışmak veya İzlanda ya da Grönland'a gitmek kesinlikle tatil havasında değildi.
Bu gemilere bindiğinizde hissedeceğiniz ilk şey kokuydu. Ahşabı ve donanım parçalarını korumak için her yer katranla kaplıydı. Gemi yeni katranlanmışsa çok yapışkan olurdu ve katran elbisenize ve cildinize bulaşırdı. Ayrıca yelkenleri daha rüzgar geçirmez hale getirmek için kullanılan yağlardan kaynaklanan çürük kokusu vardı.
Her zaman açıkta olduğunuzdan havaya maruz kalırdınız. Yağmur yağdığında ıslanır, güneş yükseldiğinde sıcaklardınız. Gemi oldukça sıkışıktı çünkü üretimi pahalıydı ve özellikle savaş gemilerinde ana fikir tek seferde mümkün olduğunca çok insanı taşımaktır. Ancak o zaman saldırı silahı olarak verimli olur. Oldukça sıkışık, soğuk ve kokulu bir deneyimden bahsediyoruz.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- https://www.bbc.com/news/world-europe-55145985
- https://www.rmg.co.uk/stories/topics/viking-ships
- https://www.historyextra.com/period/viking/how-the-vikings-ruled-the-waves/