Birçok insanın zaman zaman duygusal iniş ve çıkışları vardır. Ancak bipolar bozukluk olarak adlandırılan bir beyin hastalığınız varsa, duygularınız anormal derecede yüksek veya düşük seviyelerde dolaşabilir. Bazen çok heyecanlı veya enerjik hissedebilirsiniz. Diğer zamanlarda, kendinizi derin bir depresyonun içinde bulabilirsiniz. Bu duygusal zirvelerden bazıları haftalarca veya aylarca sürebilir.
Dört temel bipolar bozukluk tipi vardır:
- Bipolar I bozukluk
- Bipolar II bozukluğu
- Siklotimik bozukluk (siklotimi)
- Diğer belirtilmiş ve belirtilmemiş bipolar ve ilgili bozukluklar
Bipolar I ve II bozuklukları, diğer bipolar bozukluk türlerinden daha yaygındır. Bu iki türün nasıl ve hangi noktalarda ayrıştığını öğrenmek için okumaya devam edin.
Bipolar I ve bipolar II
Tüm bipolar bozukluk tipleri, aşırı ruh hali parçalanmalarıyla karakterize edilir. Yükselmeler manik olarak bilinir. Düşüşler ise depresif dönem olarak adlandırılır.
Bipolar I ve bipolar II bozuklukları arasındaki temel fark, her tipin neden olduğu manik atakların ciddiyetinde yatmaktadır.
Bipolar I olan bir kişi tam bir manik atak, bipolar II olan bir kişi ise sadece bir hipomanik atak yaşayabilir (tam bir manik ataktan daha az şiddetli bir dönem).
Bipolar I olan bir kişi majör bir depresif atak geçirebilir ya da geçirmeyebilir. Fakat Bipolar II olan bir kişi majör bir depresif atak geçirir.
Bipolar I bozukluk nedir?
Bipolar I bozukluk tanısı konması için en az bir manik atak geçirmiş olmalısınız. Bipolar I bozukluğu olan bir kişi majör bir depresif dönem geçirebilir veya olmayabilir. Manik bir bölümün belirtileri o kadar şiddetli olabilir ki hastanede bakıma ihtiyacınız var.
Manik anlar genellikle aşağıdakilerle karakterize edilir:
- Olağanüstü enerji
- Huzursuzluk
- Odaklanmada zorluk
- Öfori duyguları (aşırı mutluluk)
- Riskli davranışlar
- Kalitesiz uyku
Manik bir anın belirtileri o kadar açık ve müdahaleci olma eğilimindedir ki, bir şeylerin yanlış olduğuna dair çok az şüphe vardır.
Bipolar II bozukluğu nedir?
Bipolar II bozukluğu, en az iki hafta süren majör bir depresif atak ve en az bir hipomanik atak (bir manik ataktan daha az şiddetli bir dönem) içerir. Bipolar II'li insanlar tipik olarak hastaneye yatış gerektirecek kadar yoğun manik atak yaşamazlar.
Bipolar II bazen depresyon olarak yanlış teşhis edilir, çünkü kişinin tıbbi yardım istediği zaman depresif belirtiler en önemli semptom olabilir. Bipolar bozukluk tespiti yapılabilecek manik dönem olmadığında, depresif belirtiler odak haline gelir.
Bipolar bozukluğun belirtileri nelerdir?
Yukarıda belirtildiği gibi, bipolar I bozukluğu mani ve depresyona neden olurken, bipolar II bozukluğu hipomani ve depresyona neden olur. Bu belirtilerin ne anlama geldiği hakkında daha fazla bilgi edinmeye devam edelim:
Cinnet
Manik bir an, sadece bir sevinç, yüksek enerji ya da odaklanamama hissinden ibaret değildir. Manik kriz sırasında, mani o kadar yoğundur ki günlük aktivitelerinizi etkileyebilir. Manik bir an yaşayan birisini daha sakin ve daha makul bir duruma yönlendirmek imkansıza yakındır.
Bipolar bozukluğun manik aşamasında olan insanlar, harcayamayacakları kadar çok para harcamak gibi bazı mantıksız kararlar alabilir. Ayrıca, düzgün bir ilişki içinde olmalarına rağmen cinsel dengesizlikler gibi yüksek riskli davranışlarda bulunabilirler.
Fakat bu krizler, alkol, uyuşturucu veya başka bir sağlık durumu gibi dış etkilerden kaynaklanıyorsa resmen manik sayılmaz.
Hipomani
Hipomanik bir kriz, tamamen kusursuz bir manik krizden daha az şiddetli bir mani dönemidir. Manik bir durumdan daha az şiddetli olsa da, hipomanik bir an hala davranışlarınızın normalde olduğundan farklı olduğu bir olaydır. Farklılıklar, çevrenizdeki insanların bir şeylerin yanlış olduğunu fark edebileceği kadar aşırı olacaktır.
Fakat hipomanik bir kriz uyuşturucu veya alkol yüzünden başladıysa hipomani olarak kabul edilmez.
Depresyon
Bipolar bozukluğu olan bir kişinin depresif belirtileri, klinik depresyonu olan birisine benzer. Uzun süreli üzüntü ve umutsuzluk dönemleri içerebilir. Ayrıca, bir zamanlar vakit geçirmekten hoşlandığınız insanlara ve sevdiğiniz aktivitelere karşı ilgi kaybı yaşayabilirsiniz. Diğer belirtiler şunlardır:
- Yorgunluk
- Sinirlilik
- Odaklanmada zorluk
- Uyku alışkanlıklarında değişiklikler
- Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler
- İntihar düşünceleri
Bipolar bozukluğa ne sebep olur?
Bilim adamları bipolar bozukluğa neyin neden olduğunu bilmiyorlar. Beynin anormal fiziksel özellikleri veya bazı beyin kimyasallarındaki dengesizlik başlıca nedenler arasında olabilir.
Birçok tıbbi durumda olduğu gibi, bipolar bozukluk ailelerde yayılma eğilimindedir. Bipolar bozukluğu olan bir ebeveyniniz veya kardeşiniz varsa, bu hastalığı geliştirme riskiniz daha yüksektir. O nedenle bipolar bozukluktan sorumlu olabilecek genlerle ilgili araştırmalar devam etmektedir.
Araştırmacılar ayrıca şiddetli stres, uyuşturucu veya alkol bağımlılığı veya ciddi şekilde üzücü deneyimlerin bipolar bozukluğu tetikleyebileceğine inanıyor. Bu deneyimler çocukluk istismarı veya sevilen birinin ölümünü içerebilir.
Bipolar bozukluk nasıl teşhis edilir?
Bir psikiyatrist veya başka bir ruh sağlığı uzmanı tipik olarak bipolar bozukluğu kolaylıkla teşhis eder. Teşhis hem tıbbi geçmişinizin hem de mani ve depresyon ile ilgili olan semptomlarınızın gözden geçirilmesini içerecektir. Eğitimli bir profesyonel, hangi soruları soracağınızı bilir.
Doktor ziyareti sırasında yanınızda eşinizi getirmek veya bir arkadaşınızı getirmek çok yardımcı olabilir. Bu sayede davranışınızla ilgili soruları kolayca veya doğru bir şekilde cevaplayamayacağınız şeklinde cevaplayabilirler.
Bipolar I veya bipolar II gibi görünen semptomlarınız varsa, doktorunuzla paylaşarak bir yerden başlayabilirsiniz. Belirtileriniz yeterince ciddi görünüyorsa doktorunuz sizi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir.
Bir kan testi de ayrıca teşhis işleminin bir parçası olabilir. Kanda bipolar bozukluk belirtileri yoktur, ancak detaylı kan testi ve kapsamlı bir fiziksel muayene, davranışınızın diğer olası nedenlerini ekarte etmenize yardımcı olacaktır.
Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?
Doktorlar genellikle bipolar bozukluğu, ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonu ile tedavi ederler. Anti-depresanlar genellikle tedavide kullanılan ilk ilaçlardır. Bu ilaçlar uzun zaman dilimlerinde kullanabilirsiniz.
Lityum, uzun yıllardır yaygın olarak kullanılan bir ruh hali dengeleyicisi olmuştur. Fakat bazı potansiyel yan etkileri var. Bunlar düşük tiroid fonksiyonu, eklem ağrısı ve hazımsızlık olabilir. Aynı zamanda ilacın terapötik seviyelerini ve böbrek fonksiyonlarına etkisini izlemek için düzenli kan testleri gerekecektir. Manik atakları tedavi etmek için antipsikotikler kullanılabilir.
Doktorunuz, vücudunuzun nasıl yanıt verdiğini görmek için her iki ilaç için düşük dozlarda bir tedavi başlatacaktır. Kısa süre sonra daha güçlü bir doz ayarlamasına ihtiyacınız olacak. Tüm ilaçların potansiyel yan etkileri ve diğer ilaçlarla etkileşimleri vardır. Hamileyseniz veya başka ilaçlar alıyorsanız, yeni ilaçlar kullanmadan önce doktorunuzla detaylı olarak konuşmanız gerekiyor.
Ayrıca bir günlük tutmak tedavinizin özellikle yararlı bir parçası olabilir. Ruh halinizi, uyku ve yeme alışkanlıklarınızı ve yaşamınızdaki önemli anları takip etmek, sizin ve doktorunuzun tedavinin ve ilaçların nasıl çalıştığını anlamanıza yardımcı olabilir.
Belirtileriniz düzelmezse veya daha da kötüye giderse , doktorunuz ilaçlarınızda veya farklı türde bir psikoterapi değişikliği isteyebilir.
Bipolar bozukluk tedavi edilebilir mi?
Bipolar bozukluk tedavi edilemez. Ancak ailenizden ve arkadaşlarınızdan uygun tedavi ve destekle semptomlarınızı yönetebilir ve yaşam kalitenizi koruyabilirsiniz.
Doktorunuzun ilaçlar ve diğer yaşam tarzı önerileriyle ilgili talimatlarını takip etmeniz önemlidir. Bu talimatlar şunları içerir:
- Alkol kullanımı
- İlaç kullanımı
- Egzersiz
- Diyet
- Uyku
- Stres azaltma
Bipolar bozukluk hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenmek de faydalıdır. Hastalık hakkında ne kadar fazla şey bilirseniz, tanıdan sonra yaşamınızda o kadar fazla kontrol sahibi olabilirsiniz.