Budizm nasıl yayıldı? Buda öldüğünde kuzey ve orta Hindistan'da güçlü ve sayıları artan takipçileri vardı. Takipçiler tarafından kurulan sangha pek çok alternatifi arasında en büyük dindar topluluktu. Budizim'i yerel bir kültten büyük bir din durumuna dönüştüren tarihte Aşoka olarak bilinen imparatorun saltanatı ve kişiliği olmuştur.
Budizm'in Hindistan'da Yayılışı
Aşoka'nın dedesi Çandra Gupta Büyük İskender'in Hindistan'a yaptığı başarısız istila girişiminin yol açtığı kargaşadan yararlanarak kendi imparatorluğunu ve Maurya hanedanlığını kurdu. Maurya ülkesi Afganistan'dan Orta-Güney Hindistan'daki Dekkan Yaylası'na kadar uzanıyordu. Çandra Gupta'nın başlıca felsefesi bir bakanı tarafından şöyle özetlenmişti; "Hükümet cezalandırma sanatıdır."
Aşoka büyük olasılıkla MÖ 272'de tahta çıkmak için mücadele vermek zorunda kaldı. Saltanatının sekizinci yılında komşusu Kalinga topraklarını fethedip kendi ülkesine ekledi. Ancak kan dökerek kazanılan bu başarı onu öylesine rahatsız etti ki Budizm'e yakınlık duydu ve başkentte Buda'nın sözlerini inançlar nizamnamesi haline getirecek bir meclis toplantısı önerdi.
Taşlara Yazılan Mesajlar
Aşoka, saltanatının geri kalanını imparatorluğunda Buda'nın öğretisini yaymakla geçirdi. Ahlak görevlileri aracılığıyla bunları uygulattı ve Budist kurallara dayalı, sosyal sorumluluğu vurgulayan bir ahlak kodunu kayalara ve taştan sütunlara yazdırdı. Bugüne kadar Himalayaların eteklerinden 2400 km ötedeki Dekkan ormanlarına kadar, bunlardan 30'dan fazlası keşfedilmiştir.
İmparator Aşoka savaşı reddettikten sonra Burma (bugün Myanmar), Makedonya ve Seylan'a (bugün Sri Lanka) kadar misyonerler gönderip dünyayı barış yoluyla fethetmeye çalıştı. Aşoka başka dinlere inananları cezalandırmıyor ama her tarikatın mensuplarını başkalarındaki iyiliği görüp söylemeye davet ediyordu. Uyguladığı siyaset kendisinden önce gelenlerden çok farklıydı. Ölümünün üzerinden daha bir yüz yıl geçmeden haleflerinden biri Budistleri cezalandırmaya başlamıştı bile. Ancak bu inancın doğduğu ülkeden yok olması için 1500 yıldan fazla zaman geçecekti.
Budizm Nerede Yayıldı?
Buda'nın öğretilerinin incelikli ve esnek özelliği onları farklı yorumlara açık hale getiriyordu. Yıllar geçtikçe bilgeler ve düşünce adamları Buda öğretisinin anlamını açıklayıp, zaman içinde oluşan yeni koşullara ve farklı halkların gereksinimlerine göre uyarlamaya çalıştılar. Theravada olarak bilinen en eski Budist gelenek Sri Lanka'dan Güneydoğu Asya'ya kadar yayıldı. Orta Asya'da Çin ile Japonya'da Mahayana olarak bilinen başka bir akımı benimsedi ve onu geliştirdi. Mahayana'nın bir dalı olan Tantra hızla özgürleştirme adına mistik ayinler yapıyordu ve Hindistan'da doğup yayılarak Tibet'te ağırlık kazandı. Budizm'in bir başka dalı olan Zen ise Japonya'da sadık taraftarlar buldu. Bu geniş geleneklerin çerçevesi içinde hemen her yerde yüzlerce farklı tarikat gelişti.
Zen: "Tek Elle Alkış Sesi"
Mahayana Budizmi'nin Zen olarak bilinen yolu aydınlanmanın özü olarak Satori'yi aktarmayı hedefler. Ancak bunun için kutsal yazıları incelemek, ayinler düzenlemek ya da iyilik yapmak gibi klasik yöntemleri kullanmaz. Kullandığı teknikler derin meditasyondan fiziksel "şok tedavisine" kadar değişir, ancak tüm Zen okulları usta ile öğrencisi arasındaki yakın kişisel bağa önem verir.
Zen terimi (Çince Chan) Sanskritçe dhyana'dan (meditasyon) gelir. Zen VI. yüzyıldan itibaren Japonya'da güçlenip gelişti. Ayrıntılı mantığa yüz vermemesi kendini kontrol ile içtenliği birbirine uydurmaya çalışması, hatta "Tek elle alkış sesini hayal edin" gibi cümlelerle ifade bulan o ünlü sıra dışı mizah anlayışı Japonya'nın samuray savaşçılarına çok çekici geldi.
Zen'in göze batmama ve zarafet idealleri Japon kaligrafi sanatının, No tiyatrosunun (Maske giymiş tek oyunculu tiyatro), kılıç kullanma tekniklerinin, bahçe tasarımının ve çay töreninin gelişmesinde büyük etken oldu. Zen Budizmi modern çağda milyonlarca Japon'un yanı sıra batılı entelektüelleri de etkilemeye başladı.
Budizm Ne Öğretir?
Buda'nın öğretileri, Hinduizm'den hareketle geliştirilen sonsuz yeniden doğuş kavramını ve meditasyon uygulamasını bu gelenekten almıştır. Ancak Budizm eşitlikçiydi; hem kast farklılıklarını hem de seçkin rahipler sınıfına ihtiyaç duyulmasını reddediyordu. Bu farklılık çoğu Brahmanın Budizm'i reddetmesine yol açtı, ancak bir kısmı da sangha'ya katılmak için kendi rahiplik konumlarını terk ettiler.
Gautama'nın başkalarını aydınlatmaya karar vermeden önce duraksaması insanların hepsinin "yasa"'yı aynı şekilde anlayamayacağını fark etmesinden kaynaklanıyordu. Bu nedenle Budist öğreti kusursuzluğa giden birden fazla yol sunmaya çalışır. Sıradan insanlara oranla keşişlerden daha çok şey talep eder. Budizm'in yaşama olan sonsuz saygısı vejetaryenliği teşvik etti. Budistler Aşoka devrinden beri köprüler, kuyular, sulama kanalları ve sığınaklar gibi kamu yararına tesisler yaptırdılar. Manastırlar geleneksel olarak civardaki halk kitleleri için okul ve hastane işlevi gördü.
Ancak, sıradan insanların desteği zaman zaman manastırların yolsuzluğa sapmasına neden oldu. Orta çağ Japonyası'nda kendi aralarında mücadelelere giriştiler ve savaşcı keşiş ordularının yardımıyla hükümete direndiler. Budizm nerede kök saldıysa sanat ve sanat eserleri üzerinde güçlü bir etki bıraktı. Sanatçılar dünyanın Budizm'e bakışını zarif bronz Budalar dökerek ve tahtadan tapınak muhafızları oyarak ifade etmeye çalıştılar. Ayin eşyası, manastır mimarisi ve kutsal eşyayı gösteren resimler hep bu zengin mirasın parçalarıdır.
Budizm Bugün Nerede Önemlidir?
Budizm Tayland ve Myanmar'da hayatı öylesine yönetir ki, hemen her yetişkin erkek en az birkaç haftayı sangha'da keşiş hayatı yaşayarak geçirir. Sri Lanka'da biraz daha etkilidir. Çin'de, Tibet'te, Vietnam'da, Laos'ta, Kamboçya'da ve Kore'de komünizmden zarar görmüştür.
Hindistan'da, 1959 Çin istilasından sonra Dalay Lama'yla beraber sürgüne gitmeyi tercih eden 100.000 Tibetli Budizm'i hala kültürlerinin özü olarak görmektedirler. Hindistan'daki dokunulmazlar arasında da Budizm'in canlandığı görülmüştür. Bunlar kendilerini Hindu kast sistemindeki düşük konumlarından kurtardığı için Budizm'i benimsemektedirler.
Japonya'da en popüler Budist tarikat ruhun bir "Batı cennetinde" kurtuluşunu bekleyen Jodo yani "Saf Ülke" dir. Soka Gakkai, yani "değer yaratan toplum" isimli çalışkan bir halk örgütünün 10 milyon yandaşı vardır. Budizm ekonomik büyümeyi engellememiş, ancak eğitimin laikleştirilmesi ve devletin artan rolüyle Budist liderleri topluma bağlayan hayırseverlik bağları gevşemiştir.
Budizm Hakkında Sık Sorulanlar
Budizm'de Nirvana kavramı nedir?
Nirvana Budizm'de nihai hedeftir ve acıdan ve yeniden doğuş döngüsünden kurtuluşu temsil eder. Yüce bir aydınlanma, huzur ve dünyanın takıntılarından ve sanrılarından kurtuluş halidir.
Budizm'de Orta Yol nedir?
Orta Yol, Budizm'de hayata dengeli ve ılımlı bir yaklaşımı savunan merkezi bir ilkedir. Aşırılıklardan kaçınmayı ve kendine düşkünlük ile kendine eziyet etme arasında bir yol bulmayı teşvik eder.
Budizm'de meditasyonun rolü nedir?
Meditasyon Budizm'de önemli bir uygulamadır ve farkındalık, konsantrasyon ve içgörü geliştirmek için bir araç olarak hizmet eder. Bireylerin öz farkındalıklarını geliştirmelerine, zihin açıklığı kazanmalarına ve ruhani anlayışlarını derinleştirmelerine olanak tanır.
Budizm'de Dharma kavramı nedir?
Dharma, Buda tarafından açıklanan öğretileri ve ilkeleri ifade eder. Bireylere özgürleşme ve uyanış yolunda rehberlik eden etik ve ahlaki kuralları, felsefi içgörüleri ve pratik öğretileri kapsar.
Budizm'de merhametin önemi nedir?
Budizm'de merhamete büyük değer verilir. Kendinin ve başkalarının acılarını tanıma ve hafifletme erdemidir. Merhamet geliştirmek empati, nezaket ve tüm varlıkların refahı için gerçek bir endişe geliştirmek için gerekli görülür.
Bağlantılar: