Antik Tarihi Şekillendiren Olaylar

Antik tarihi şekillendiren büyük olaylar dizisine göz atalım. Antik tarih milattan önce 4. binyılda başladı ve milattan sonra 6. yüzyıldan önce sonlandı. İnsanlığın antik tarihi Yunanistan ve Roma gibi büyük Akdeniz medeniyetlerinin yükselişine ve düşüşüne tanık olmuştur. Bu dönem teknoloji ve bilimdeki gelişmelerden ziyade, insanlığın yoğun şekilde birbirlerine karşı verdiği savaşlarla geçti. Aynı zamanda Yahudilik ve Hristiyanlık dinlerinin doğuşunu gördü. Öyleyse bu olayları sıralayalım.

Antik Tarihin Büyük Olayları

Aşağıda belirtilen tarihlerin çoğu yaklaşık zamanlardır. Bu durum özellikle Yunanistan ve Roma'nın yükselişinden önceki tarihlerde yaşanan olaylar için geçerli. Bununla birlikte Yunanistan ve Roma'nın ilk yıllarında meydana gelen olaylar da bugün yaklaşık tarihleri ile biliniyor.

MÖ 4. Binyıl

• 3500: Dünyanın ilk medeniyeti olan Sümerler, Mezopotamya'daki Bereketli Hilal'e Tell Brak, Uruk ve Hamoukar şehirlerini inşa ettiler. Tell Brak bilinen ilk şehirdir.
• 3000: Kral Enmerkar tarafından kurulan dünyanın ilk büyük şehri Uruk'ta ticareti ve vergileri takip etmek için çivi yazısı icat edildi. Uruk daha sonra ünlü Gılgamış tarafından yönetilmiştir.

MÖ 3. Binyıl

• 2900: Bilinen ilk savunma duvarları Mezopotamya'ya yapıldı.
• 2686–2160: Tarihin ilk firavunu Zoser, Yukarı ve Aşağı Mısır'ı birleştirerek Eski Krallığı kurdu.
• 2560: Mısırlı mimar Imhotep, Büyük Keops Piramidi'ni Giza Platosu'na inşa etti.

MÖ 2. binyıl

• 1900–1600: Antik Yunanistan'ın Girit adasındaki Minos halkı uluslararası denizcilik ticaretinin merkezi oldu.
• 1795–1750: Bilinen ilk yazılı kanunu hazırlayan Hammurabi, Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki Mezopotamya'yı fethetti.
• 1650: Orta Krallık Mısır'ı yıkıldı ve Aşağı Mısır, Asyalı Hiksoslar tarafından yönetilmeye başlandı; Kuş Krallığı ise Yukarı Mısır'ı yönetiyor.
• 1600: Homeros'un aktardığı üzere Minos halkının yerini bir Truva medeniyeti olduğu düşünülen Yunanistan'ın Miken medeniyeti aldı.
• 1550–1069: Ahmose, Hiksos'u devirdi ve Mısır'da Yeni Krallık hanedanı dönemi başladı.
• 1350–1334: Akhenaten Mısır'a tektanrıcılık inancını tanıttı.
• 1200: Truva düştü (Truva Savaşı).

MÖ 1. binyıl

• 995: Yehuda Kralı Davud, Kudüs'ü ele geçirdi.

MÖ 8. yüzyıl

• 780–560: Yunanlılar, Anadolu'da koloniler oluşturmak üzere yerleşimciler gönderdi.
• 776: İlk Antik Olimpiyat oyunu düzenlendi.
• 753: Roma kuruldu.

MÖ 7. yüzyıl

• 621: Yunanlı yasa koyucu Drakon, Atina'da işlenen suçları cezalandırmak için yazılı bir kanun oluşturdu. Kanunlar oldukça sertti.
• 612: Babilliler ve Medler İran'ın başkenti Ninova'yı yakarak Asur İmparatorluğu'nun sonunu başlattı.

MÖ 6. yüzyıl

• 594: Yunan filozof Solon, Yunanistan'ın archon'u (baş yargıcı) oldu. Atina için yeni bir kanun hazırlayarak reformları yasallaştırmaya çalıştı.
• 588: Babil Kralı Nebukadnezar, Kudüs'ü fethetti ve Yahudi kralı ve binlerce Yahudiye vatandaşını Babil'e taşıdı.
• 585: Yunan filozof Miletli Thales, 28 Mayıs'ta yaşanacak Güneş tutulmasını başarıyla tahmin etti.
• 550: Büyük Kiros, Pers İmparatorluğu'nun Ahameniş hanedanını kurdu.
• 550: Yunan kolonileri neredeyse tüm Karadeniz bölgesini kontrol altına aldı. Ancak Atina'dan bu kadar uzakta güçleri zayıfladı ve Pers İmparatorluğu ile diplomatik uzlaşmalar yaptılar.
• 546–538: Kiros ve Medler, Kral Kroisos'u (Karun) yendi ve Lidya'yı ele geçirdi.
• 538: Kiros, Babil'deki Yahudilerin evlerine dönmesine izin verdi.
• 525: Persler, Mısır'ı ele geçirir ve Kiros'un oğlu Kambises'in yönetiminde bir satraplık yapar.
• 509: Roma Cumhuriyeti kuruldu.
• 508: Atinalı yasa koyucu Kleisthenes hazırladığı reformla eski Atina anayasasını demokratik zemine oturttu.
• 509: Roma, Kartaca ile dostluk anlaşması imzaladı.

MÖ 5. yüzyıl

• 499: Birkaç on yıldır Pers İmparatorluğu'na haraç ve silah ödeyen Yunan şehir devletleri ayaklanma başlattı.
• 492–449: Pers kralı Büyük Darius, Yunanistan'ı işgal ederek Pers-Yunan Savaşları'nı başlattı.
• 490: Yunanlılar, Maraton Savaşı'nda Persleri yendi.
• 480: I. Xerxes (Serhas), Termopylae Muharebesi'nde Spartalıları püskürttü. Savaşı sonuçlandıransa Birleşik Yunan donanmasının Salamis Deniz Muharebesi'ndeki zaferi oldu.
• 479: Yunanlılar Platea Muharebesi'ni kazanır ve ikinci Pers akını böylece sona erer.
• 483: Hintli filozof Buda (563-483) ölür ve takipçileri onun öğretilerine dayalı bir dini hareket başlatır.
• 479: Çinli filozof Konfüçyüs (551-479) ölür ve öğrencileri öğretilerini devam ettirir.
• 461–429: Yunan devlet adamı Perikles (494–429), "Yunanistan'ın Altın Çağı" olarak bilinen ekonomik büyüme ve kültürel gelişme dönemine öncülük eder.
• 449: Pers ve Atina, Kallias Barışı'nı imzalayarak Pers-Yunan Savaşları'nı sona erdirdi.
• 431–404: Peloponez Savaşı'nda Atina ile Sparta karşı karşıya geldi.
• 430–426: Atina Vebası, aralarında Perikles'in de bulunduğu tahmini 300.000 kişiyi öldürdü.

MÖ 4. yüzyıl

• 371: Sparta, Leuctra'daki savaşta yenildi.
• 346: Makedonyalı II. Filip (382-336) Atina'yı Filokrat Barışı'nı kabul etmeye zorladı ve Yunanlıların bağımsızlığının sonu geldi.
• 336: II. Filip'in oğlu Büyük İskender (356–323) Makedonya'yı yönetmeye başladı.
• 334: İskender Anadolu'daki Granikos Muharebesi'nde Perslerle savaştı ve kazandı.
• 333: İskender'in komutasındaki Makedon kuvvetleri, İssos Muharebesi'nde Persleri bozguna uğrattı.
• 332: İskender Mısır'ı fethetti, İskenderiye'yi inşa etti ve bir Yunan hükümeti kurdu ancak ertesi yıl ayrıldı.
• 331: İskender Gaugamela Muharebesi'nde Pers kralı III. Darius'u yendi.
• 326: İskender, bugünkü Pakistan'ın kuzeyindeki Pencap bölgesinde verilen Hydaspes Muharebesi'ni kazandı ve ülkesi en büyük sınırlarına ulaştı.
• 324: Hindistan alt kıtasının çoğunu birleştiren ilk yönetici olan Chandragupta Maurya, Maurya İmparatorluğu'nu kurdu.
• 323: İskender ölür ve generalleri olan diadokhlar üstünlük için birbirleriyle savaşarak imparatorluğun dağılmasına sebep olur.
• 305: Mısır'ın ilk Yunan firavunu olanI. Ptolemaios yönetimi ele geçirir ve Ptolemaios Hanedanı'nı kurar.

MÖ 3. yüzyıl

• 265–241: Roma ve Kartaca arasındaki İlk Pön Savaşı kesin bir kazanan olmadan sonuçlanır. Bkz: Pön Savaşları
• 240: Yunan matematikçi Eratosthenes (276–194) Dünya'nın çevresini ölçer.
• 221–206: Çin Şi Huang (259–210) Çin'i ilk kez birleştirir ve Çin Hanedanlığı'nı kurar; Çin Seddi'nin inşaatına başlanır.
• 218–201: İkinci Pön Savaşı bu kez Kartaca'da başladı ve Fenikeli lideri Hannibal (247–183) fillerle desteklenmiş kuvvetlerine rağmen Romalılara yenildi ve daha sonra intihar etti.
• 215–148: Makedon Savaşları, Roma'nın Yunanistan'ı ele geçirmesiyle sonuçlandı.
• 206: Çin'i Han Hanedanlığı yönetiyor. Hanedanlığın başında İmparator Gaozu var. İmparator İpek Yolu'nu kullanarak Akdeniz'e kadar ticaret bağlantıları kuruyor.

MÖ 2. yüzyıl

• 149–146: Üçüncü Pön Savaşı veriliyor. Efsaneye göre Romalılar toprağı tuzluyor, böylece Kartacalılar orada yaşayamaz hale geliyor.
• 135: Köleleştirilmiş Sicilya halkı Roma'ya ayaklanıyor ve İlk Köle Savaşı'nı başlatıyor.
• 133–123: Gracchus kardeşler alt sınıfa yardım etmek amacıyla Roma'nın sosyal ve politik yapısını yeniden düzenlemeye çalışıyor. Bkz: Roma kendi cumhuriyetini nasıl yok etti?

MÖ 1. yüzyıl

• 91–88: Roma vatandaşlığı isteyen İtalyanların başlattığı bir isyan olan Sosyal Savaş başlar.
• 88–63: Roma, Pontus İmparatorluğu'na ve müttefiklerine karşı Mithridatis Savaşları'nı yapar.
• 60: Romalı liderler Pompey, Marcus Licinius Crassus ve Jül Sezar, Birinci Triumvirlik'i oluşturur.
• 55: Jül Sezar Britanya'yı işgal etti.
• 49: Jül Sezar, Rubicon'u geçerek Roma İç Savaşı'nı hızlandırdı.
• 44: Jül Sezar, Mart'ın Ides'i denilen 15 Mart günü suikastle öldürüldü.
• 43: Marcus Antonius, Augustus ve M. Aemilius Lepidus İkinci Triumvirlik'i kurdu.
• 31: Antonius ve son Ptolemaioslu firavun VII. Kleopatra, Aktium Muharebesi'nde yenildi ve Augustus (Octavian) kısa bir süre sonra Roma'nın ilk imparatoru oldu.

MS 1. yüzyıl

• 9: Alman kabileleri Teutoburg Ormanı'nda P. Quinctilius Varus komutasındaki 3 Roma lejyonunu yok etti.
• 33: Romalılar İsa (MÖ 3 – MS 33) olduğunu düşünerek onu ele veren Yahuda'yı çarmıha gerer.
• 64: Son İmparator Neron, Roma yanarken lir çalmaya (elbette büyük olasılıkla doğru değil) devam eder. Bkz: Büyük Roma Yangını: Arkasında Gerçekten İmparator Neron mu Vardı?
• 79: Vezüv Yanardağı patlar ve Roma şehirleri Pompeii ve Herculaneum'u karanlığa gömer.

MS 2. yüzyıl

• 122: Romalı askerler Hadrian Duvarı'nı inşa etmeye başladı. Kuzey İngiltere boyunca uzanan duvar duvar 70 mil uzunluğundaydı. Büyük Britanya'daki imparatorluğun kuzey sınırını belirleyen savunma hattı oldu.
• 212: Caracalla Fermanı ile Roma vatandaşlığı imparatorluğun tüm özgür sakinlerini kapsayacak şekilde genişledi.
• 284–305: Roma İmparatoru Diocletianus, Roma imparatorluğunu Roma Tetrarşisi olarak bilinen dört idari birime ayırdı ve bundan sonra Roma'da genellikle birden fazla imparatorluk yöneticisi bulunmaya başladı.

MS 4. yüzyıl

• 313: Milano Fermanı, Roma İmparatorluğu'nda Hristiyanlığı yasallaştırır.
• 324: Büyük Konstantin, başkentini Bizans'a kurar ve ona Konstantinopolis der.
• 378: İmparator Valens, Hadrianapolis Muharebesi'nde Vizigotlar tarafından öldürülür.

MS 5. yüzyıl

• 410: Roma, Vizigotlar tarafından yağmalandı.
• 426: Augustine Roma'da Hristiyanlığı desteklemek için "Tanrı Şehri"ni yazdı.
• 451: Attila Han (406–453) Katalon Muharebesi'nde Vizigotlar ve Romalılarla savaştı. Ardından İtalya'yı işgal etti ancak Papa I. Leo onu geri çekilmeye ikna etti.
• 453: Attila Han ölür.
• 455: Vandallar Roma'yı yağmaladı.
• 476: Batı Roma İmparatorluğu, İmparator Romulus Augustus'un görevden alınmasıyla resmen sona erdi.

Kapak görseli: Mark Beerdom