Psoriatik artrit, bir otoimmün hastalığı olan psoriasis ile ilişkili artritin enflamatuar şeklidir. Belirtiler eklem ağrısı ve sertliği, parmak ve ayak parmaklarının şişmesi, cilt lezyonları ve tırnak deformitesini içerir. Psoriatik artrit kendi başına ortaya çıkabilir ancak genellikle vakaların %85'inde psoriazis ile beraber görülür.
Psoriatik artritin nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır, ancak genetik ve çevresel faktörlerin gerçek neden olduğuna inanılmaktadır. Tedavi temel olarak oral veya enjekte edilebilen ilaçlar kullanarak iltihaplanmanın hafifletilmesine odaklanır, nadiren cerrahi müdahale gerekir.
Psoriatik artrit, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki nüfusun %1'ini etkiliyor; tipik olarak 30 ila 50 yaş arasında tespit edilse de herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Psoriatik artritin belirtileri
Psoriatik artrit, cilt ve tırnakların yanı sıra eklemleri de etkiler. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ancak genellikle şunları içerir:
- Bir veya daha fazla eklemde ağrı, şişme veya sertlik
- Eklem kızarıklığı ve yanma
- Parmak veya ayak parmaklarında sosis benzeri şişlik (daktilit olarak bilinir)
- Tırnakların çukurlanması, kalınlaşması, çökmesi, kalkması veya renginin atması (tırnakta sedef hastalığı)
- Kuru, kırmızı, pullu cilt lezyonları (plak olarak bilinir)
- Üveit ve konjonktivit dahil olmak üzere göz problemleri
- Kalıcı ve aşırı yorgunluk
Psoriatik artrit, diğer tüm psoriatik hastalıklar gibi, kendiliğinden ortaya çıkması veya semptomların kötüleşmesi (alevlenme olarak bilinir) ve ardından hastalığın yavaşlaması veya remisyon dönemleri ile karakterize edilir.
Psoriatik artrit vücudun herhangi bir ekleminde gelişebilir, ancak en çok ellerde, ayaklarda, bileklerde ve belde görülür. En kısa sürede tedavi edilmezse psoriatik artrit kalıcı eklem hasarına, mobilite ve eklem fonksiyon kaybına neden olabilir.
Psoriatik artrit ve türleri
Psoriatik artrit, spondiloartropatiler olarak bilinen bir grup eklem hastalığına aittir. Belirtileri ve yerleşimleriyle farklılaşan beş tip psoriatik artrit vardır. Burada özelliklerin bazıları örtüşebilir veya birlikte görülebilir:
- Asimetrik oligoartrit, vücudun bir tarafındaki eklemleri etkiler. Genellikle psoriatik artritin daha hafif bir şekli olarak kabul edilse de, tedavi edilmeden bırakılırsa simetrik türüne doğru ilerleyebilir. Psoriatik artritli kişilerin çoğunluğu, yaklaşık %70'i bu tiptedir.
- Simetrik poliartrit, vücudun her iki tarafındaki (hem dizler hem de her iki kalça gibi) eklemleri ve genellikle çoklu eklemleri etkiler. Romatoid artrit ile benzerdir ancak tipik olarak daha hafiftir. Psoriatik artritli kişilerin yaklaşık %5 ila %20'si bu hastalık formuna sahiptir.
- Distal interfalangeal baskın (DIP) artrit, vakaların sadece %5 ila %10'unu içermesine rağmen, psoriatik artritin "klasik" şekli olarak kabul edilir. DIP artriti öncelikle parmakların ve ayak parmaklarının distal eklemlerini (krişe en yakın olanlar) içerir.
- Spondiloartrit öncelikle omurgayı etkiler. Psoriatik artrit hastalarının %5 ila %20'si, tipik olarak sakrum çevresinde (kuyruk kemiği) ve alt sırt bölgesinde spinal tutulum yaşayacaktır.
- Artrit mutilans, psoriatik artrit hastalarının yaklaşık %5'ini etkileyen nadir bir hastalık şeklidir. Artrit mutilans, esas olarak ellerde, ayaklarda ve bileklerde, ayrıca bel ve omurgada ciddi eklem deformitesi ile karakterize edilir.
Psoriatik artrit ve nedenleri
Psoriatik artrit, bağışıklık sisteminin birdenbire normal hücrelere ve dokulara saldırdığı otoimmün bir hastalıktır. Romatoid artritin aksine, saldırı doğrudan değil, sedef hastalığının dolaylı sonucudur.
Sedef hastalığıyla, bağışıklık sistemi, keratinosit adı verilen deri hücrelerini hedefleyerek kronik enflamasyona ve cilt plaklarının oluşumuna neden olur. Yıllar veya on yıllar boyunca, iltihap "yayılabilir" ve eklemler, gözler, tırnaklar, beyin ve böbrek gibi diğer organ sistemlerini etkileyebilir.
Genetik ve çevrenin etkisi
Psoriatik artritin nedenleri açık değildir. Birçok bilim insanı genetiğin bazı hastalıkların ortaya çıkmasında ana etken olduğuna inanırken, çevresel tetikleyiciler de hastalık semptomlarını etkin bir şekilde "devreye sokar". Bu, kısmen, ailede psoriatik hastalıkların yüksek oranda görülmesiyle kanıtlanabilir.
Toronto Üniversitesi'nde 2010 yılında yapılan bir incelemeye göre, birinci derece bir akrabada (ebeveyn veya kardeş) hastalık varsa, psoriatik artrit geliştirme riski daha yüksektir.
Bazı HLA yani İnsan Lökosit Antijenindeki kimi genlerin varyasyonları, psoriatik artrit gelişimi için artan bir risk ile ilişkilidir. Psoriatik artritli hastaların %10 ila %25'i, hastalık için genetik bir bulgu olan HLA-B27 testinde pozitif sonuç göstermektedir.
Psoriatik artritin yaygın tetikleyicileri arasında:
- Sigara içmek
- Stres
- Aşırı alkol kullanımı
- Soğuk, kuru hava
- Bazı ilaçlar (beta blokerler ve lityum dahil)
- Deri enfeksiyonları (özellikle Staphylococcal aureus ve Streptococcal epidermidis)
Teşhis
Psoriatik artrit tipik olarak bir romatolog tarafından teşhis ve tedavi edilir. Hastalığı teşhis etmek için tek bir testten yararlanılmıyor. Fiziksel bir muayene ve görüntüleme çalışmaları eklem erozyonu, cilt plakları ve tırnak deformitesi dahil olmak üzere psoriatik artritin özelliklerini tanımlamaya yardımcı olabilir.
Görüntüleme yöntemleri arasında röntgen, ultrason, kemik taraması ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) bulunur. Psoriatik artrit ile, genellikle kemiğin dış yüzeyinin aşınmaya başlayacağı kortikal kemik incelmesinin kanıtları bulunmalıdır.
Deri lezyonları mevcutsa, doku örneği alınmak için bir biyopsi yapılabilir. Mikroskop altında, psoriatik cilt hücreleri, hastalığa ek kanıtlar sağlayacak şekilde, akantotik (sıkıştırılmış) görünecektir.
Ayırıcı tanı
Bir doktor ayrıca belirtilere romatoid artrit, gut, reaktif artrit, ankilozan spondilit ve osteoartrit gibi diğer hastalıkların neden olup olmadığını kontrol etmek için kan testleri yapacak veya eklem sıvısı numuneleri (artroentez) alacaktır. Bu ayırıcı tanı, psoriatik artriti neden olarak doğrulamak için önemlidir.
Örneğin gut ile eklem sıvısı numunesinde ürik asit kristalleri olacaktır. Ayrıca, kan testleri romatoid artriti nedeni olarak gösterilen ve romatoid faktör (RF) olarak adlandırılan proteinlerin olup olmadığını tespit edebilir.
Osteoartrit, iltihabın olmamasıyla karakterize edilir ve psoriatik artritin aksine, kan testlerinde hiçbir iltihap bulgusu gözlenmez.
Tedavi
Psoriatik artrit hem eklemleri hem de cildi etkilediğinden, farklı semptomlar için farklı tedaviler uygulanabilir. Romatolog, semptomlarınızın ciddiyeti ve konumuna göre uygun tedavi yöntemini belirleyecektir.
Tedavinin öncelikli amacı, hastalığı yönlendiren, hastalığın ilerlemesini önleyen ve eklem fonksiyonunu devam ettiren iltihabı azaltmaktır.
Psoriatik artrit için tedavi seçenekleri şunları içerir:
- Advil (ibuprofen) ve Aleve (naproksen) gibi reçetesiz satılan ilaçlar dahil olmak üzere steroid olmayan anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) veya Voltaren (diklofenak) ve Celebrex (celecoxib) gibi reçeteli NSAID'ler.
- Metotreksat, siklosporin veya Arava (leflunomid) gibi hastalık modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARD), ağız yoluyla alınır ve bir bütün olarak bağışıklık sistemini baskılayabilir.
- Enjeksiyon yoluyla verilen ve inflamasyonu tetikleyen sinyal proteinlerini bloke eden Cimzia (certolizumab), Enbrel (etanercept), Humira (adalimumab), Remicade (infliximab), Simponi (golimumab), Stelara (ustekinumab), ve Taltz (ixekizumab) gibi biyolojik ilaçlar.
- Otezla (apremilast), iltihabı düzenleyen fosfodiesteraz 4 (PDE4) adlı bir enzimin parçalanmasını önleyen oral bir ilaçtır.
Bu ilaçların birçoğu, topikal kortikosteroidlere, oral veya topikal retinoidlere ve ultraviyole (UV) ışık tedavisine ek olarak deri plakalarını tedavi etmek için kullanılır.
Psoriatik artritli çoğu insan asla ameliyat olmaya ihtiyaç duymaz. Eklem bozukluğu şiddetli ise, eklemin (sinovyum adı verilen) astarını çıkarmak için bir sinovektomi yapılabilir. Hasar yaygınsa ve / veya yaşam kalitesini etkiliyorsa, eklem protezi ameliyatı (artroplasti) önerilebilir.
Hastalıkla başa çıkma
Tedavinizde proaktif olmak ve kişisel bakım uygulamak, psoriatik artrit hastaları için önemlidir. Öngörülen ilaçları almanın yanı sıra, hastalıkla daha iyi başa çıkmak için yapabileceğiniz şeyler var:
- Düzenli egzersiz yapın: Günlük yürüme ve germe gibi fiziksel aktivite, eklemlerin esnek kalmasına yardımcı olur ve eklem çevresindeki destek kaslarını geliştirir. Haftada en az üç kere yapılan orta yoğunlukta, düşük etkili egzersiz (bisiklet, kardiyo vb.) rutinlerine odaklanın.
- Kilo verin: Aşırı kilolarda eklemler üzerinde stres artar. Aşırı kilo alıyorsanız, kilo vermek yalnızca hareketliliğinizi artırmakla kalmaz, aynı zamanda yağ dokusu biriktiğinde ortaya çıkan inflamatuar yükü de azaltır.
- Stresinizi yönetin: Stres seviyesini azaltmak için derin nefes egzersizlerini, meditasyon, yoga, tai chi gibi aktiviteleri keşfedin. Baş edemiyorsanız, doktorunuzla bir terapiste veya psikiyatriste yönlendirilmek istediğinizi paylaşın.
Yaşamdan izole hissediyorsanız veya desteğe ihtiyacınız varsa, ailenize veya arkadaşlarınıza ulaşın. Ayrıca Facebook'ta çevrimiçi destek gruplarını araştırabilir ve başka insanların deneyimlerinden yararlanabilirsiniz.
Psoriatik artrit hakkında sık sorulanlar
Psoriatik artrite ne sebep olur?
Psoriatik artritin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak anormal bir bağışıklık tepkisiyle ilişkili olduğuna inanılmaktadır. Bu duruma genetik yatkınlığı olan veya ailesinde psoriatik artrit veya sedef hastalığı öyküsü olan kişilerde ortaya çıkabilir.
Psoriatik artritin belirtileri nelerdir?
Psoriatik artritin semptomları arasında eklem ağrısı, sertlik ve şişliğin yanı sıra sedef hastalığı cilt lezyonları yer alabilir. Buna ek olarak, bazı kişilerde yorgunluk, tırnak değişiklikleri, göz iltihabı veya diğer sistemik semptomlar görülebilir.
Psoriatik artrit nasıl teşhis edilir?
Psoriatik artrit tipik olarak fiziksel muayene, tıbbi geçmiş ve röntgen veya MR gibi görüntüleme çalışmalarının bir kombinasyonu ile teşhis edilir. Diğer artrit türlerini ekarte etmek için kan testleri de kullanılabilir.
Psoriatik artrit nasıl tedavi edilir?
Psoriatik artrit tedavisi, nonsteroid antienflamatuvar ilaçlar (NSAİİ'ler), hastalığı modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARD'lar) veya biyolojik ajanlar gibi enflamasyonu ve ağrıyı azaltmaya yönelik ilaçları içerebilir. Ek olarak, egzersiz ve kilo yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri de faydalı olabilir.
Psoriatik artrit tedavi edilebilir mi?
Psoriatik artrit için bir tedavi yoktur, ancak uygun tedavi ve yönetimle, rahatsızlığı olan çoğu kişi semptomlarında gerileme veya kontrol sağlayabilir. Kişiselleştirilmiş bir tedavi planı geliştirmek için bir sağlık hizmeti sağlayıcısı ile yakın bir şekilde çalışmak önemlidir.