Güneş'e en yakın üçüncü gezegen olan Dünya, Güneş Sistemi'ndeki en büyük 5. gezegendir. Yalnızca gaz devleri olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün ondan daha büyük. Bununla birlikte Dünya aslında iç Güneş Sistemi'ndeki karasal gezegenler arasında en büyüğü. Yani Merkür, Venüs ve Mars'tan daha büyük. Peki, Dünya tam olarak ne kadar büyük? Boyutu, çapı, çevresi ve ağırlığı nedir?
Dünya'nın Çapı, Yarıçapı ve Çevresi
NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi'ne göre Dünya'nın ekvator yarıçapı 6.378 kilometredir (veya çapı 12.742 km). Ancak Dünya tam bir küre değil. Gezegenin dönme hareketi ekvatordan şişmesine neden oluyor. Bu yüzden Dünya'nın kutup yarıçapı 6.356 km yani 22 km daha azdır.
Bu ölçümleri kullanarak, Dünya'nın ekvator çevresi yaklaşık 40.075 km'dir (Karşılaştırma için Türkiye 1.565 km genişliğinde). Bununla birlikte, kutuptan kutba yani meridyen çevresi bakımından Dünya yalnızca 40.008 km civarında. Yani ekvator paralelinden daha az. Dünya'nın kutuplardaki düzleşmeden kaynaklanan bu şekline basık küre (oblate spheroid) deniyor.
Bu sayılar Dünya'yı ekvator yarıçapı yaklaşık 6.052 km olan Venüs'ten biraz daha büyük yapar. Mars ise yalnızca 3.396 km ekvator yarıçapıyla hem Dünya'dan hem de Venüs'ten çok daha küçük. Ancak Dünya gibi kayalık gezegenler diğer gaz devlerinden çok küçüktür. Örneğin Jüpiter'in içine 1300'den fazla Dünya sığabiliyor.
Dünya'nın Yoğunluğu, Kütlesi ve Hacmi
NASA'ya göre Dünya'nın yoğunluğu santimetreküp başına 5,513 gramdır. Dünya, metalik çekirdeği ve kayalık mantosu nedeniyle Güneş Sistemi'ndeki en yoğun gezegen. Dünya'dan 318 kat daha büyük olan Jüpiter temelde hidrojen gibi gazlardan oluştuğu için aslında daha az yoğunluğa sahip.
Dünya'nın kütlesi 6,6 sekstilyon tondur (597 x 1022 kilogram–sayıdan sonra 22 sıfır). Hacmi ise yaklaşık 1 trilyon kilometreküptür.
Dünya'nın yüzey alanı yaklaşık 510 milyon km2. Gezegenimizin yaklaşık %71'i su, %29'u kara ile kaplı. Karşılaştırma için, Venüs'ün toplam yüzey alanı kabaca 460 milyon km2 ve Mars'ınki yaklaşık 144 milyon km2.
Dünya'nın En Yüksek ve En Alçak Noktaları
Everest Dağı, deniz seviyesinden 8.849 metrede bulunuyor ve Dünya'nın en yüksek yeri (deniz seviyesinden). Ancak Dünya'nın merkezinden bakıldığında en yüksek noktası değildir. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'ne (NOAA) göre bu onur Ekvador'daki And Dağları'nda bulunan Chimborazo Dağı'na ait. Chimborazo deniz seviyesine göre Everest'ten yaklaşık 3.048 metre daha kısa olmasına rağmen, ekvator çıkıntısı nedeniyle bu dağ uzaya doğru yaklaşık 2.073 metre daha yukarıda bulunuyor.
Ancak Everest ve Chimborazo, Güneş Sistemi'ndeki en yüksek dağların yakınına bile yaklaşamaz. Örneğin, asteroit Vesta'daki Rheasilvia Krateri'nden yükselen dağ yaklaşık 22,5 km yüksekliğindedir. Mars'ın devasa Olympus Mons yanardağı, 21,9 km ile neredeyse aynı yükseklikte ve Türkiye'nin %40'ı büyüklüğünde bir alanı kaplıyor.
Dünya'nın en derin noktası Batı Pasifik Okyanusu'ndaki Mariana Çukuru'nda bulunan Challenger Deep'tir. Deniz seviyesinin yaklaşık 11.034 metre altında yer alıyor.
Dünya'nın Büyüklüğü Hakkında Sık Sorulanlar
Ekvatorda dünyanın çevresi ne kadardır?
Dünyanın ekvatordaki çevresi yaklaşık olarak 40.075 kilometredir.
Dünya'nın çapı ne kadardır?
Dünya'nın çapı ekvatorda yaklaşık 12.742 kilometredir ve kutuptan kutba biraz daha azdır.
Dünyanın toplam yüzey alanı nedir?
Dünyanın toplam yüzey alanı yaklaşık 361,1 milyon kilometrekare su ve 149,0 milyon kilometrekare kara olmak üzere yaklaşık 510,1 milyon kilometrekaredir.
Dünya'nın büyüklüğü güneş sistemimizdeki gök cisimleriyle karşılaştırıldığında nasıldır?
Dünya, Mars'tan biraz daha küçük ancak Venüs'ten daha büyük yüzey alanıyla güneş sistemimizdeki en büyük beşinci gezegendir. Bununla birlikte, toplam hacim açısından dünya karasal gezegenlerin en büyüğüdür ve diğer tüm gezegenlerin toplamının iki katından daha büyüktür.
Dünya'nın büyüklüğü ve şekli hakkındaki anlayışımız zaman içinde nasıl değişti?
İlk tahminler genellikle yanlış olsa da, insanlar eski çağlardan beri dünyanın yaklaşık boyutunun ve şeklinin farkındaydı. MÖ 3. yüzyılda Yunan matematikçi Eratosthenes basit geometri kullanarak dünyanın çevresinin nispeten doğru bir ölçümünü yapmıştır. Modern teknolojinin gelişmesiyle birlikte, gezegenin yüzeyinin son derece hassas dijital modellerini oluşturmak için uydu verilerinin kullanılması da dahil olmak üzere, dünyanın boyutu ve şekli hakkında daha hassas ölçümler yapılmıştır.
Dünyanın büyüklüğüne ilişkin anlayışımız zaman içinde nasıl değişti?
Dünyanın büyüklüğüne ilişkin anlayışımız zaman içinde önemli ölçüde gelişmiştir. Örneğin, ilk medeniyetler dünyanın düz olduğuna ve sınırlı bir boyuta sahip olduğuna inanıyordu. Daha sonra, Keşif Çağı'nda, Avrupalı kaşifler dünyayı dolaşmaya ve daha doğru haritalar oluşturmaya başladılar. Bugün, ileri teknoloji ve bilimsel araçlar sayesinde dünyanın boyutlarına ilişkin çok daha hassas ölçümlere sahibiz.
Dünyanın büyüklüğünü nasıl ölçeriz?
Dünyanın büyüklüğünü ölçmek için uydu görüntüleri, lazer menzili ve yer tabanlı ölçme dahil olmak üzere kullanılan çeşitli yöntemler vardır. Bu yöntemler dünyanın yüzey alanını, hacmini ve diğer boyutlarını yüksek doğrulukla hesaplamamızı sağlar.