Oort Bulutu'ndan bahsedelim. Kuyruklu yıldızlar nereden geliyor diye merak ettiniz mi? Güneş Sistemi'nin en dış yörüngesinde "kuyruklu yıldız çekirdeği" adı verilen buz parçalarının yer aldığı karanlık ve soğuk bir bölge var. Bu gizemli bölgeye onu keşfeden Jan Oört'ün edi veriliyor ve Oört Bulutu ya da Oort Bulutu deniliyor.
Dünya'dan Oort Bulutu
Kuyruklu yıldız çekirdeğiyle dolu Oort Bulutu Dünya'dan çıplak gözle görülemiyor. Ancak gezegen bilimciler yıllardır üzerinde çalışmaktalar. "Geleceğin kuyruklu yıldızları" çoğunlukla donmuş su, metan, etan, karbonmonoksit ve hidrojen siyanür karışımlarından oluşmaktadır. Ayrıca kaya ve toz taneleri de taşırlar.
Rakamlarla Oort Bulutu
Oort Bulutu, Güneş Sistemi'nin en dışında yer alıyor. Güneş ile Dünya arasındaki mesafesinin 10.000 katı derinlikte ve bizden çok uzakta. Bulutun en dış sınırı 3.2 milyar ışık yılı kadar geniştir. Karşılaştırma için, bize en yakın yıldız olan Alpha Centauri C 4.2 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Yani Oort Bulutu en az onun kadar uzun.
Gezegensel bilimciler Oort Bulutu'nda en az iki trilyon buzlu cisim olduğunu tahmin ediyor. Bunlar Güneş'i merkez almış durumda ve zaman zaman Güneş'in yörüngesine girerek kuyruklu yıldız halini alıyorlar. Uzayın derinliklerinden gelen iki tür kuyruklu yıldız var (iyon ile toz) ancak ve bunların hepsinin Oort Bulutu'ndan gelmediği ortaya çıktı.
Kuyruklu yıldızlar ve kökenleri
Peki Oort Bulutu cisimleri nasıl Güneş'in etrafında dönerek kuyruklu yıldıza dönüşüyor? Bununla ilgili birkaç teori var. Yakından geçen yıldızlar, Samanyolu içindeki gelgit etkileşimleri ve gaz ile toz bulutları arasındaki etkileşimler bu buzlu cisimleri Oort Bulutu yörüngesinden dışarı çıkarmaktadır. Güneş'in etrafındaki tek bir turlarının binlerce yıl sürdüğü yeni yörüngelerine yerleşirler. Bunlara "uzun periyotlu" kuyruklu yıldızlar deniyor.
İkinci tür olan "kısa periyotlu" kuyruklu yıldızlar genellikle 200 yıldan daha kısa süren Güneş yörüngelerine sahipler. Neptün'ün yörüngesinin gerisinde bulunan, disk şeklindeki bir bölge olan Kuiper Kuşağı'ndan geliyorlar. Kuiper Kuşağı ile ilgili son birkaç on yıldır astronomların yeni gezegenler keşfettiği haberlerini duyuyoruz.
Cüce gezegen Plüton, Charon (onun en büyük uydusu), Eris, Haumea, Makemake ve Sedna, Kuiper Kuşağı'nın üyeleri. Kuiper Kuşağı'nın uzunluğu yaklaşık 30 ila 55 AU arasında ve gökbilimciler 100 km'den büyük yüz binlerce buzlu cismi olduğunu tahmin ediyorlar. Ayrıca en az bir trilyon kuyruklu yıldıza sahip (1 AU yaklaşık 149.5 milyon km'dir).
Oort Bulutu'nun keşfi
Oort Bulutu iki bölüme ayrılmıştır. İlkinde uzun periyotlu kuyruklu yıldızlar ve kuyrukluk yıldıza dönüşmeyi bekleyen trilyonlarca çekirdek var. İkincisi ise şekliyle çöreği andırır ve bir iç buluttur. Aynı şekilde ısınarak ışık saçmayı bekleyen çekirdek ve cüce gezegen büyüklüğünde nesnelerle dolu. Gökbilimciler yörüngesinin bir kısmı Oort Bulutu'yla kesişen küçük bir gezegen bile buldular. Daha fazlasını buldukça, bu nesnelerin Güneş Sistemi'nin ilk zamanlarında nerede olduklarını daha iyi tahmin edecekler.
Güneş Sistemi'nin tarihi ve Oort Bulutu
Oort Bulutu'ndaki kuyruklu yıldız çekirdekleri ve Kuiper Kuşağı nesneleri (KBO'lar) Güneş Sistemi'nin oluşumundan kalan kalıntılardır. Yani bazılarının 4,6 milyar yıl kadar eski olduğunu düşünebilirsiniz. Oort Bulutu'ndaki donmuş cisimler başta Güneş'e yakın bir noktada oluştular. Göktaşları ve gezegenlere yakındılar. Güneş'in radyasyonu bir kısmını yok etti, diğerleriyle bir araya gelerek gezegenlerin uyduları oldu. Kalanlarsa, genç gaz gezegenleri (Jüpiter, Satürn, Uranüs, and Neptün) ile birlikte Güneş Sistemi'nin uzak kısmına "fırlatıldı". Bunlar bugün donmuş haldedir.
Bazı Oort Bulutu nesnelerinin ata gezegen disklerindeki materyallerden, buzlu cisimlerle dolu ortak "havuzlar" halinde geldikleri düşünülüyor. Bu diskler, Güneş Bulutsusu'nda (Güneş Sistemi'ni oluşturan bulut) birbirine çok yakın duran yıldızların etrafında oluştular. Güneş ve kardeşleri oluştuktan sonra aksi yönde sürüklendiler ve ata gezegen disklerindeki materyalleri de beraberlerinde getirdiler. Bu maddeler Oort Bulutu'nun parçası oldular.
Dış Güneş Sistemi'nin uzak bölgeleri henüz uzay araçlarıyla derinlemesine incelenmedi. New Horizons misyonu 2015'in ortasında Plüton'u araştırdı ve 2019'da Plüton'un ötesindeki bir nesneyi daha incelemeyi planlıyor. Kuiper Kuşağı ve Oort Bulutu'na ulaşmayı ve araştırmayı planlayan bir uzay misyonu yok.
Oort Bulutu nerede?
Gökbilimciler diğer yıldızların etrafında dönen gezegenleri incelerken, bu sistemlerde de kuyruklu yıldız olmayı bekleyen cisimler buldular. Bu ötegezegenler bizim sistemimize benzer şekilde oluştular. Yani Oort bulutları her gezegen sisteminde bulunuyor olabilirler. Bilim adamlarına Güneş Sistemi'mizin oluşumu ve değişimi hakkında daha fazla bilgi veriyorlar.
Oort Bulutu hakkında sık sorulanlar
Oort Bulutu nedir ve nerede bulunmaktadır?
Oort Bulutu, Güneş sistemimizin en dış kenarında yer alan ve Güneş'ten yaklaşık 2.000 AU ile 100.000 AU arasında uzanan varsayılan bir uzay bölgesidir. Uzun periyotlu kuyruklu yıldızların kaynağı olduğuna inanılmaktadır.
Oort Bulutu'nun varlığını ilk kim ve ne zaman öne sürmüştür?
Oort Bulutu'nun varlığını ilk olarak 1950 yılında Hollandalı astronom Jan Oort, Kuiper Kuşağı'ndan kaynaklanmadığı anlaşılan kuyruklu yıldızların gözlemlerine dayanarak ortaya atmıştır.
Oort Bulutu'ndaki nesnelerin bileşimi nedir?
Oort Bulutu'ndaki nesnelerin esas olarak su, amonyak ve metan gibi buzlu malzemelerin yanı sıra bir miktar kayalık malzemeden oluştuğuna inanılmaktadır.
Oort Bulutu'nu doğrudan incelemek neden güçtür?
Oort Bulutu Güneş'ten çok uzakta bulunduğundan, içindeki tek tek nesneleri doğrudan gözlemlemek zordur. Bunun yerine, gökbilimciler Oort Bulutu'ndan kaynaklandığına inanılan uzun periyotlu kuyruklu yıldızların dolaylı gözlemlerine güvenmek zorundadır.
Oort Bulutu Dünya'daki yaşamın gelişimini nasıl etkilemiş olabilir?
Bazı bilim insanları Oort Bulutu'nun Dünya'ya tarihinin erken dönemlerinde su ve organik bileşiklerin taşınmasında rol oynamış olabileceğini ve bunun da gezegenimizdeki yaşamın gelişimini başlatmış olabileceğini öne sürmektedir.
Kaynaklar:
Oort Bulutu: Oluşumu, özellikleri, önemi ve kuyruklu yıldızları yazımız burada son buldu. Benzer içerikler için: https://evrenatlasi.com/k/bilim-teknoloji/