Bu gece NASA'nın DART uzay aracı görevini tamamladı ve bir asteroide başarıyla çarptı. 165 metre genişliğindeki asteroit parçası Dimorphos, DART sondasının otonom navigasyon sisteminin hedefiydi. Çarpışmanın kuvveti, aracın Dimorphos etrafındaki yörünge periyodunu yaklaşık yüzde 1 oranında değiştirmeye yetmiş olmalı. Şu an itibariyle, sadece teleskop gözlemleri bu teoriyi doğrulayabilir ya da reddedebilir.
Bu sadece daha büyük bir olaydan önceki bir alıştırma: Eğer bir asteroit Dünya'yı tehdit ederse, en umut verici çözüm devasa bir insansız uzay sondası ile asteroiti saptırmayı içeren kinetik saptırıcı olacaktır. Ancak, hedefini yeterince erken, yeterince hızlı ve uygun açıyla vurması gerekir ki çarpma darbesi asteroidi Dünya'yı ıskalayacak kadar yörüngesinden uzağa gönderebilsin.
DART'ın Yaklaşması ve Başarılı Çarpışması
NASA'nın DART görevi, söz konusu asteroit Dünya'dan 11 milyon kilometre uzakta olsa ve yer teleskoplarıyla görülemese bile bunun mümkün olduğunu gösterdi. DART, on aylık bir yolculuğun ardından Cuma gecesi 780 metrelik asteroid Didymos ve 165 metrelik uydusu Dimorphos'a ulaştı. Uzay aracı hedefinden 90.000 kilometre uzaktayken, DART'ın yerleşik kamerası tarafından çekilen fotoğraflar, sondanın otonom navigasyon sistemi tarafından analiz edildi ve iki asteroidi birbirinden ayırarak asıl hedef olan Dimorphos'a yöneldi.
Gece yarısından hemen sonra o an gelmişti: DART uzay aracı saatte tahmini 22.500 kilometre hızla hedef asteroide doğru ilerledi ve ona çarptı. Navigasyon kamerası DART'ın Dimorphos'a çarpmasından önceki son anları yakaladı ve asteroidin kumdan molozlarla dolu yüzeyinin yakın plan bir resmini ortaya çıkardı. NASA bilim insanları artık bir uzay aracını oldukça küçük bir gök cismiyle hassas bir şekilde çarpıştırmayı başarabileceklerini biliyorlar.
Dimorphos Ne Kadar Saptırıldı?
DART uzay aracı sadece 570 kilogram ağırlığında ve Dimorphos asteroidi yaklaşık beş milyar kilogram ağırlığında olsa da, çarpışmanın hızı ve püskürtülen kayanın geri tepmesi asteroidi yörüngesinden biraz saptırmak için yeterli olacaktır. Bir asteroidin rotası, hızındaki küçük bir artış ya da azalışla bile büyük ölçüde değişebilir.
Önümüzdeki birkaç hafta boyunca yapılacak teleskopik çalışmalar, DART çarpışmasının Dimorphos asteroidinin rotasını değiştirip değiştirmediğini gösterecektir. Dimorphos'un yörünge periyodu, Dimorphos daha büyük olan ana asteroidinin önünden geçerken ikilinin parlaklığı gözlemlenerek Dünya'dan takip edilebilir. Simülasyonlara göre, Dimorphos ve DART arasındaki çarpışma yörüngesini %1 oranında düşürmüş olmalı ki bu da yörünge periyodunu 10 dakika kısaltacaktır.
Yoğun Parçalar ya da Gözenekli Moloz Yığınları
Çarpan asteroidin yörüngesinin ne ölçüde değiştiği, hem kinetik saptırmanın etkinliğinin hem de hedef asteroidin yapısının önemli bir göstergesidir. Ancak, hedef nesnenin kararlılığı ve yoğunluğu bir saptırma operasyonunun sonucu üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Çok fazla gözeneklilik, çarpma enerjisinin bir etki olmadan buharlaşmasına izin vererek saptırmayı işe yaramaz hale getirir ki bu da bir krizde hayati önem taşır.
LICIACube mini uydusu DART-Dimorphos çarpışması hakkında değerli veriler sağlayacaktır. LICIACube, DART görevinin bir parçası olup çarpışmadan 15 gün önce çarpışmayı ve hemen sonrasını fotoğraflamak üzere konumlandırılmıştır. Bunun nedeni, asteroidin iç kısmının kraterin boyutu, bileşimi ve dışarı fırlatılan malzemenin türü gibi faktörler tarafından ortaya çıkarılabilecek olmasıdır. Bununla birlikte, küçük CubeSat'ın (LICIACube) kısıtlı iletişim yetenekleri nedeniyle tüm fotoğrafların alınması haftalar alacak.
Avrupa uzay sondası HERA, asteroitleri daha fazla araştırmak üzere dört yıl içinde tekrar ziyaret edecek.
Asıl Görev İçin Bir Doğrulama
DART görevinin kritik bölümü, asteroit Dimorphos'un başarılı "çarpma testi" ile tamamlandı. NASA'nın ilk Gezegen Savunma Sorumlusu Lindley Johnson'a göre, "DART'ın başarısı, Dünya'yı bir asteroidin yıkıcı etkisinden korumak için sahip olmamız gereken temel araç çantasına önemli bir katkı sağlamaktadır." DART, "bu tür bir doğal felaketi önlemek için artık güçsüz olmadığımızı" göstermiştir.