Bir güneş tutulmasında Ay Güneş'in önünden geçtiğinde, dudak uçuklatan bu manzara dünyamızı anlık olarak değiştiriyor gibi görünür.
Ancak gezegenimiz üzerindeki etkileri, gündüz saatlerindeki birkaç dakikalık karanlıktan çok daha derindir. Ve sizi şaşırtabilecek bir etki? Bulutlar, Güneş'in sadece yüzde 15'inin Ay tarafından örtüldüğü noktadan itibaren hızla dağılır.
Tabii ki bu her tür bulut için geçerli değil; aksi takdirde tutulmaların bulutlu hava nedeniyle bozulduğuna dair şikâyetleri hiç duymazdık.
Hollanda Kraliyet Meteoroloji Enstitüsü ve Delft Teknoloji Üniversitesi'nden Victor Trees liderliğindeki bir ekip, özellikle kara üzerindeki sığ kümülüs bulutlarının hızla hareket ettiğini belirledi.
Trees'e göre bu bulgu, gelecekte iklim mühendisliğine yönelik girişimler açısından önemli sonuçlar doğurabilir.
"Gelecekte teknolojik çözümlerle Güneş'i tutarsak, bu bulutları etkileyebilir" diye açıklıyor. "Daha az bulut, iklim mühendisliğinin amaçlanan etkisine kısmen karşı çıkabilir, çünkü bulutlar güneş ışığını yansıtır ve böylece aslında Dünya'nın soğumasına yardımcı olur."
Dünya'nın yüzeyindeki bakış açımızdan, bulutların tutulma sırasında nasıl davrandığını anlamak kolay değil.
Ancak Trees bunun önemli olduğunu söylüyor: İklim değişikliğini hafifletmek için önerilen çözümlerden biri, Güneş ışınlarının bir kısmının Dünya'nın alt atmosferine ulaşmasını engellemek. Modelleme bunun sıcaklıkları etkili bir şekilde düşürebileceğini öne sürse de, başka ne gibi etkileri olabileceğini bilmiyoruz.
Bulut katmanları oldukça karmaşık olabildiğinden ve bulut konfigürasyonları sürekli hareket halinde olduğundan, Dünya'dan bulutları saymak, güneş ışığının karartılmasının bulutları nasıl etkilediğini belirlemek için gerçekten uygun bir yöntem değildir.
Bir başka seçenek de uyduları kullanarak bulutları yukarıdan incelemektir, ancak daha önce bu uydular, bulut üstü yansıtma hesaplamalarında tutulma sırasında Ay'ın gölgesini hesaba katmamış, bu da bulut örtüsü ve kalınlığı ölçümlerinde bir yanlılığa neden olmuştur.
Trees ve meslektaşları, Dünya yüzeyindeki her bir konumdan herhangi bir zamanda örtülen Güneş'in oranını hesaba katarak Ay gölgesini düzeltmenin bir yolunu buldular.
Trees, "Güneş tutulmasının büyük bir kısmı, dışarıda hala bol miktarda ışığın olduğu kısmi bir tutulmadan oluşuyor" diyor. "Bu kısmi tutulmada uydular, bulutları güvenilir bir şekilde ölçmek için karartmayı düzelttikten sonra yeterince yansıyan güneş ışığı alırlar."
Araştırmacılar yöntemlerini 2005 ve 2016 yılları arasında Afrika kıtası üzerinde gerçekleşen önceki üç güneş tutulması sırasında toplanan verilere uyguladılar. Şaşırtıcı bir şekilde, kümülüs bulutları Güneş'in sadece yüzde 15'i örtüldüğünde çok sayıda kaybolmaya başlıyor ve tutulma sona erene kadar kayboluyorlar.
Bunun tam olarak neden gerçekleştiği belirsizdi, bu nedenle ekip DALES adlı bulut modelleme yazılımını kullanarak simülasyonlar gerçekleştirdi. Bu simülasyonlar, güneş ışığı engellendiğinde yüzeyin soğuduğunu ve bunun da yüzeyden gelen sıcak hava akımlarını azalttığını gösterdi.
Sıcak hava akımları kümülüs bulutlarının oluşmasında etkilidir; daha soğuk irtifalara yükseldikçe damlacıklar halinde yoğunlaşarak bulutları oluşturan su buharı taşırlar.
Dolayısıyla, yer soğuduğunda ve bu akımlar durduğunda, kümülüs bulutları devam edemez, ancak Güneş yeniden ortaya çıkıp yeri tekrar ısıtmaya başladığında yeniden başlar. Bu etki sadece kara üzerinde meydana gelir, çünkü okyanus bu etkinin devreye girmesi için yeterince hızlı soğumaz.
Kümülüs bulutlarının kendileri yağmur bulutu değildir, ancak yağmur bulutlarına dönüşebilirler. Ekibin bulgusu, güneş ışığını engellemeyi içeren iklim jeomühendisliğinin hava modelleri üzerinde oldukça zararlı bir etkiye sahip olabileceğini gösteriyor.
Araştırmacılar, bunun bilim insanlarının olmasını istedikleri şeyin tam tersi olduğu için, bu fenomenin daha fazla araştırılması gerektiğini söylüyor.
