Her gün Peru'nun Quelccaya buzul zirvesinden tonlarca buz eriyerek kopar ve dondurucu suların içinde kaybolur. Şaşırtıcı olansa, bu aşırı uçlu ortamda 5.500 metre yükseklikte yaşayan beyaz kanatlı Diuca ispinozu adlı bir kuş olmasıdır. Quelccaya, 50 km2 alanıyla tropiklerdeki en büyük buz örtüsü. Buzul kuşları olarak bilinen bu ispinozlar avcılardan kaçınmak için Quelccaya'ya geldi ve burada yuva yapabilecekleri mükemmel ortamı buldular: Buzullar.
Buzulda Yaşayan Diuca İspinozu (Idiopsar speculifer)
Diuca ispinozu dünyada buzula yuva yapan iki kuştan biri. Bu ispinoz, yavrularını buzulların arasında yetiştirmeyi öğrenmiş. Dünyanın en uzun sıradağ zinciri olan And Dağları'nda bundan daha gelişmiş bir adaptasyon yoktur. Gece çöktüğünde sıcaklık -10 santigrata düşer. Ancak yuvanın sağladığı yalıtımla burada onları asıl tehdit eden şey aslında ısı değil: Güneş.
Diuca yavrularının gelişmek için çok zamanı yok. Doğduktan 1 aydan kısa sürede yuvalarının olduğu buz yamacı eriyor. Erime o kadar hızlı ki Quelccaya buzulu yer yer yılda 9 metre alçalır. Diuca ispinozu için bu zamana karşı bir yarış. Yuvalar düşmeye yaklaşırken yavrular uçmaya hazır hale geliyor. En cesur Diuca yavruları anneyle uçmaya başlar ve çekingen olanlarsa geride tek başına kalabilir.
Buzula Yuva Yapan Yalnızca İki Kuş Var
Idiopsar speculifer veya Diuca, tanager ailesinden bir kuştur. 1782'de Cizvit kökenli Şilili Juan Ignacio Molina tarafından tanımlandı. Başta Diuca cinsine aitti ve aslında şimdi Idiopsar cinsine yerleştirildi. Beyaz cepheli yer tiranı (Muscisaxicola albifrons) ile birlikte doğrudan buza yuva yapan iki kuştan biri. Hatta Diuca'nın buzul mağaralarında tünediği görülür. 5.300 metreye dek tespit edilen yuvasıyla kuzey yarımkürede en yüksekte yaşayan kuştur. Peru'nun yanında Bolivya, Arjantin ve Şili'deki yüksek And'larda yaşıyor ve buzuldan başka yere yuva yapmadığı biliniyor. Bu yüzden 3.950 metreden aşağıda görülmez.
Buzullarda Beslenmenin Yolu
Diuca ispinozu genellikle çiftler halinde görülüyor ve iyi habitatlarda küçük gruplar ile gözlenebiliyor. Çiftler yavruları yuvaya aynı anda gelerek besler. Bu yüzden birlikte yiyecek aradıkları anlaşılmıştır. Yetişkinler yiyeceklerini doğrudan buzulda arıyor. Baktıkları şey buzun üzerinde bulunabilen turna sineği (Tipulomorpha sp.) gibi böceklerdir.
Diuca İspinozu: Ağaçsız Bir Yerde Kuş Olmak
Diuca ispinozu ağaçsız bir ortamda yaşıyor. Bu yüzden yerde beslenmek zorunda. Daha hızlı yiyecek bulmak ve birbirlerini korumak için birlikte yerde hareket ederler. Gündüz avlanır ve alacakaranlıkta buzul mağarası veya buzul yarığına yaptıkları yuvada tünemeye geçerler. Her ne kadar erime tehlikesi olsa da buzula tünemek düşük sıcaklık, yüksek rüzgar ve sık kar yağışı gibi sert hava koşullarından korunmayı sağlıyor.
Diuca ispinozu yoğun kütleli, ot ve dallardan oluşan büyük yuvalar yapıyor. Bunları dikey buz yarıklarına ya da buz mağarasına kurar. Yuvalar Nisan ve Mayıs arasında aktif olur ve 2 ila 3 yavru barındırır. Quelccaya'da üreme mevsimi boyunca ortalama günlük hava sıcaklığı 0°C'dir ve -+8°C düzeyinde dalgalanıyor. Ancak özellikle buz mağaraları içindeki ortalama sıcaklık birkaç derece daha yüksek.
Diuca İspinozlarının Avlayan Hayvanlar
Diuca kuşu buzulda yaşamayı seçti çünkü burası nispeten avcılardan uzak bir ortam. Ancak tümüyle yalnız değiller. Güney Peru'da And tilkisinin (Lycalopex culpaeus) tüneme alanlarında avlandığı belgelendi. Ayrıca Aplomado doğanı (Falco femoralis) ve Dağ caracara kuşu (Phalcoboenus megalopterus) gibi diğer muhtemel avcılar da var. Neyse ki beyaz kanatlı Diuca ispinozu popülasyonu IUCN Kızıl Listesi'ne göre En Az Endişe Verici düzeyde.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: (Fotoğraf: Douglas Hardy, Umass Geosciences)
- https://www.inaturalist.org/observations/5097741
- https://www.geo.umass.edu/climate/quelccaya/diuca.html
- https://www.iucnredlist.org/species/22723174/132021887