Yaşı hesaplanmış en eski kayaca göre Dünya'nın başlangıcı 4,5 milyar yıl öncesine dek izlenebiliyor ancak insanın evrimi tarihin yalnız küçük bir bölümünü kapsıyor. İnsan yaşamının henüz belgelenmediği tarih öncesi çağlar kabaca 2,5 milyon yıl öncesinden MÖ 1200'e dek uzanıyor ve genellikle üç arkeolojik döneme ayrılıyor: Taş Çağı, Tunç Çağı ve Demir Çağı. Bu dönem avcılık aletlerinin icadından, gıda üretimi ve tarımda ilerleme ile sanat ve dinin ilk örneklerine dek kabaca 3.200 yıl önce sonlanmış büyük bir dönüşüm zamanıdır (tarihler bölgeye göre değişir). Öyleyse tarih öncesi çağlara göz atalım:
Taş Çağı
(2,5 milyon yıl ila MÖ 3.000 arası)
Taş Çağı üç döneme ayrılıyor: Paleolitik (Eski Taş Çağı), Mezolitik (Orta Taş Çağı) ve Neolitik (Yeni Taş Çağı). Bu dönem insan atalarımızın (yaklaşık 300.000 yıl önce evrilen) alet kullanmaya başladığı ve bitiminde avcılık ve toplayıcılıktan çiftçilik ve gıda üretimine geçiş yaptığı bir zaman. Bu çağda ilk insanlar Neandertaller ve Denisovalılar gibi bugün soyu tükenmiş birçok hominin akrabasıyla beraber yaşadı.
Paleolitik Çağ'daki (2,5 milyon yıl ile MÖ 10.000 arası) ilk insanlar mağarada veya ilkel baraka ve çadırda yaşadılar ve avcılık ve toplayıcılık yaptılar. Kuşları ve vahşi hayvanları avlamak için taş ve kemik aletlerin yanı sıra basit taş baltalar ürettiler. Ateşi kontrol etmeyi öğrenerek yünlü mamut, geyik ve bizon gibi avları pişirerek yemeye başladılar. Ayrıca böğürtlen, meyve ve kuruyemiş topladılar.
Paleolitik dönemdeki antik insanlar sanat üreten ilk insanlardır. İnsan ve hayvan çizimleri ve işaretler için su, kan, hayvansal yağ ve ağaç özsuyu ile karıştırılmış mineral, aşıboyası, yanmış kemik tozu veya odun kömürü kullandılar. Ayrıca taş, kil, kemik ve boynuzdan küçük heykelcikler oydular. Bu çağın sonu son Buzul Çağı'nın sonu ile kesişir. Bu dönemdeki iklim değişikliği birçok büyük memelinin soyunu tüketti, deniz seviyeleri yükseldi ve sonuç olarak insan göç etti.
Mezolitik Çağ'da (yaklaşık MÖ 10.000 ila MÖ 8.000) insanlar cilalanmış küçük taş aletler kullandı. Bazen uçlarını işleyip boynuz, kemik veya oduna tutturarak ok ve kargı yaptı. Genellikle ırmak ve diğer su alanlarına yakın kamplar kurup göçebe yaşadılar. Bu süre zarfında tarım ortaya çıktı ve bu da kalıcı yerleşime ve ilk köylere yol açtı.
Neolitik Çağ'da (MÖ 8.000 ila MÖ 3.000) antik insanlar avcı-toplayıcılıktan tarım ve gıda üretimine geçtiler. Hayvanları evcilleştirdik, tahıl tohumlarını ehlileştirdik. Toprağı sürmek için cilalı el baltaları, keserler ürettik ve ovalara taşındık. Yalnızca aletlerde değil, çömlekçilik, dikiş ve dokuma gibi çiftçilik, ev yapımı ve sanatta ilerlemeler gerçekleşti.
Tunç Çağı
(MÖ 3.000–MÖ 1.300)
Tunç Çağı'nda (MÖ 3.000 ila MÖ 1.300 arası) bakır ve kalayın bir alaşımı olan tunç keşfedilerek metal işlemede yeni bir teknolojiye geçildi. Silahlar ve aletler artık daha güçlü bir metalle üretiliyordu ve taş icatlar kenara atıldı. Beraberinde öküzlü saban ve tekerleğin icadı geldi. Bu dönemde mimari ve sanatta ilerleme yaşandı. Çömlekçi çarkının icadı ile etek, tunik ve pelerin gibi yünlü kumaşları kapsayan tekstillerin icadı gerçekleşti.
Evler dairesel hale geldi. Kapıları dairesel kayadan yapıldı ve çatılarda sazlık ve çim kullanıldı. Evlere şömine veya ocakların eklenmesiyle köy ve kasaba sayısı artmaya başladı. Yönetim, hukuk ve savaşların yanı sıra ilk dinler de Tunç Çağı'nda gelişmiştir. En öne çıkanı bu çağda inşa edilen antik Mısır piramitleri. Ayrıca ilk kez bu dönemde yazı bulundu. Mısır hiyeroglifleri ve petroglifler (kaya gravürler) en eski yazılı kayıtlardır ve Tunç Çağı'ndan gelir.
Demir Çağı
(MÖ 1.300–MÖ 900)
Demiri ısıtmanın ve dövmenin keşfedilmesi Demir Çağı'nı (MÖ 1300 ila MÖ 900 arası) başlattı. Bu zamanda metal altından değerli oldu ve üstelik dövme demirin üretimi tunçtan kolaydı. Demir ergitmenin icadıyla kısa sürede çelik bulundu. Çelik alet ve silahın seri üretimi başladı. Ayrıca mimaride daha yeni ilerlemeler gerçekleşti. Ayrı bir ahırı olan dört odalı evler tasarlandı.
Avrupa'ya özgü olarak ilk ilkel kaleler yapıldı: Toprak biçim verilerek tepe yapıldı ve bu tepeler sur ve hendekle çevrildi. Ardından ilk saray ve de ilk tapınak gibi dini yapılar inşa edildi. Taş döşenmiş sokaklara blok blok evler dikildi ve su sistemleri tasarlanarak ilk kent planlaması başladı. Tarım, sanat ve din daha derin hale geldi. Alfabe gibi yazı sistemleri gelişti ve yazılı belgeler üretilmeye başlandı. İlk tarih çağının habercisi oldu.
