Her yıl 8 Mayıs'ta Annelerin ve anneliğin kutlandığı Anneler Günü birçok ülkede gelenekselleşmiş bir zaman ve çoğu toplum bu günü antik dönemlerden beri kutluyor. En eski tahminler Pleistosen Çağ'a (en az 12.000 yıl önceye) dek uzanır. Diğer yandan Türkiye gibi veya ABD gibi kutlamayı henüz 20. yüzyılda resmileştirmiş olanlar da var. Peki Anneler Günü nasıl ortaya çıktı? Bu özel günün kökenine ve gelişimine göz atalım.
Anneler Günü'nün kökeni
Anneler Günü, Hıristiyan, Müslüman ve diğer dinler dahil birçok ülkede hem dini hem de laik biçimleriyle yaygın bir kutlama. Bugüne dair bilinen en eski bağlantı mitolojide görülür: Antik Yakın Doğu, Yunan ve diğer antik Eski Dünya mitolojilerinde anne tanrıçalar ve tanrı eşleri sıkça kutlanır. Yunan kültüründe Rhea ve Roma kültüründe Cybele gibi. Bu antik kaynaklarda Anneler Günü gibi belirli bir günden bahsedilmez ancak anneliğin ve çocuk yetiştirmenin Pleistosen Çağ'dan (en az 12.000 yıl önce) beri kutlandığı biliniyor.
Antik toplumlarda çocuk ölüm oranları yüksek olduğundan doğurganlığın, doğumun, çocuk yetiştirmenin ve anneliğin kutlanması önemliydi. Yaşamda doğumun bir sembolü olan çiçekler annelik ve besleme ile ilişkilendirildi. Kutlamalarda iyi şans için ana tanrıçaya adaklar verildi. Bu kutlamaların çoğu baharın gelişi, bereket ve yaşamla ilişkilendirilen bahar ekinoksu (20 Mart) dolayında yapıldı ancak o günle sınırlı olmadı.
Anneler Günü'ne dair Hıristiyanlık döneminden bolca kaynak vardır. Bu dönemde popülerdi ve daha önceki dinlerle ilişkilendirilen birçok kutsal annelik yönünün Meryem Ana karakterine atfedildiği görülüyor. Hıristiyanlar, orucun dördüncü Pazar gününü Meryem Ana'yı anmaya adayarak ilk resmi Anneler Günü'nü belirlediler ("Annelik Pazarı" adıyla).
Önceki gelenekler gibi, çocuk doğurmanın zorlukları nedeniyle bu günlerde annelerin sağlığına dua edildi. Katolik ve hatta Protestan ülkeler Anneler Günü'nü Paskalya'dan tam üç hafta önceye aldılar. Bugün Anneler Günü için neden farklı tarihler olduğu buradan anlaşılıyor.
Modern Anneler Günü
Anneler Günü'nün küresel popülerliğe ulaşmasında Amerika Birleşik Devletleri önemli etkiye sahiptir. Kutlama önce hiç çocuğu olmayan bir kadınla popülerleşti: Amerikan İç Savaşı'nda karşıt tarafların anneleri arasında toplantılar düzenleyen Ann Jarvis annelerin anıldığı özel bir gün belirlemeye çalıştı. Amacı savaştan sonra aileleri yeniden bir araya getirmekti. Julian Howe gibi diğerleri de anneleri anma günü için çalıştı.
Sonraları Ann Jarvis'in kızı Anna, annesinin bıraktığı yerden görevi devraldı ve ilk modern Anneler Günü kutlamasını hayata geçirmeyi başardı. Annesinin en sevdiği çiçek olan beyaz karanfili Anneler Günü'nün resmi çiçeği yaptı. 1914'te kongre kararı ile Mayıs ayının ikinci Pazar günü Anneler Günü ilan edildi. Kutlama ilk etkisini I. Dünya Savaşı ile gösterdi. Çiçek, hediye ve şekerler gibi Anneler Günü'nün ülkede kutlanma biçimi diğer ülkeleri de etkilemiştir.
Anneler Günü'nün ticarileşmesi
Yine ABD'nin bir etkisi olarak Anneler Günü zamanla daha ticari duruma gelmeye başladı. Bu ticarileştirme en başta Anna Jarvis tarafından kınandı. İstediği tek sembol beyaz karanfillerdi ama pazarlamacıların fikirleri başkaydı. İnsanlar bugünü alışveriş yapma ve annelerini şımartma günü olarak görmeye başladılar.
Her türlü ürünün satın alındığı ve annelerin yemeğe çıkartıldığı bu günde, reklamverenler fırsatlar ve avantajlar sunarak anneliği kutlamanın ticari boyutunu teşvik etti. Çiçek endüstrisi de çiçek satışlarını artırmaya odaklandı.
Kutlamanın ne denli ticari hale geldiğini gören Anna buna o denli öfkelendi ki resmi günün iptal edilmesini istemiştir. Anna 1948'de öldü ve o zamana dek çoğu kalan parasını Anneler Günü'nün anlamının kötüye kullanılmasına dair davalara harcadı. Anneler Günü bugün gerçekten de Yılbaşı'ndan sonra en çok harcama yapılan gündür.
Sonuç
Kısacası Anneler Günü hem antik hem de nispeten modern bir kutlamadır. Kutlama bugün çoğunlukla laik olsa da geçmişte bir noktada dini kökenliydi. Anneliği ve hatta annenin çocuk yetiştirmede oynadığı rolü ön plana çıkaran dini bir bayramdı. Bugünse kutlamanın anlamından ve değerinden ziyade ticari yönü öne çıkarılıyor.