Işıldayan güneş küresi ufka doğru ilerler ve yavaş yavaş gökyüzünü nefes kesici bir renk oyunuyla yıkar: parlak sarı, zengin turuncu ve alevli kırmızı – muhteşem ve çok popüler bir manzara. Ancak ironik bir şekilde, en güzel ve romantik gün batımlarının uzak doğal cennetlerde değil, tam da havanın en kirli olduğu yerlerde gerçekleştiği söylenir. Ne kadar toz varsa, akşam gökyüzünün o kadar renkli olduğu söylenir. Ama bu gerçekten doğru mu?
Gün Batımında Oluşan Yoğun Renkler
Her şey partiküllerin boyutuna bağlıdır. Aslında, gün batımı sırasında havada çok sayıda küçük toz parçacığı varsa özellikle yoğun renkler oluşur, tıpkı araba egzozundan çıkan küçük kurum parçacıkları gibi. Bir ışık dalgası böyle bir parçacığa çarptığında saçılır, yani kendi yolundan saptırılır. Ancak gözünüzün kırmızı olarak algıladığı uzun dalgalı bir ışık demeti, kısa dalgalı mavi ışık demetinden daha az güçlü bir şekilde saçılır.
Toz parçacıkları akşam güneş ışığından soğuk mavinin son kısımlarını süzer ve geriye sadece sıcak renkler kalır. Havada çok sayıda küçük kir parçacığı olduğundan, kırmızı tonlar akşam gökyüzünde normalde olduğundan daha fazla ortaya çıkar ve kırmızı renk daha dolgun ve güçlü hale gelir.
Akşamları, güneş ufkun hemen üzerindeyken, güneş ışınları Dünya atmosferinde çok daha uzun bir mesafe kat eder. Yol boyunca kısa dalgalı ışık dalgaları parçacıklarla o kadar sık karşılaşır ki, ışık bize ulaştığında tamamen ortadan kaybolur. Geriye, birkaç kalıntı dışında, yalnızca uzun dalga kırmızı ışık dalgaları kalır ve gökyüzünde gördüğünüz bu renktir.
Volkanik Patlamalar Gökyüzünü Güzelleştirir
Havadaki çok küçük toz parçacıkları ışık dalgaları üzerinde hava molekülleri ile aynı etkiye sahiptir. Ancak, çok büyük olduklarında artık güneş ışığını dağıtmazlar, emerler. Bu durumda, güzel renkler üretmezler, sadece gökyüzünü karartırlar. Büyük parçacıklar ışığı da yansıtabilir. O zaman gökyüzü beyazımsı yansımalarla aydınlanma eğilimi gösterir.
Volkanik patlamalardan birkaç gün sonra, yani büyük kül parçacıkları çöktüğünde ve sadece çok ince parçacıklar atmosferde asılı kaldığında özellikle güzel gün batımları olur. Bu durum araştırmacılara eski resimlerde geçmişteki volkanik patlamaları arama fikrini bile verdi.
Atina Üniversitesi'nden Christos Zerefos ve meslektaşları Rubens, Rembrandt ve diğer sanatçılar tarafından çizilmiş yüzlerce gün batımı tablosunu inceledi. Meteorologlar, tasvir edilen ufukların kırmızı-yeşil değerlerini analiz etmek için bir bilgisayar kullandılar. Araştırmacılara göre, en kırmızı ve dolayısıyla en güzel günbatımına sahip resimler, belgelenmiş bir volkanik patlamayı takip eden yıllarda yapılmıştı.
