Sherlock Holmes, şimdiye dek yaratılmış en popüler kurgusal karakterlerden biri. Suçların tespiti ve gizemlerin çözülmesi denildiğinde Sherlock Holmes hatırlanır ve bir dedektifin nasıl olması gerektiğinin örneği gibidir. Dünya onunla tanışmasından bu yana birçok kez ekranda ve sahnede yer aldı. Sherlock o denli popüler ki birçok insan onun gerçek biri olduğunu varsayar. Peki Sherlock Holmes tarihi bir suç savaşçısına mı yoksa gerçek hayattan bir dedektife mi dayanıyor? Karakterin gelişimini, biyografisini ve tarihin en ünlü dedektifine esin olan kişiyi öğrenelim.
Sherlock Holmes'un ortaya çıkışı
Sherlock Holmes'u İngiliz yazar Arthur Conan Doyle (1859-1930) yarattı. Doyle, İrlandalı alkolik bir sanatçının oğlu olan sıra dışı bir adamdır. Tıp doktoru, yazar, farmason ve tinselci oldu. Conan Doyle, 27 yaşındayken Sherlock karakterini yarattı. Ancak başta bir yayımcı bulmakta çok zorlandı.
İlk Sherlock Holmes öyküsünün adı Kızıl Dosya (1887) idi ve küçük bir başarı elde etti. Kısa sürede yeni öyküler hazırladı ve karakter büyük etki yarattı. Yazar Arthur Conan Doyle kısa sürede ünlendi. Bir zaman sonra İngiliz halkı Conan Doyle'un Sherlock Holmes öykülerine doymak bilmez oldu.
Sherlock Holmes'un ölmesi
Doyle birkaç öykü ve iki roman yazmıştı. Ancak Sherlock Holmes ve asistanı Dr. Watson'ın maceralarından kısa sürede sıkıldı. Yayımcılarının yalvarmalarına rağmen 1893'te Sherlock Holmes'u resmen öldürdü. Bu karar halkın tepkisine yol açtı ve iddiaya göre dedektifin birçok hayranı Sherlock'un öldüğünü duyunca ağladılar.
Conan Doyle sonraki 10 yıl boyunca tarihi kurguya odaklanmış ve yine olumlu karşılanmıştır. Ancak 1901'da gerek okurlarının baskısı gerekse yayımcılardan gelen kazançlı tekliflerle Sherlock hakkında öyküler yazmaya geri döndü. Doyle, kariyeri boyunca toplamda dört roman ve 57 kısa öykü yazdı. Sherlock Holmes'a dair son öyküsünü 1927'de anlattı.
Conan Doyle'un ölümünden bu yana birçok yazar ve film yapımcısı Sherlock Holmes'a dayanan öyküler yazıp filmler ve televizyon dizileri üretiyor. Bunun ana nedeni Sherlock Holmes adının kamu malı olmasıdır. Dedektife dair birçok film çekildi ve belki de en popüleri onu Hollywood'un altın çağında (1930'lar ve 1940'lar) canlandıran Basil Rathbone'dur.
Sherlock Holmes benzeri edebi karakterler
Öykülerin yayımlandığı sırada birçok eleştirmen Sherlock'un gerçek yaşamdan bir dedektif değil, kurgusal bir karakter olduğuna inanmaya başladı. Bazı eleştirmenler Conan Doyle'un İngiliz gizem yazarı Wilkie Collins'in yapıtlarından esinlendiğine inanır. Bununla birlikte, dünyanın en ünlü kurgusal dedektifini yaratmasındaki ana etkilerden biri kesinlikle Edgar Alan Poe'dir (1809-1849). Alan Poe dünyanın ilk kurgusal dedektifi olan Auguste Dupin'i yarattı. İmkansız gizemleri çözmede nedenselliği kullanan oldukça mantıklı ve rasyonel bir karakterdi.
Morgue Sokağı Cinayetleri'nde (1841) erişilemeyen, kilitli bir odadaki bir cinayeti çözmüştür. Dünyanın en tanınmış kurgusal dedektifinin yaratıcısı olarak Conan Doyle bu Baltimore doğumlu şair ve kısa öykü yazarının büyük hayranıydı. Dupin'in öyküleri Sherlock Holmes yazarını kesinlikle etkiledi. Sherlock'a model olmuş bir başka potansiyel aday Emile Gaboriau (1832-1873) tarafından yazılan kurgusal Fransız dedektif Monsier Lecoq'dur. Bu Parisli dedektif Sherlock gibi afyon bağımlısıdır ve Sherlock ile başka benzerlikleri de vardır.
Sherlock Holmes'a benzeyen gerçek insanlar
Joseph Caminada (1854–1914) tarihte Sherlock Holmes'a benzeyen birçok dedektiften biri. Manchester doğumlu İngiliz Caminada, Sherlock gibi erken yaşta polis akademisine girdi ve suçluları yakalama becerisine odaklandı. Gizlilik ustasıdır ve suçluları bilimsel yöntemle bulur. Sherlock gibi polisin sık sık danıştığı biridir. Yine Caminada'nın suç ustası bir düşmanı vardır.
Henry Littlejohn (1826–1914) İskoç tıp doktoru, halk sağlığı savunucusu ve sosyal reformcuydu. Littlejohn, Doyle'un Edinburgh tıp okulunda öğretmeniydi. Adli bilim alanındaki ilk uzmanlardan biriydi ve Sherlock gibi sık sık polis tarafından danışılırdı. Davalara uzman tanık olarak çağrıldı ve ünlendi. Mantığı önde tutan biriydi ve zorlu davaları bilimle çözmede ilklerden oldu. Ancak Littlejohn dindar ve asık suratlı olmasıyla Sherlock'tan ayrılır. Mutlu aile babası olması bekarlığı seven afyon bağımlısı Sherlock'tan farklıdır. Sherlock, şövalyeliği reddederken Littlejohn şövalye oldu.
Asıl Sherlock Holmes
Joseph Bell (1837–1911) birçoklarına göre Conan Doyle'un Sherlock Holmes'u modellerken en yaygın kullandığı kişiydi. Kendisi de bunu arkadaşlarına yazdığı mektuplarda ve röportajlarda söylemiştir. Joseph Bell bir doktor ve öğretim görevlisiydi ve Edinburgh, İskoçya'da yaşıyordu. Doyle, Bell'den ders gördü ve bir süre asistanı oldu. Bell, doğru teşhis için gözlemin gerekli olduğuna inanıyordu. Bu yaklaşımı onu başarılı bir doktor ve cerrah yaptı. Yakın gözlem sistemini adli davalarda kullandı ve Sherlock'un ünlü olduğu tümdengelim yöntemi Bell'den gelir: Basit ipuçlarına dayanarak bir yabancının mesleğini, evini ve hatta geçmişini belirleme konusundaki yeteneği sıra dışıydı. Polisin düzenli danıştığı biriydi. Polis 1890'larda İngiliz suç tarihinin en ünlü davası olan Karındeşen Jack için ona danıştı. Ancak Bell, Sherlock'un tuhaflıklarını taşımıyor ve saygın biriydi. Hatta İskoçya'yı ziyaretinde Kraliçe Victoria'nın kişisel doktoru oldu.
Sherlock Holmes'un hikayesi
Sherlock Holmes'un yaşamında ilk yıllara dair birkaç gönderme vardır. 1850'lerde doğduğu, İngiliz soylularından geldiği ve annesinin yarı Fransız olabileceği anlaşılır. Hiç evlenmeyen Sherlock'un gençliğinde zalim bir dadısı olduğu ve bu nedenle hiçbir kadınla uzun ilişki yaşamadığı belirtilir.
Sherlock'un hükümet için çalışan ve genellikle hikayelerde adı geçen bir dahi olan Mycroft adında bir ağabeyi vardı. Sherlock Oxford'a gitti ve burada müthiş tümdengelim gücünü açığa çıkardı. Yaz tatilinde bir üniversite arkadaşını ziyaret ettikten sonra amatör dedektif oldu.
Sherlock, arkadaşının babasının şüpheli geçmişine dair ipuçlarına bakarak bir gizemi çözdü. Daha sonraları danışman oldu ve birçok adli davada çalıştı. Ünlü dedektif 221 B Baker Caddesi'nde yaşadı ve bir gün İngiliz Hint Ordusu gazisi Dr. Watson'ı işe alarak ve onu ortağı yaptı.
İki bekar, Bayan Hudson tarafından tutulan bir dairede yaşadılar. Sherlock, Watson ile tanıştığında halihazırda deneyimli bir dedektifti. Daha sonra çok tanınmış bir dedektif oldu ve soylular, politikacılar, hükümdarlar ve Londra polis teşkilatına danışmanlık yaptı. Watson sonraları evlendi ve Baker Street'ten ayrıldı ancak eşi öldükten sonra yeniden eski arkadaşı ve ortağıyla yaşadı.
Bir tarihlerde Sherlock 19. yüzyılın yaygın bir sorunu olan morfine bağımlı oldu ve arada kokain de aldı. Sherlock aynı zamanda bir adli tıp uzmanı ve kılık değiştirme ustasıydı. Bilgeydi, birçok bilimsel konuda oldukça yetkindi ve başarılı bir kemancıydı. Suç dehalarına benzer zekasının yanında en büyük düşmanı şeytani Profesör James Moriarty idi.
Suç Napolyonu denilen Moriarty ile giriştiği bir kavgada İsviçre'deki Reichenbach Çağlayanları'na daldı ve Sherlock burada öldü. Yıllar sonra ölümünü taklit ettiğini söyleyerek ortaya çıktığında herkesi şaşırttı. Baskerville'lerin Tazısı gibi bir kez daha en kafa karıştırıcı ve gizemli davalarda İngiliz polisine yardım etti. Sherlock Holmes hiç evlenmedi ama Irene Adler gibi birçok suçluya romantik ilgi duydu.
Sherlock Holmes yaklaşık 1904'te emekli oldu ve arıcılığa başladı ancak polis ondan yardım istemeye devam etti. I. Dünya Savaşı sırasında Londra'daki Alman casusları bulmaya yönelik tavsiyeleri alındı.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: Sidney Paget (1908'de öldü)
- https://books.google.de/books/about/The_quest_for_Sherlock_Holmes.html?id=OyofAQAAIAAJ&redir_esc=y
- https://orca.cardiff.ac.uk/3716/