Görünüşte zararsız olan 19. yüzyıl kitaplarının kapakları potansiyel olarak ölümcül bir sır barındırıyor olabilir — onlarca yıldır gizli kalmış, dünya çapındaki kütüphanelerin ve özel koleksiyonların raflarında gizlenen zehirli elementlerin varlığı.
Keşif, 2022 yılında Delaware'deki (Amerika Birleşik Devletleri) Winterthur Kütüphanesi'nde çalışan bir kütüphanecinin, 19. yüzyıldan kalma yeşil kapağı şüpheli bir şekilde dökülen bir kitap üzerinde kimyasal testler yapmaya karar vermesiyle başladı. Bu testler arsenik varlığını ortaya çıkardı ve kütüphaneleri bu fenomen hakkında bilgilendirmeyi ve onlara istemeden potansiyel sağlık tehlikesi haline gelen bu edebi hazineleri tanımlamak, değerlendirmek ve güvenli bir şekilde ele almak için gerekli araçları sağlamayı amaçlayan "Zehirli Kitap Projesi" adlı ülke çapında bir farkındalık kampanyasını tetikledi.
Bu öncü girişimden ilham alan Lipscomb Üniversitesi (Nashville, Tennessee) Beaman Kütüphanesi'nde sistem kütüphanecisi olarak çalışan Jan Cohu, kendi kurumunda da benzer bir misyon üstlenmeye karar verdi. Beaman Kütüphanesi koleksiyonlarındaki 19. yüzyıla ait tehlikeli olabilecek kitapları tespit etmek gibi zorlu bir işe girişen Cohu, bu eski ciltlerin kapaklarında kullanılan boyaların kimyasal bileşimini analiz etmek için Kimya ve Biyokimya Bölümü'nün işbirliğini istedi.
Proje, kapakları karakteristik parlak yeşil bir renk sergileyen kitaplarda, Viktorya döneminde yaygın olarak kullanılan son derece zehirli bir pigment olan bakır asetoarsenit kullanımına atfedilen arsenik varlığını vurguladı — sadece kitap üretiminde değil, aynı zamanda duvar kağıtlarından elbiselere kadar çok çeşitli ev ürünlerinde, insan sağlığı için oluşturabileceği tehlikelerin farkında olmadan.
Ancak Beaman Kütüphanesi'nde yürütülen araştırma, tehdidin kapsamını arseniğin ötesine taşıyan şaşırtıcı sonuçlar ortaya koymuştur: analizler, bazı kitapların kapaklarında kullanılan sarı pigmentte, zehirli krom sarısı pigmentinin varlığını düşündüren önemli kurşun ve krom konsantrasyonları ortaya çıkarmıştır.
Bu bulgular ışığında, Amerikan kütüphaneleri bu potansiyel toksik koleksiyonlar için güvenli kullanım ve depolama protokolleri uygulamaya başlamıştır. Cohu'ya göre, bu kitaplar için önemli bir bekleme listesi olmadığı için büyük bir kayıp anlamına gelmeyen, ancak kullanıcılarımızın ve personelimizin güvenliğini sağlamak için gerekli olan bu önlem, kurşun kromat gibi yüksek düzeyde tehlikeli maddeler içeren kitapların dolaşımdan kaldırılmasını da içeriyor.
Bu girişim, 19. yüzyıl kitaplarının ciltlerinde kullanılan pigmentlerdeki kurşun ve krom seviyeleri hakkında, özellikle zümrüt yeşili pigmentteki arsenik varlığına odaklanan önceki bulguları tamamlayan ve genişleten önemli veriler sağlıyor.