Çin tarihi 4.000 yıl öncesine kadar uzanır. Ülke o dönemlerde felsefe ve sanat açısından kendisine zengin bir kültür yaratmıştır. İpek, kağıt ve barut gibi şaşırtıcı teknolojilerin icat edildiği bir yerdir. Çin binlerce yıl boyunca yüzlerce savaştan geçmiştir. Komşularını fethetmiş ve de sırayla onlar tarafından fethedilmiştir. Amiral Zheng He gibi ilk Çinli kaşifler Afrika'ya kadar ulaştılar. Bugün bu keşif geleneğini Çin'in uzay programı sürdürmektedir.
Çin Hakkında Bilgiler
Ülke bugün belki de tamamen farklı bir görünüme sahip olsa da, kültürünün getirdiği antik değerleri hala korumakta.
- Nüfus: 1,38 milyar (2017)
- Başkent: Pekin (11 milyon)
- Sahil şeridi: 14.500 km
- Yüzölçümü: 9.597 km²
- En yüksek noktası: 8.848 m, Everest Dağı
- En alçak noktası: -154 m, Turfan Çöküntü Havzası
Büyük Çin Şehirleri:
- Şangay, nüfus 15 milyon.
- Shenzhen, nüfus 12 milyon.
- Guangzhou, nüfus 7 milyon.
- Hong Kong, nüfus 7 milyon.
- Dongguan, nüfus 6,5 milyon.
- Tianjin, nüfus 5 milyon.
Çin'in Tarihi
Milattan Önce Çin
Çin tarihi kayıtları 5.000 yıl önceye, efsanelerle karışık bir çağa dayanmaktadır. Bu antik kültürün ana olaylarını bile kısa bir alanda ele almak imkansızdır, ancak işte bazı noktalar:
Çin'i yöneten ve 'efsanevi olmayan' ilk hanedan İmparator Yu tarafından kurulan Xia'dır (MÖ 2200-1700). Daha yerini Shang Hanedanı (MÖ 1600-1046) ve ardından Zhou Hanedanı'na (MÖ 1122-256) bırakmıştır. Tarihsel kayıtlar bu antik hanedan dönemleri için yeterli değildir.
Ayrıca: Çin'i şekillendiren önemli hanedanların listesi
MÖ 221'de, Çin Şi Huang, komşu şehir devletlerini fethederek tahtlarını devraldı ve Çin'i birleştirdi. Ardından 206 yılına kadar süren Qin Hanedanlığı'nı kurdu. Bugün kendisi inanılmaz terracota savaşçılarının yer aldığı, eski adıyla Chang'an yeni adıyla Xian'daki mezar kompleksi ile tanınmaktadır.
Milattan Sonra Çin
Çin Şi Huang'ın yerini alan beceriksiz varis, MÖ 207'de birleşmiş Liu Bang ordusu tarafından devrildi. Liu daha sonra MS 220'ye kadar süren Han Hanedanlığı'nı kurdu. Han döneminde ülkeyi batıda Hindistan sınırına kadar genişletti ve daha sonra İpek Yolu olarak bilinecek ticaret yolunu kurdu.
Han İmparatorluğu MS 220'de yıkıldığında ülke anarşi ve kargaşa dönemine girdi. Sonraki dört yüzyıl boyunca, düzinelerce krallık iktidar için kavga etti. Bu döneme "Üç Krallık" (Wei, Shu ve Wu) adı verilir. Bunlar dönemin en güçlü üç krallığıdır (Three Kingdoms).
MS 589'da Wei krallarının Batı kolları, rakiplerini yenmek ve Çin'i bir kez daha birleştirmek için yeterli servete ve güce sahipti. Sui Hanedanlığı, general Yang Jian tarafından kurulmuş ve 618 yılına kadar hüküm sürmüştür. Güçlü Tang İmparatorluğu'nun izleyeceği yasalar, hükümet ve toplumsal çerçeve inşa edilmiştir.
Tang Hanedanlığı, Sui imparatorunun 618'de suikast edeceği Li Yuan adlı bir general tarafından kuruldu. Tang, MS 618'den 907'ye kadar hükmetti ve Çin sanat ve kültürünün çokça gelişmesini sağladı. Tang'in hüküm sürdüğü son yıllarda Çin tekrar kaosa sürüklendi ve "5 Hanedan ve 10 Krallık" dönemine giriş yaptı.
959'da, Zhao Kuangyin adlı bir saray muhafızı iktidara geldi ve diğer küçük krallıkları yendi. Karmaşık bürokrasisi ve Konfüçyüsçü öğretisi ile bilinen Song Hanedanlığı'nı (960-1279) kurdu.
Yakın Dönem
1271'de Moğol hükümdarı Kubilay Han (Cengiz Han'ın torunu Kublai Han) Yuan Hanedanlığı'nı (1271-1368) kurdu. Moğollar, Han Çinlileri de dahil olmak üzere diğer etnik gruplara boyun eğdirdi ve sonunda Han Ming tarafından devrildi.
Çin, Ming altında (1368-1644) yeniden çiçek açarak sanatını zirveye taşıdı ve bu esnada kefişlerini Afrika'ya kadar ilerletti.
Son Çin hanedanı olan Qing, Son İmparator'un devrildiği 1644-1911 yılları arasında hüküm sürdü. Sun Yat-Sen gibi savaş ağaları arasındaki güç mücadeleleri Çin İç Savaşı'nı tetikledi. Savaş, Japonya'nın işgali ve II. Dünya Savaşı nedeniyle on yıl kadar kesintiye uğramasına rağmen, Japonya yenildiğinde bir kez daha patlak verdi. Mao Zedong ve Komünist Halkların Kurtuluş Ordusu İç Savaşı kazandı ve 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Kaybeden milliyetçi güçlerin lideri Çan Kay Şek Tayvan'a kaçtı.
Çin Hükümeti
Çin Halk Cumhuriyeti, ülkede tek parti olan Çin Komünist Partisi tarafından yönetilen sosyalist bir cumhuriyettir.
Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki güç, Ulusal Halk Kongresi (NPC), Başkan ve Devlet Konseyi arasında bölünmüştür. NPC, üyeleri Komünist Parti tarafından seçilen tekli yasama organıdır. Başbakan, danıştayı yöneten idari bir şubedir. Halkın Kurtuluş Ordusu da kayda değer bir siyasi güce sahiptir.
Şu anki Çin cumhurbaşkanı Komünist Parti Genel Sekreteri Xi Jinping'dir ve başbakan ise Li Keqiang'dir.
Çin'in Resmi Dili
Çin'in resmi dili, Çin-Tibet ailesinden tonal bir dil olan Mandarin'dir. Bununla birlikte Çin nüfusunun yaklaşık yüzde 53'ü standart Mandarin ile iletişim kurar.
Çin'deki diğer önemli diller arasında 77 milyon konuşmacısı olan Wu; 60 milyon konuşmacı ile Min, 56 milyon ile Kanton, 45 milyon ile Jin, 36 milyon ile Xiang, 34 milyon Hakka, 29 milyon Gan, 7.4 milyon Uygur, 5.3 milyon Tibet, 3.2 milyon Hui ve 2 milyon konuşmacısı ile Ping yer alır.
Kazakça, Miao, Sui, Korece, Lisu, Moğol, Qiang ve Yi de dahil olmak üzere Çin'de konuşulan düzinelerce azınlık dili vardır.
Çin'in Nüfusu
Çin, 1.35 milyardan fazla insanıyla dünyada en büyük nüfusa sahip ülke durumunda.
Hükümet, uzun zamandır nüfus artışı konusunda endişeli ve 1979'da "Tek Çocuk Politikası"nı getirdi. Bu politika kapsamında aileler sadece bir çocukla sınırlı kaldı. İkinci kez hamile kalan çiftler zorla kürtaj veya sterilizasyon işleminden geçirildi. Bu politika ilk kez 2013 yılının aralık ayında gevşetildi; eğer ebeveynlerden biri veya her ikisi tek çocuksa çiftlerin iki çocuğu olmasına izin verildi.
Etnik azınlıklar için politikada bazı istisnalar yapılmaktadır. Kırsal Han Çinlisi aileler, ilki kızsa ya da engelliyse, her zaman ikinci bir çocuğa sahip olmuşlardır.
Çin'in Dini
Komünist sistem ile Çin'de dini inanç zayıflatılmıştr. Dinsel baskılama bir dinden diğerine ve yıldan yıla değişiyor.
Pek çok Çinli, Budist ve/veya Taocu'dur ancak düzenli olarak pratik yapmazlar. Kendilerini Budist olarak tanımlayanlar yüzde 50, Taocu olanlarsa yüzde 30'dur. Yüzde 14 ateist, yüzde 4 Hristiyan, yüzde 1,5 Müslüman ve küçük yüzdeler halinde Hindu, Bon veya Falun Gong inananları vardır.
Çoğu Çinli Budist, Mahayana veya Saf Toprak Budizmini benimser. Daha küçük bir nüfus ise Theravada ve Tibetli Budistleri kabul eder.
Çin'in Coğrafyası
Çin'in yüz ölçümü 9,5-9,8 milyon kilometrekaredir. Hindistan ile sınır anlaşmazlıkları nedeniyle tutarsızlıklar vardır. Her iki durumda da yüz ölçümü ile Asya'da Rusya'dan sonra ikinci ve dünyada üçüncü veya dördüncüdür.
Çin, 14 ülkeye komşudur: Afganistan, Butan, Burma, Hindistan, Kazakistan, Kuzey Kore, Kırgızistan, Laos, Moğolistan, Nepal, Pakistan, Rusya, Tacikistan ve Vietnam.
Dünyanın en yüksek dağından en yüksek sahiline ve Taklamakan Çölü'nden Guilin ormanlarına kadar ülke çeşitli yer şekillerine sahiptir. En yüksek noktası Everest Dağı (Chomolungma, 8.850 metrede), en düşük noktası ise -154 metreyle Turfan Havzası'dır.
Çin İklimi
Geniş yüz ölçümü ve zengin yer şekillerinin bir sonucu olarak Çin, yarı arktikten tropiğe uzanan iklim bölgelerine sahiptir.
Çin'in kuzey eyaleti Heilongjiang ortalama -30 santigrat derece ile donma noktasının altında kış sıcaklıklarına sahiptir. Batıdaki Sincan ise yaklaşık 50 dereceye ulaşabilir. Güney Hainan Adası, tropikal muson iklimine sahiptir. Buradaki ortalama sıcaklıklar Ocak'ta 16 derece ve Ağustos'ta 29 derece arasında değişir.
Hainan yılda yaklaşık 200 santimetre yağmur almaktadır. Ancak Batı Taklamakan Çölü yılda sadece yaklaşık 10 santimetre yağmur ve karla karşılaşır.
Çin Ekonomisi
Çin geçtiğimiz 25 yıl boyunca yıllık yüzde 10'dan fazla büyümeyle dünyanın en hızlı gelişen büyük ekonomisi oldu. Sözde sosyalist bir cumhuriyet olmasına rağmen, Çin 1970'lerden bu yana ekonomisini kapitalist merkezli kurmuştur.
Çin'in GSYİH'sının yüzde 60'ından fazlasını üreten ve işgücünün yüzde 70'inden fazlasını istihdam eden sanayi ve tarım en büyük sektörlerdir. Tüketici elektroniği, ofis makineleri, bazı tarımsal ürünler ve konfeksiyon tarafında her yıl 1.2 milyar ABD Doları değerinde ürün ihraç edilmektedir.
Kişi başına düşen GSYİH 10.000 dolar (2019) ve resmi yoksulluk oranı yüzde 10'dur. Çin'in para birimi yuan renminbi'dir ve 2019 itibariyle 1 ABD Doları = 6,88 Çin Yuan'ıdır. Ülke insani gelişmişlik endeksinde 86. sıradadır.
1980'den Bu Bana Çin'de Gerçekleşen Ekonomik Reformlar
Çin son birkaç on yılda piyasa odaklı politikalara geçiş ve ülkenin yabancı yatırıma açılması da dahil olmak üzere önemli ekonomik dönüşümler geçirmiştir. Çin'deki başlıca ekonomik reformlardan bazıları özel ekonomik bölgelerin kurulması, devlete ait işletmelerin özelleştirilmesi ve borsanın geliştirilmesidir. Bu değişiklikler Çin'in hızlı ekonomik büyümesine yardımcı olmuş, ancak aynı zamanda önemli sosyal ve çevresel zorluklara da yol açmıştır.
Çin'in Uluslararası Toplumla İlişkisi Nasıl Gelişti?
Çin'in uluslararası toplumla olan ilişkisi, Soğuk Savaş dönemindeki izolasyonundan son yıllarda büyük bir ekonomik ve siyasi güç olarak ortaya çıkmasına kadar zaman içinde önemli değişiklikler geçirmiştir. Bugün Çin'in dünya ile ilişkilerini şekillendiren kilit konulardan bazıları komşu ülkelerle olan toprak anlaşmazlıkları, ticaret politikaları ve uygulamaları ile insan hakları sicilidir.
Çin Hakkında Sık Sorulanlar
Çin Nedir?
Çin, Doğu Asya'da yer alan, kuzeyinde Moğolistan ve Rusya, kuzeydoğusunda Kuzey Kore, doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi, güneydoğusunda Tayvan ve Güney Çin Denizi, güneyinde Vietnam, Laos, Myanmar, Hindistan, Bhutan ve Nepal, batısında ise Pakistan, Afganistan ve Tacikistan ile komşu olan bir ülkedir. Çin'in başkenti Pekin'dir.
Çin'in nüfusu ne kadardır?
2021 yılı itibariyle Çin'in nüfusu yaklaşık 1,4 milyar kişidir ve bu da onu dünyanın en kalabalık ülkesi yapmaktadır.
Çin'deki bazı popüler turistik yerler nelerdir?
Çin'deki bazı popüler turistik yerler arasında Çin Seddi, Xi'an'daki Terracotta Ordusu, Pekin'deki Yasak Şehir ve Yangtze Nehri bulunmaktadır.
Bazı geleneksel Çin yemekleri nelerdir?
Bazı geleneksel Çin yemekleri arasında köfte, erişte, kızarmış pilav ve Pekin ördeği sayılabilir.
Çin'in siyasi sistemi nasıldır?
Çin, Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) iktidar partisi olduğu tek partili sosyalist bir devlettir. Çin Devlet Başkanı devletin başıdır ve Devlet Konseyi Başbakanı hükümetin başıdır. Ulusal Halk Kongresi devlet iktidarının en yüksek organıdır ve ÇKP'nin hükümet ve ekonomi üzerinde güçlü bir etkisi vardır.
Çin'de eğitim sistemi nasıldır?
Çin, akademik başarıya güçlü bir vurgu yapan oldukça gelişmiş bir eğitim sistemine sahiptir. Eğitim 15 yaşına kadar tüm öğrenciler için zorunludur ve öğrenciler ortaöğretimi tamamladıktan sonra üniversiteye veya meslek okullarına gitmeyi seçebilirler.