Çağlar boyunca birçok insan aynı soruyu sordu: Ay tam olarak ne renk? Ay'ın rengi her göz için aynı olmadığından haklı bir soru. Dolunayı gördüğünüzde rengi beyaz gelebilir ve tam Ay tutulması sırasında daha farklı renkte görünür. Öyleyse Ay gerçekte ne renk? Yansıyan Güneş ışığı, Dünya'nın atmosferi, konum vb. gibi birçok faktöre bağlı.
Ay'ın yüzeyi çoğunlukla oksijen, silikon, magnezyum, demir, kalsiyum ve alüminyumdur. Daha açık renkli kayaçlar plajiyoklaz feldispat, daha koyu renkli kayaçlar piroksendir. Görünen kayaların çoğu volkanik ve volkanik patlamalar sırasında Ay'ın içinden çıktı. Olivin adı verilen bazı nadir Ay kayaları ise aslında yeşildir. Yani Ay aslında renkli mi?
Pek değil ancak Ay bazaltları her zaman siyah değil. Olivin adı verilen mineral "doğal" ortamında (yüksek sıcaklık ve basınçla gömülüyken) yeşil görünen güzel bir kristaldir. Yüzeye çıktığında yıpranmaya başlar, ancak yine de yeşilimsi renk tonunu korur (yukarıdaki gibi). Bu nedenle Ay'ın bazı kısımları çok belirsiz bir yeşil renk tonuna sahiptir.
Ay Aslında Renkli mi?
Ay'ı geceleri parlak beyaz tonda gördüğünüzde aslında gerçek rengine bakmıyorsunuz. Hatta koyu gri noktaları gerçek tona daha yakın. Ay yüzeyinin rengini minerallerin miktarı belirliyor. Ay'ın demir açısından zengin bölgeleri kırmızımsı ve titanyum açısından zengin bölgeleri mavi tonludur. Bu gerçek renkler üst düzey görüntü düzenleme ile ortaya çıkarılabilir. Hatta Ay gökyüzünde daha yüksekteyse farklı tonları daha net seçilir.
NASA, Ay üzerinde derinlemesine bir araştırma yaptı ve Ay yüzeyi, meydana gelmiş volkanik patlamaların sonucu olarak volkanik kayalardan oluşuyor. Yani Ay aslında bir bakıma renklidir. Ay genel olarak koyu gri bir renge sahip ancak siyah, beyaz ve biraz sarı/turuncu tonlar da taşıyor. Ay'ın rengi jeolojisine bağlı ve yakından bakarsanız başka tonlar da bulabilirsiniz.
Ay'ın yüzeyi Dünya'dan göremediğimiz renklere sahip. Üstteki fotoğrafta uydunun renklerini ortaya çıkarmak için renk doygunluğu geliştirildi. Renkler ayrıca Ay yüzeyinin mineralojisi hakkında ipuçları verir. Asteroitler uydunun farklı bileşime ve renge sahip derindeki malzemelerini yüzeye çıkarır (veya bazen kendi malzemesini saçar). Bu farklı renkleri çarpma kraterlerinde görebilirsiniz.
Lunar maria
Apollo astronotları Ay'ın rengi için "kahverengimsi" dedi. Dikkatli çalışmalar Ay'ın karanlık alanlarının yani "maria"nın mavi veya kahverengi tonlar içerdiğini, engebeli alanlarda ise soluk sarı, pembe ve soluk mavi izler olduğunu gösterir. Bu farklılıklar yüzey minerallerindeki demir veya titanyum gibi metallerden geliyor.
Ay'da karanlık bölgelerine lunar maria diyoruz ve bunlar antik volkanik patlamalardan geliyor. Aydaki dağlık bölgelerden daha az yansıtıcılar ve bu yüzden göze koyu görünürler. Maria, Ay yüzeyinin bize görünen tarafının %16'sını kaplıyor. Gökbilimciler lunar maria'nın 3-3,5 milyar yıl önce Ay'ın volkanik olarak çok daha aktif olduğu zamanlarda oluştuğuna inanıyor.
Ay'ın Yüzeyi Neden Gri?
İnsan gözü, bu küçük renk farklılıklarını uzaktan seçebilecek kadar hassas değil. Bu yüzden Ay yüzeyinin çoğu, doğal olarak gri olan mineraller içeriyor ve bunlar Dünya'dan algıladığımız rengi yansıtır.
Ay'ın gri tonlarında bir renge sahip olmasının nedeni uydunun yüzeyinin demir, kalsiyum, silikon, magnezyum vb. minerallerden oluşmasıdır. İlginç ki tüm bu mineraller toza dönüştüğünde grimsi görünür. Ay'ın yüzeyinin temelde gri görünmesinin nedeni bu.
Diğer gezegenler ve uydular gibi Ay da sadece Güneş ışığını yansıtıyor. Ancak Ay tamamen gri değil. Güneş Sistemi'nden gelen küçük göktaşları uyduya sıkça hedef alır. Bu çarpmaların yarattığı kraterlere dikkatli bakıldığında griden farklı renkte görünür.
Lunar Reconnaissance Orbiter Camera (LROC) 2009'dan beri Ay'ı inceliyor ve yüksek çözünürlüklü fotoğraflar kaydediyor.
Görüntüleri bize Ay yüzeyinin rengine dair şaşırtıcı ayrıntılar gösterdi. Görüntülerde Ay'ın bazı kısımları koyu kırmızı, koyu mavi ve siyah tonlarındaydı. Yani Ay'ı Dünya'dan kırmızı gösteren şey başta konumsal olsa da aslında yüzeyin kendisi de bu renk.
Gezegen ve uyduların renkleri albedo (yansıtabilirlik) adı verilen bir ölçü birimi ile belirleniyor. Albedo %0'sa nesne hiçbir şeyi yansıtmaz ve tamamen siyah renktir. %100'de tüm ışıkları yansıttığı için beyazdır. Dünya'nın albedosu %35 iken Ay'ın albedosu yalnızca %8. Bu ölçeğe göre Ay'ın gerçek baskın rengi siyah ve grinin bir tonu.
Ay Işığı Gerçekten Beyaz mı?
Beyaz, görünür spektrum kategorisine girmez ve daha çok, tüm görünür renkleri aynı anda yayan bir ışık kaynağının algılanan rengidir. Ay ışığı sadece yansıyan Güneş ışığından ibaret ve Ay'ı gözümüze beyaz gösteriyor. Ancak Güneş ışığı çıplak gözle sarı görünse de aslında beyazdır.
Dünya atmosferinin ışığı filtrelemesi nedeniyle Güneş ve ışığı bize sarımtırak görünüyor. Ay'ı uzaydan gözlemlerseniz beyaz, dairesel bir gezegen gibi görünür. Ay ve Güneş'in konumu Ay'ın rengini etkilerken, diğer bir faktör de göz hassasiyeti çünkü herkes aynı nesneyi aynı renkte görmüyor.
Ay'ın Kırmızı, Turuncu ve Mavi Görünmesi
Ay, kendisine ulaşan Güneş ışığının sadece %3-12'sini yansıtıyor. Dahası Ay'ın parlaklığı Dünya atmosferi etrafındaki dönme konumuna bağlı. Dolunayda çok daha parlak ve beyazken, diğer günlerde turuncu, pembe, mavi ve hatta kırmızı görünebilir. Bu olaya atmosfer ve optik fenomen neden olur.
Tam Ay tutulması sırasında Ay'ın yansıttığı Güneş ışınlarının atmosferimizden geçerken dağılması ve kırmızı ışık yayması uyduyu kanlı Ay haline getiriyor. Kırmızı Ay'a dair pek çok halk öyküsü ve korku anlatımı var ama aslında yalnızca bir renk oyunu.
Ay ufukta oldukça alçaktayken belirli bir süre sarı veya turuncu görünebiliyor. Nedeni, Ay alt ufuktayken yansıttığı Güneş ışığı atmosferin daha geniş bir bölümünden geçer ve yol boyunca gazlar, diğer parçacıklar ve kirletici moleküller tarafından filtrelenerek ışığının dalga boyu değişir ve Ay'ın sarı veya turuncu görünmesini sağlar.
Diğer renklerin aksine Ay'ın mavi görünmesinin ise uydunun hareketiyle hiçbir ilgisi yok. Aksine yeryüzünde meydana gelen olaylara bağlı. Mavi görünmesi için gökyüzünde yüksek miktarda duman ve toz gibi parçacıklar olması gerekiyor. Volkanik patlamalar veya orman yangınları sırasında gökyüzünde biriken parçacıklar Ay'ı gece mavimsi gösterebiliyor. Ay'ı mavi görmek imkansız değil ancak oldukça nadir.
