Zoonoz hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıkları ifade eden bilimsel bir terimdir. Bu tür hastalıklar hem hayvanların hem de insanların sağlığına zarar verebiliyor. Şu ana kadar araştırmacılar her yıl yaklaşık 2.2 milyon insanın ölümünden sorumlu olan 13 hayvan hastalığı keşfetti. Mantarlar, virüsler, parazitler ve bakteriler gibi patojenler zoonozlara neden olabilir.
İnsanları enfekte ettiği bilinen 1.415 patojen var ve bunların %61'i zoonotik. Hayvanlardan insanlara bulaşan modern hastalıklara örnek olarak salmonella, grip ve ebola virüsü hastalığı gösterilebilir. İnsanları etkileyen hastalıkların çoğu hayvanlardan kaynaklanıyor. Hayvandan insana doğrudan bulaşan hastalıklar da var bunlara direkt zoonoz deniliyor. Bir örneği kuduzdur.
Hayvanlardan Bulaşan Hastalıklar
Şarbon
Şarbon en yaygın olarak sığır, koyun, at, deve ve domuz gibi yabani ve evcil otçul memelilerde görülüyor ve spor oluşturan bakterilerden kaynaklanıyor. Saç, deri, yün veya post gibi enfekte hayvan ürünleriyle temas etmek şarbon hastalığı bulaştırabilir. Gastrointestinal şarbon, enfekte hayvanların az pişmiş et yemenin bir sonucu olarak ortaya çıkıyor.
Şarbon insanlara gastrointestinal (mide-bağırsak), cilt emilimi, enjeksiyon ve soluma dahil dört farklı şekilde bulaşır. Hastalığın belirtileri, kişinin hastalığa yakalanmasından bir ila iki ay sonra ortaya çıkabilir. Belirtiler arasında deri üstünde ortası siyah renkte kabarcıklar çıkması (genellikle ağrılı yaraya dönüşür), nefes darlığı, göğüs ağrıları, ateş, kusma, karın ağrısı, bulantı ve gastrointestinal formda ishal var. Şarbon biyolojik silah olarak da kullanılabiliyor.
Kuduz
Kuduz, merkezi sinir sistemini olumsuz etkileyen ciddi bir viral zoonozdur. Hastalık tükürük yoluyla ya da yarasa, köpek, çakal, kurt, sığır, maymun, tilki, kedi, kokarca, firavun faresi ve rakun tarafından ısırılmakla bulaşıyor. Maruziyetin ardından tedavi geciktirilse kuduz son derece ölümcül olur. Kuduz önemli bir hastalık. Zira her yıl yaklaşık 55.000 ölüme neden oluyor ve çoğu vaka virüslü köpeklerin ısırıklarından kaynaklanıyor. Hastalığın erken belirtileri ateş ve karıncalanma, ardından su korkusu, zihin karışıklığı, şiddetli hareketler, kontrolsüz heyecan ve bilinç kaybını içerir. İnsanların kuduz virüsü kapmasını önlemek için köpekler ve kediler aşılanıyor ve enfekte olmuş insanlara bir dizi enjeksiyon yapılıyor.
Zika virüsü
Zika virüsü insanlara sivrisinek ısırıkları yoluyla bulaşır. Hastalığın en yaygın belirtileri eklem ağrısı, ateşli döküntü ve konjonktivit olarak da bilinen kırmızı göz sorununu içerir. Virüs genellikle hafiftir ve belirtiler birkaç gün ila bir hafta sürebilir. Virüsün yaygın olduğu bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden insanlar yüksek enfeksiyon riski altında. Özellikle zika virüsünün birçok anneyi etkilediği Brezilya'da hastalığın düşük gebelik oranına neden olduğuna inanılıyor. Bu nedenle hamile kadınlar ve anne olmayı amaçlayan kadınlar için özel seyahat önlemleri alınır.
İnfluenza
İnfluenza, influenza virüsünün neden olduğu ve daha çok grip olarak bilinen bulaşıcı bir hastalık. Hastalık domuz, evcil ve vahşi kuşlar, vizon (gelincik türü), at ve vahşi su hayvanları tarafından hava damlacıkları yoluyla bulaşabiliyor. Grip, boğaz ağrısı, ateş, öksürük, kas ağrıları, burun akıntısı ve baş ağrısı gibi semptomlarla bilinir. Belirtiler influenza virüsüne maruz kalındıktan iki gün sonra ortaya çıkar ve bir hafta veya daha az sürebilir. İnfluenza virüsünün üç farklı türü var: İnfluenza A, B ve C. Tip B ve C çoğunlukla çocuklarda küçük hastalıklara yol açarken, dünya çapında görülen İnfluenza A hem hayvanlarda hem de insanlarda hafif solunum hastalığına neden olabiliyor.
Önemli Veriler
Bilim adamları, tüm insan hastalıklarının yaklaşık %60'ının ve ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların yaklaşık %75'inin hayvanlar tarafından insanlara aktarıldığını ifade etmektedir. Enfeksiyonların çoğu domuz, sığır, tavuk, deve ve koyun gibi çiftlik hayvanlarından gelmekte. Bu enfeksiyonları bu kadar yaygın kılan neden kırsal kesimde yaşayanların neredeyse dörtte üçünün ve kentte yaşayan yoksul kesimin yaklaşık üçte birinin gelir, gıda, gübre ve diğer hizmetler için hayvancılığa bağımlı olmasıdır.
Hayvandan İnsana Bulaşan Hastalıklar ve Bu Hastalıkları Taşıyan Hayvanlar
Hastalık | Taşıyıcı hayvan | Bulaşma yolu |
---|---|---|
Şarbon | Sığır, koyun, keçi, deve, at, domuz | Yeme, sindirim, emilim |
Brusella | Sığır, keçi | Enfekte süt ve et |
Chagas | Cattle | Et yiyerek |
Creutzfeldt Jacob hastalığı | Cattle | Et yiyerek |
Ebola virüsü | Şempanze, goril, meyve yarasası, maymun, bongo antilopu, oklu kirpi | Vücut sıvıları |
İnfluenza | At, domuz, yerli ve yabani kuşlar, yabani su hayvanları, vizon | Hava damlacığı |
Cüzam | Armadillo, mangabey maymunu, tavşan, fare | Enfekte hayvanla temas |
Leptospiroz | Fare, sıçan, köpek | Hayvanla dolaylı veya dolaysız temas |
Kuduz | Köpek, yarasa, maymun, rakun, tilki, kokarca, sığır, kurt, çakal, firavunfaresi, kedi | Salya, ısırma |
Sıçan humması ateşi | Sıçan | Sıçan ısırması |
Toksokariazis | Köpek, kedi | Dışkıyla temas |
Toksoplazmozis | Kedi, çiftlik hayvanları, kümes hayvanları | Dışkıyla temas, az pişmiş et |
Batı Nil ateşi | Kuş, Sivrisinek | Sivrisinek ısırması |
Sıtma | Sivrisinek | Sivrisinek ısırması |
Sarı humma | Sivrisinek | Sivrisinek ısırması |
Dengue ateşi | Sivrisinek | Sivrisinek ısırması |
Zika ateşi | Sivrisinek | Sivrisinek ısırması |