Paul Ehrlich muhteşem bir bilim insanıdır. 2001 yılında, Nobel Vakfı'nın üyeleri, son yüzyıl içinde insanlığa en çok yararı dokunan Nobel sahiplerini gözden geçirmekteydi. Tıp ve fizyoloji dalında ödül veren komitenin eski başkanı ve Nobel komitesinin en kıdemli üyesi olan Rolf Luft, Paul Ehrlich'i (1854-1915) özellikle "yaratıcılığından" ötürü bu listenin en başına koydu. Ehrlich'in bilim alanına yaptığı kavramsal ve pratik katkılar o kadar fazlaydı ki, bunların arasından sadece birini seçip onu bu listenin başına koymak başlı başına bir ikilemdi. Bütün bu katkıları, aslında onun ne kadar dahi ve üstün yetenekli biri olduğunu da kanıtlıyor. İşte onun sıra dışı fikirlerinin kısa bir listesi:
Paul Ehrlich'in bilime katkıları
- "Sihirli Mermiler kavramını ve terimini ortaya atması
- "Hücre Zarı Reseptörleri"ni kavramlaştırması
- İlk frengi tedavisini bulması
- İmmünoloji (bağışıklık sistemi) biliminin temellerini atması
- Kemoterapiyi bulması
- Hematolojiyi (kan bilimi) kurması
- Antitoksinleri kullanarak difteri hastalığını tedavi etmesi
Kendisi tam anlamıyla bir fikir adamıydı, büyük bir deneyciden çok büyük bir kuramcıydı.
20. yüzyılın başlarında, hastalıkları etkili olarak tedavi eden çok az kimyasal ilaç bulunuyordu. Bunun yanında tabii ki ağrı kesici olarak aspirin ve morfin bulunmaktaydı; yüksük otu yaprağının kalbi "güçlendirdiğini", amilnitratın ağrılı kalp spazmı sırasında koroner damarları genişleterek rahatlama sağladığı hep bilinmekteydi. Akut gut tedavisinde kolsişin kullanılırdı, demirin güç veren bir kimyasal olduğu biliniyordu; sinameki ve diğer bitkilerden elde edilen iç sürdürücü ilaçlar uygulanmaktaydı; sıtma tedavisinde kinin kullanılıyordu, frengi ve saç kıran hastalıklarının tedavisinde ise cıva.
Bu tedavilerin tümü bitkisel ilaçlardan türemişti. Hekimlerin hastalıklara karşı verdiği birçok ilaç bulunuyordu, fakat bu ilaçların çoğunda gerçek tedavi etme özelliği yoktu.
Paul Ehrlich'in kemoterapinin geliştirilmesindeki rolü neydi?
Ehrlich, frengi (sifiliz) tedavisinde kullanılan ilk kemoterapi ilacı Salvarsan'ın geliştirilmesinde etkili olmuştur. Ayrıca çeçe sineğinden bulaşan parazitlerin neden olduğu bir hastalık olan uyku hastalığı için ilk etkili tedaviyi keşfetti.
Paul Ehrlich'in "Sihirli Mermileri" nedir?
"Sihirli mermi (Magic Bullet)" Paul Ehrlich tarafından, vücuttaki sağlıklı hücrelere zarar vermeden hastalığa neden olan mikroorganizmaları seçici olarak hedef alıp öldürebilecek bir ilaç vizyonunu tanımlamak için ortaya atılan bir terimdi. Ehrlich, böyle bir ilacın normal ve hastalıklı hücrelerin biyokimyasal süreçleri arasındaki farklardan yararlanılarak yaratılabileceğine inanıyordu.
Ehrlich'in sihirli bir mermi arayışı, onu "kemoterapötikler" adı verilen ve özellikle hastalığa neden olan mikroorganizmaları hedef almak üzere tasarlanmış yeni bir kimyasal madde sınıfı geliştirmeye yöneltti. Frengi tedavisinde kullanılan Salvarsan adlı bir bileşik olan ilk kemoterapötik ajanı keşfetti.
Salvarsan, sağlıklı hücrelere zarar vermeden belirli bir patojeni seçici olarak hedefleyip öldürebilen ilk ilaçlardan biri olduğu için bulaşıcı hastalıkların tedavisinde büyük bir atılımdı. Bu, antibiyotikler de dahil olmak üzere diğer birçok kemoterapötik ajanın geliştirilmesinin önünü açtı.
Ehrlich'in sihirli mermi konsepti üzerine yaptığı çalışmaların modern tıp ve ilaç geliştirme üzerinde kalıcı bir etkisi olmuştur. Günümüzde birçok ilaç, hastalığa neden olan belirli molekülleri veya hücreleri seçici olarak hedef alırken sağlıklı hücrelere zarar vermeyecek şekilde tasarlanmıştır ve bu yaklaşımın birçok hastalığın tedavisinde oldukça etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Frengi hastalığının tedavisi
Frengi üstünde çalışırken, treponema pallidum adındaki frengiye yol açan organizmayı yok etmek için kullanılan arsenikli bileşiklerin, hem oldukça zehirli hem de oldukça etkisiz olduğunu görmüştü. Treponema'ya karşı aktivite saptamak için 600'ün üzerinde arseniği sentezlemiş ve bunları test etmiştir. Hazırladığı 606 numaralı preparatın bu organizmaya karşı güçlü bir aktivite gösterdiğini saptamış ve bu arsenik bileşimine "salvarsan" adını vermiştir. İlaç, biraz değişikliğe uğratılarak "neosalvarsan" adını almış ve daha sonra "neoarsfenamin" olarak yeniden adlandırılmıştır. Oldukça zehirli içeriğine ve ağrılı enjeksiyonlara rağmen frengi için ilk etkili tedavi yöntemi olarak 1910 yılına kadar kullanılmıştır.
Neosalvarsan, tam anlamıyla sihirli mermi etkisi gösteren bir ilaç olmasa da, bu alanda bir başlangıç sayılır. Alman kimya sanayinde güçlü bir kartel olan I. G. Farben şirketinde çalışanlar, 1927 yılında, kumaş boyamada kullanılan azo boyalarından prontosil kırmızının, streptokoksiye yalanmış fareleri tedavi ettiğini keşfettiler (I. G. Farben, aynı zamanda, Nazi toplama kamplarında kullanılan Zyklon B adındaki zehirli gazı üreten şirketti).
Pasteur Enstitüsü'nde yapılan araştırmalar bu bulguyu doğrulamış ve prontosilin sulfonamid oranının, streptokoksiyi yok etmese de, organizmaların çoğalmasını durdurduğu anlaşılmıştır. Bu "bakteriyostatik" aktivite, hastanın bağışıklık sistemini harekete geçirerek, vücudun bakterilerden kurtulmasını sağlar. Böylelikle "ilk kimyasal sentetik ilaçlar" grubundan olan sihirli mermiler gibi, hedef bakteriyi bularak normal hücrelere zarar vermeden yok eden bir "mucize ilaç" bulunmuş oldu. Prontosil'in, antibakteriyel etkilerinin yanı sıra harika sonuçlara yol açan bir diğer özelliği de, 1907 yılında sentezlendiğinden patentinin hiç kimsenin elinde bulunmaması ve dolayısıyla her yerde ulaşılabilen bir madde olmasıdır.
Paul Ehrlich hakkında sık sorulanlar
Paul Ehrlich kimdir?
Paul Ehrlich immünoloji, hematoloji ve kemoterapi alanlarına önemli katkılarda bulunmuş Alman bir hekim ve bilim insanıydı. Genellikle kemoterapinin babası olarak anılır.
Ehrlich'in başlıca keşiflerinden bazıları nelerdir?
Ehrlich belki de en çok bağışıklık sistemi üzerine yaptığı çalışmalar ve antikor özgüllüğü kavramını geliştirmesiyle tanınır. Ayrıca kan hücreleri ve pıhtılaşma çalışmalarına önemli katkılarda bulunmuş ve frengi için kimyasal bir tedavi geliştiren ilk kişi olmuştur.
Ehrlich'in kemoterapi üzerine yaptığı çalışmaların önemi nedir?
Ehrlich'in kemoterapi konusundaki çalışmaları çığır açıcıydı çünkü bilim insanları ilk kez kanser hücrelerini özel olarak hedef alıp öldürebilecek kimyasalları tanımlamıştı. Ehrlich'in fikirleri modern kanser tedavilerinin geliştirilmesinin önünü açmıştır ve kendisi modern kemoterapinin öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Ehrlich'in bağışıklık sistemi üzerine yaptığı çalışmalar daha sonra bu alanda yapılan araştırmaları nasıl etkiledi?
Ehrlich'in antikor özgüllüğü kavramı, bağışıklık sistemi çalışmalarında büyük bir atılımdı ve bağışıklık tanıma ve yanıt mekanizmaları üzerine daha sonraki araştırmaların temelini attı. Çalışmaları ayrıca immünolojinin ayrı bir bilimsel disiplin olarak kurulmasına yardımcı olmuştur.
Ehrlich'in tıp alanındaki mirası nedir?
Ehrlich'in immünoloji ve kemoterapi alanlarına yaptığı katkılar, bulaşıcı hastalıkların tedavisine yaklaşımımızda devrim yaratmıştır. Çalışmaları, bugün çeşitli hastalıklarla mücadele etmek için kullanılan birçok ilaç ve tedavinin geliştirilmesinin önünü açtı. Kendisi 1908 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görülmüştür ve 20. yüzyılın en önemli tıp bilimcilerinden biri olarak anılmaktadır.
Ehrlich'in ünlü "sihirli mermisi" nedir?
Ehrlich'in "sihirli mermisi", konakçıya zarar vermeden hastalığa neden olan bir organizmayı seçici olarak hedefleyip yok edebilecek bir ilaç kavramını tanımlamak için kullandığı bir terimdi. Bir mermi gibi hareket eden ve yalnızca hedeflediği belirli hedefi vuran bir ilaç öngörüyordu.
Kaynaklar: