Canlı türlerin genetik değişimlere uğrayarak çevrelerine uyum sağlama süreci olarak adlandırılan doğal seçilim ya da doğal seleksiyon rastgele gerçekleşmez. Yıllar boyunca devam eden evrimler canlıların bulundukları çevrede hayatta kalma kabiliyetlerini artırmıştır. Bu durum kazanılan yeni biyolojik özelliklerle başarılır.
Doğal Seçilim Nedir?
Ancak doğal seçilim ile gelen mutasyonlar (genetik değişiklikler) rastgele olarak gerçekleşir. Bu nedenle doğal seleksiyon hem rastgele hem de rastgele olmayan bileşenler içerir.
Başlıca özellikler
- Charles Darwin'in ortaya attığı doğal seçilim fikri, bir türün genetiğinde meydana gelen değişikliklerle çevresine daha iyi uyum sağlamasıdır.
- Doğal seçilim rastgele gerçekleşmez. Fakat bununla gelen özellikler (mutasyonlar) rastgele olarak ortaya çıkar.
- Biberli güveler üzerinde yapılan bir takım çalışmalar bizlere doğal seçilimin etkilerini ve nasıl geliştiğini açıklamıştır.
Doğal Seçilim Nasıl Çalışır?
Doğal seçilim, türlerin evrimleştiğini gösteren bir mekanizmadır. Yeni hayatta kalma becerileri elde eden tür bu olumlu değişiklikleri yavrularına aktarır. Günün sonunda, sadece en uygun genetik özelliklere sahip olan türler hayatta kalır.
Son zamanlarda görülen ilginç bir doğal seçilim örneği, uzun dişleri için avlanan fillerin yaşadığı bölgelerde meydana gelmiştir. Bu hayvanlar dişleri olmayan yavrular doğurmaya başlamıştır. Bu durum böylece onların hayatta kalma şanslarını artırmıştır.
Evrimin babası Charles Darwin, doğal seleksiyonu bazı önemli gözlemlere tanıklık ederek anlatmıştır:
- Bir organizmayı karakterize eden birçok nitelik veya özellik vardır. Bu özellikler aynı türler içerisinde farklılık gösterebilir. Örneğin, aynı alanda bazı kelebeklerin sarı ve bazılarının ise kırmızı olduğunu görebilirsiniz.
- Bu özelliklerin hemen hepsi kalıtsaldır ve ebeveynlerden yavrulara aktarılabilir.
- Sınırlı kaynaklara sahip bir çevrede tüm organizmalar hayatta kalamaz. Daha yukarılarda uçan kırmızı kelebeklerin kuşlar tarafından yenilmesi sarı kelebeklerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Sarı kelebekler çoğalmaya devam ettikçe kırmızı kelebekler yok olmaya başlayabilir.
Doğal Seçilim Mükemmel Değildir
Doğal seçilim kusursuz çalışmaz. Daima bir türün çevresine en mükemmel şekilde uyum sağlamasına yarayan adaptasyonu vermez. Ancak bulunduğu koşullarda daha iyi hayatta kalmasının yollarını açar. Örneğin, insanlardan ebatça daha küçük olmalarına rağmen kuşlar akciğerlerine daha çok temiz hava çeker ve genel olarak daha etkili bir hava akışına sahiplerdir.
Bununla beraber, önceleri olumlu kabul edilen bir genetik değişim o tür için artık yararlı olmayabilir. Örneğin, primatların çoğu C vitamini üretmez. Çünkü bu özelliği sunan gen, mutasyon sonucu devre dışı kalmıştır. Bu nedenle primatlar genellikle C vitaminine yakın oldukları ortamları seçer.
Genetik Mutasyonlar Rastgele Gerçekleşir
Türün genetik diziliminde meydana gelen mutasyonlar rastgele gerçekleşir. Bu rastgelelik basitçe şöyledir: Meydana gelen değişiklikler canlıya yardımcı olabilir, zarar verebilir veya hiç fayda sağlamayabilir. Doğal seçilim, canlıya ne kadar yarar ya da zarar vereceğine bakılmaksızın gerçekleşir. Mutasyonu artıran bazı etkenler vardır. Zararlı kimyasallara maruz kalmak mutasyonu en çok hızlandıran çevre etkenidir.
Doğal Seleksiyon Örnekleri
Bugüne kadar bu süreci ve sonuçlarını doğrudan gösteren birçok örnek olay kayda geçirilmiştir.
Galapagos İspinozları
Galapagos Adaları'na seyahat eden Charles Darwin, seyahatlerinde ispinoz denilen bir kuş türüne rastlamıştır. Darwin, burada gördüğü ispinozların Güney Amerika'da gördüklerine çok benzer olduğunu fark etmiştir. Ancak aynı zamanda da bu kuşların gagalarının belirli türden yiyecekleri yemelerine yardımcı olacak şekilde değiştiğini belirtmiştir. Örneğin, böcek yiyen ispinozların keskin gagaları varken, tohum yiyen ispinozların güçlü ve kalın gagaları olduğunu not etmiştir. Darwin'in tek doğal seleksiyon örneği bu değildir.
İlgili: Charles Darwin'in İspinozları
Biberli Güveler
Yalnızca iki renkte (siyah veya beyaz) olabilen biberli güveler doğal seçilime iyi bir örnektir. Bu hayvanların hayatta kalma şansları çevreleriyle kamufle olmalarına bağlıdır. Sanayi Devrimi sırasında havayı yoğun şekilde kirletmeye başlayan fabrikaların olduğu alanlarda beyaz güvelerin sayıca azaldığı ancak siyah güvelerin ise arttığı fark edilmiştir. Bir İngiliz bilim adamı, kuşların bu alanlarda beyaz güveleri daha fazla avladığını rapor etmiştir. İsli yüzeylerle kamufle olan siyah güvenin sayısı ise artmıştır.
Doğal Seçilim ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Doğal seçilimi hangi faktörler etkiler?
Doğal seçilimin gerçekleşmesi için dört koşul gereklidir: üreme, kalıtım, uygunluk veya organizmalarda varyasyon, popülasyon üyeleri arasında bireysel karakterlerde varyasyon. Eğer bunlar karşılanırsa, doğal seçilim otomatik olarak ortaya çıkar.
Doğal seçilim bitkileri etkiliyor mu?
Yabani bitki popülasyonları, doğal seçilim yoluyla çevrelerindeki değişikliklerle başa çıkabilmek için evrim geçirirler. Bu adaptasyon, aynı alandaki popülasyonlarda zaman içinde takip edilebilir veya farklı ortamlarda veya çevresel bir gradyan boyunca büyüyen popülasyonlar arasındaki farklılıklar incelenerek araştırılabilir.
Doğal seçilim evrimi nasıl etkiliyor?
Doğal seçilim bir evrim mekanizmasıdır. Çevrelerine daha iyi adapte olan organizmaların hayatta kalma ve başarılarına yardımcı olan genleri aktarma olasılığı daha yüksektir. Bu süreç türlerin zaman içinde değişmesine ve farklılaşmasına neden olur.
Doğal seçilim neden zordur?
Seçilim yalnızca mevcut genetik varyasyon üzerinde işleyebilir. Bir çita "daha hızlı" alellere sahipse daha hızlı koşabilir – ancak mutasyon veya gen akışı nedeniyle popülasyonda daha hızlı aleller yoksa, bu yönde bir evrim gerçekleşmeyecektir.
Doğal seçilim neslin tükenmesini etkiler mi?
Türlerin (ve daha büyük grupların) yok olması doğal seçilim süreciyle yakından bağlantılıdır ve bu nedenle ilerleyen evrimin önemli bir bileşenidir.
Doğal seçilim biyoçeşitliliği etkiler mi?
Doğal seçilim yeni türlerin ortaya çıkmasını sağlayarak biyoçeşitliliği artırabilir ya da türlerin yok olmasına ve soylarının tükenmesine neden olabilir. Doğal seçilim sırasında, çevreleri için en iyi adaptasyonlara sahip organizmalar hayatta kalır ve çoğalır.
Doğal seçilim zekayı etkiler mi?
Bu çalışma, 50.000 ila 200.000 yıl önce doğal seçilimin beyin gelişiminde rol oynayan altı gendeki değişiklikleri yönlendirdiğine dair kanıtlar buluyor. Bu durum nöronların bağlanabilirliğinin artmasına yardımcı olmuş ve modern insanı hominin atalarından evrimleşirken daha zeki yapmış olabilir.