Jüpiter gezegenlerin "Kralı" olarak bilinir. Güneş Sistemi'ndeki en büyük gezegendir. Tarihte farklı kültürler de Jüpiter'i krallıklarla ilişkilendirdi. Oldukça parlak ve diğer yıldızlar arasında öne çıkıyor. Jüpiter yüzlerce yıl önce keşfedildi ve bugün uzay araçları şaşırtıcı fotoğraflarını yakalamaya devam ediyor.
Dünya'dan Jüpiter
Jüpiter yörüngesinde çok yavaş hareket eder. Güneş'in etrafında tek bir dönüş yapması 12 yıl sürüyor. Yolcuğu boyunca takımyıldızlarından bir veya ikisine oldukça yakınlaşır. Jüpiter, insanların Dünya'dan çıplak gözle görebilecekleri gezegenlerinden biri.
Teleskop veya dürbün yardımıyla gezegenin bulut kuşağını ve bölgesinin ayrıntılarını görmek oldukça kolaydır. Bunun için gelişmiş bir masaüstü planetaryumu veya astronomi uygulaması kullanılabilir.
Rakamlarla Jüpiter
Yukarıda Cassini'nin 29 Aralık 2000'de kaydettiği Jüpiter fotoğrafı yer alıyor. Cassini bu fotoğrafta gezegene 10.000.000 kilometrede bulunuyor. Jüpiter'in tüm yörüngesini dolanarak Güneş'in etrafında bir tur atması 12 Dünya yılı sürmektedir.
Jüpiter'de yılların uzun olmasının nedeni Güneş'ten 778.5 milyon kilometre uzakta bulunmasından kaynaklanıyor. Bir gezegen ne kadar uzaktaysa, bir yörüngeyi tamamlaması o kadar uzun sürer. Bilim adamları Jüpiter'in bu yolcuğunda kabaca her takımyıldızının önünden geçtiğini fark ettiler.
Jüpiter'de yıllar uzun olabilir, ancak günler oldukça kısadır. Her 9 saat 55 dakikada gezegen kendi ekseni etrafında dönüyor. Atmosferinin bazı kısımları farklı hızlarda dönmektedir. Bu durum büyük rüzgarlara yol açarak "bulut kemerleri" denilen alanların oluşmasını sağlıyor.
Bu gezegen kesinlikle devasa. Güneş Sistemi'ndeki diğer tüm gezegenlerden 2.5 kat daha büyük. Bu genişlik kendisine Dünya'dan 2,4 kat daha yüksek yer çekimi kuvveti veriyor. Gezegen "kral" lakabını hak ediyor; ekvatorunun çevre uzunluğu 439.264 kilometre ve hacmi ise içine 318 Dünya sığacak kadar büyük.
Jüpiter'in iç yapısı
Dünya'nın atmosferi yüzeye iner, kıtalar ve okyanuslarla temas eder. Jüpiter'de ise atmosfer çekirdeğe kadar ulaşır. Ancak aşağısı tamamen gaz değildir. Yüksek basınç ve sıcaklık bir noktada hidrojeni sıvıya dönüştürür. Daha da derine indikçe metalik sıvı halini alır ve küçük kayalık çekirdeği çevreler.
Dışarıdan bakıldığında Jüpiter
Astronomlar için Jüpiter'in en dikkat çekici yönleri bulut kemerleri, bölgeleri ve devasa fırtınalarıdır. Gezegenin üst atmosferi hidrojen, helyum, amonyak, metan ve hidrojen sülfür içeriyor. Gezegenin etrafında farklı hızlarda esen rüzgarlar bu kemerleri ve bölgeleri oluşturur. Büyük Kırmızı Leke 340 yıldır devam eden antisiklonik bir fırtınadır. Yani yeryüzüne zıt yönde dönüyor.
Jüpiter'in uyduları
Galileo 1990'larda gezegenin yörüngesinde hareket ederken bu yakın görüntüyü kaydetti. Jüpiter uydularla dolu. Bilim insanları son sayımda yörüngede 60'dan fazla küçük uydu olduğunu buldular. En az 70 tane olması muhtemel görülüyor. En büyük dört uydusu Io, Europa, Ganymede ve Callisto'dur. Diğerleri daha küçük ve birçoğu gök taşlarına maruz kalıyor.
Jüpiter'in halka sistemi
Yukarıdaki görüntü 24 Şubat 2007'de 7.1 milyon kilometreden kaydedildi. Jüpiter keşfedildiğinde etrafındaki toz halka göze çarpan ilk özelliği oldu. Voyager 1 uzay aracı halkanın ilk fotoğrafını 1979'da aldı. Çok kalın değildir. Bilimciler halkanın parçalanan küçük uydulardan oluştuğunu buldular.
Jüpiter nasıl keşfedildi?
Gezegen uzun zamandır gök bilimcileri büyülüyor. Galileo Galilei teleskobunu daha iyi hale getirerek onu Jüpiter'e bakmak için kullandı. Gördükleri onu şaşırttı. Etrafında dört küçük uyduvardı. Daha sonraki güçlü teleskoplar bulut kemerlerini ve bölgelerini de göstermiştir. 20. ve 21. yüzyıllarda uzay araçları giderek daha şaşırtıcı görüntüler ve veriler göndermeye başladı.
Pioneer ve Voyager görevleri ile ilk yakın izlemeler başladı. Galileo uzay aracı gezegenin etrafında dolanarak derinlemesine incelemeler yaptı. Satürn'e gönderilen Cassini ve güzel bulutların yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çeken Juno, Dünya'ya veri gönderen diğer önemli araçlar arasındadır.
Gök bilimciler gelecekte uydu Europa'ya robotlar göndermek istiyor. Robotlar bu küçük buzlu dünyayı inceleyecek ve yaşam belirtileri olup olmadığını araştıracak.
Jüpiter hakkında sık sorulanlar
Jüpiter nedir?
Jüpiter, güneşten beşinci gezegendir ve güneş sistemimizdeki en büyük gezegendir.
Jüpiter nelerden oluşuyor?
Jüpiter öncelikle evrende en bol bulunan iki element olan hidrojen ve helyumdan oluşur. Ayrıca metan, amonyak ve su gibi diğer elementlerin izlerine de sahiptir.
Jüpiter'in kaç uydusu vardır?
Jüpiter'in bilinen 79 uydusu vardır ve bu sayı güneş sistemimizdeki gezegenler arasında en fazla olanıdır. En iyi bilinen uydulardan bazıları Io, Europa, Ganymede ve Callisto'dur.
Jüpiter'in ünlü özellikleri nelerdir?
Jüpiter, en az 400 yıldır devam eden dev bir fırtına olan Büyük Kırmızı Leke de dahil olmak üzere renkli bulut kuşaklarıyla bilinir. Ayrıca güçlü bir manyetik alana ve bazıları volkan ve gayzerlere sahip birçok uyduya sahiptir.
Jüpiter'in atmosferinin bileşimi nedir?
Jüpiter'in atmosferi temel olarak hidrojen (yaklaşık %90) ve helyumdan (yaklaşık %10) oluşmakta olup az miktarda metan, amonyak ve su buharı gibi diğer gazları da içermektedir.
Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke nedir?
Büyük Kırmızı Leke, Jüpiter'de en az 350 yıldır devam eden dev bir fırtınadır. Antisiklonik bir fırtınadır, yani saat yönünün tersine döner ve Dünya'nın boyutundan daha büyüktür.
Jüpiter'i incelemek için hangi görevler gerçekleştirildi?
Jüpiter'i incelemek için 1970'lerin sonlarında Voyager 1 ve 2 sondaları ve 1990'larda Galileo görevi de dahil olmak üzere çeşitli görevler gönderilmiştir. Daha yakın zamanda, NASA'nın Juno uzay aracı 2016'dan beri Jüpiter'in yörüngesinde dönmekte ve gezegenin yapısı, atmosferi ve manyetik alanı hakkında yeni bilgiler sağlamaktadır.
Jüpiter'in manyetik alanı Dünya'nınkine kıyasla nasıldır?
Jüpiter'in manyetik alanı Dünya'nın manyetik alanından yaklaşık 20.000 kat daha güçlüdür. Bu güçlü manyetik alan gezegenin etrafında yoğun radyasyon kuşaklarına neden olur.
Jüpiter'in auroralarının nedeni nedir?
Jüpiter'in auroraları, Güneş'ten gelen parçacıkların gezegenin manyetik alanıyla etkileşime girmesinden kaynaklanır. Bu etkileşim parçacıkların manyetik alanda sıkışıp kalmasına ve atmosferle çarpışarak renkli ışık gösterileri oluşturmasına neden olur.
Jüpiter'in iç yapısına ilişkin mevcut anlayış nedir?
Gözlemlere ve modellere dayanarak, Jüpiter'in bir sıvı metalik hidrojen tabakası ve ardından bir moleküler hidrojen tabakası ile çevrili kayalık bir çekirdeğe sahip olduğuna inanılmaktadır. Bununla birlikte, bu katmanların tam boyutu ve bileşimi hala belirsizdir ve devam eden görevler ve çalışmalar Jüpiter'in iç yapısı hakkında yeni bilgiler sağlamaya devam etmektedir.
Jüpiter'in dönme periyodu nedir?
Jüpiter'in Güneş'in etrafında dönmesi yaklaşık 12 Dünya yılı sürer ve yaklaşık her 10 saatte bir, Dünya'nın iki katından daha hızlı döner.
Jüpiter'in halkası ne zaman keşfedildi?
Jüpiter'in halkasının varlığı ilk olarak 1974 yılında Pioneer 10 uzay aracının gezegene yaklaşırken elde ettiği bulgular sonucunda ortaya atılmıştır. Halka 1979 yılında ilk Voyager uzay aracı tarafından gezegenin ekvator düzleminden geçerken doğrulandı.
Kaynak: