Birçokları Tasmanya ya da Tazmanya canavarının sadece bir Looney Tunes çizgi film karakteri olduğunu düşünür. Bu alışılmadık memeli hayvan Avustralya'nın Tazmanya bölgesinde yaşıyor. Bir fareyi andırsa da aslında keselidir ve koala ve kanguruyla aynı aileden geliyor. Bir köpek boyutunda olan Tazmanya canavarı siyah renklidir ve öfkeli doğasıyla bilinir.
Dünyanın en büyük keseli etçil hayvanıdır; normalden büyük başı, boynu ve çene yapısıyla kalın bir kemiği kırabiliyor ve çelik teli koparabiliyor. Tazmanya canavarı ilk kez 1807'de George Harris tarafından tanımlandı. Tesadüf ki "et seven" anlamına gelen Harris soyadının onuruna hayvanın bilimsel adı da harrisii konuldu.
Tazmanya Canavarı Hakkında Bilgiler
- Bilimsel adı: Sarcophilus harrisii
- Yaygın ismi: Tazmanya canavarı
- Boyutu: 55-66 cm gövde; 25 cm kuyruk
- Ağırlık: 6-8 kg
- Ömrü: 5 yıl
- Beslenme: Etçil
- Habitat: Tazmanya, Avustralya
- Popülasyon: 10.000
- Korunma durumu: Tehlike Altında
Sadece %16'sı tümüyle siyah ve kalanları beyaz desenli olan Tazmanya canavarı geceleri yemek ararken ürkütücü hırıltılar çıkarmasıyla bilinir. Eğer bir grup Tazmanya canavarı bir leşi birlikte yemeye başlarsa tüyler ürpertici bağrışlar duyarsınız. Tazmanya canavarı bize garip ve korkunç gelen davranışlara sahip ve bunların her birinin kendi içinde farklı anlamları var:
- Ağızlarını olabildiğine geniş açmaları—Tazmanya canavarının genişçe esnemesi ve ağzını açık bırakması tehditkar görünse de, aslında saldırganlıktan çok korku ve belirsizlik işaretidir.
- Kötü koku—Tazmanya canavarı sakin ve rahatlamışken değil, stres altındayken kötü bir koku yayar.
- Şiddetli hırıltılar ve tiz bağrışlar—Bir leşin etrafında beslenirken birbirlerine baskınlık kurmak için bu sesleri kullanırlar.
- Güçlü hapşırık—Bir kavganın eşiğindeyken hapşırırlar. Bu hareketleri blöftür ve ciddi bir yaralanmaya yol açabilecek kavgadan kaçınmak içindir. Burun buruna gelindikten sonra hayvanlardan en az biri genelde geri çekilir. Ayrıca bu süreçte kulakları olabildiğine kızarır.
Bu hayvanlar mükemmel koku ve işitme duyularına sahipler. Bıyıkları ise karanlıkta yön bulmayı kolaylaştırır. Ancak gözlerinin çok iyi odaklamadığı düşünülüyor ve bu yüzden hızlı saldırganlara ve avlara karşı görece zayıflar. Her birinin kuyruğunun alt tarafında koku bezeleri var.
Tazmanya Canavarının Doğal Yaşam Alanı
Tazmanya canavarı bugün hala Avustralya'nın eyaleti Tazmanya'da yaşıyor. Okaliptüs ormanları, ağaçlık alanlar, kıyılardaki çalılıklar ve tarım arazileri habitatlarıdır. Tazmanya canavarı gününü, taşların altında, mağaralarda, çalılıklarda, oyuklarda veya içi boş kütüklerde saklanarak geçirir.
Tazmanya canavarı yaklaşık 3000 yıl önce Avustralya topraklarından yok oldu. Tahminler arasında bunu dingoların ve insanların yaptığı var. Bugün her habitatta yaşıyorlar ancak kuru ormanlar favorileri.
Tıknaz gövdeleri ve geniş kafalarıyla, yürüdüklerinde yavaş ve garip görünürler. Ancak aslında Tazmanya'nın en etobur canlılarıdır. Tazmanya canavarları yuvalarını birbirlerine yakın kurar, böylece avlarına ulaşma şanslarını artırırlar.
Tazmanya Canavarının Beslenmesi
Meraklı ve enerjik olan Tazmanya canavarı bir yemeğin peşinde yaklaşık 16 km gidebilir. Kokuya ve duymaya dair hassasiyetini avlanmada kullanır. Etobur ve keseli olan Tazmanya canavarı aslında bir leş yiyici ve karşısına çıkan her şeyi silip süpürebiliyor. Kuş gibi küçük memelileri dahi avlayabilirler. Güçlü ve keskin dişleri ve kuvvetli çenesi sayesinde kemikler dahil bir leşin neredeyse tamamını tüketirler.
Kanguruya kadar her şeyi avlayabilen bu hayvanlar leşlerin yanında genellikle vombat ve kurbağa ile beslenir. Bitki ve meyve de öğünleri arasında.
Doğaları gereği tek başlarına yaşadıkları halde leş yerken çoğu kez bir araya gelirler. Bu da hırıltıların ve ürkütücü bağrışların duyulmaya başladığı yerdir. Tıka basa dolana kadar durmayan bu hayvan tek oturuşta aşırı ölçüde yemek yer. Çöpçü sınıfına girdiğinden, ne kadar eski ve çürümüş olursa olsun yerde yatan her şeyi yediğinden doğal ortamına da katkı sağlıyor. Hayvanat bahçelerindeki Tazmanya canavarları çürümüş tavşan, fare ve balık ile besleniyor ve çiğnemeleri için inek kemiği veriliyor.
Tazmanya Canavarının Üremesi ve Yavruları
Anne Tazmanya canavarı "imp" yani "küçük şeytan" denilen gelişmemiş, ufak ve çoğunlukla tüysüz pembe yavrular doğurur. Yaklaşık 4 ay boyunca bu yavruları kesesinde taşır. Şaşırtıcıdır ki tek seferde 50 tane doğabilir! Küçük şeytanlar iyi gelişmiş pençelerini kullanarak doğum kanalından annenin arkaya bakan kesesi arasındaki 7,5 cm mesafeyi aşarak mevcut dört meme için yarışırlar.
Sadece bu dört memeye ulaşabilen yavrular büyüme ve yaşama şansı elde eder. Bebekler yaklaşık 100 gün olmadan memeyi bırakmaz. Dolayısıyla anneleri nereye giderse, onunla seyahat eder.
Keseden dışarı çıktığında tıpkı yavru koala gibi annesinin sırtında gezer ya da o avlanırken mağarada bekler. Neredeyse 6 aylık olduğunda sütten kesilir, 9. aya ulaştığında artık bağımsız hale gelir.
Yavru Tazmanya canavarı yetişkin olanlardan daha atik olur ve ağaçlara tırmanır. İlk yıllarında hayatta kalmayı başarabilen bir Tazmanya canavarının ömrü ortalama 7-8 senedir.
Tazmanya Canavarının Korunma Durumu
Avustralya'da ortaya çıktıktan bir zaman sonra dingolarla (köpek türü) karşılaşan Tazmanya canavarları yavaş yavaş bölgelerini kaybetti. Ancak Avustralya'nın Tazmanya adasında dingolar yoktu ve burada hayata daha iyi tutundular. 18. yüzyılın sonlarına doğru Tazmanya'ya gelen Avrupalı yerleşimciler için Tazmanya canavarı ve Tazmanya kaplanı tam bir baş belasıydı. Özellikle yerleşimcilerin koyunlarını ve tavuklarını avladılar.
1830'lu yıllarda Tazmanya canavarı ve kaplanına avlanma ödülü konuldu. Böylece nesli tükenene kadar öldürülmeye başlandı. Tazmanya kaplanının nesli 1936'da tükendi. Bunun üzerine 1941 yılında Tazmanya canavarına yasal koruma getirildi ve popülasyonları arttı.
Covid-19 pandemisiyle boşalan Avustralya sokaklarında son zamanlarda Tazmanya kaplanı görüldüğüne dair birden fazla rapor ortaya çıktı. Bu da nesli tükendiği bilinen bir hayvanın neredeyse bir asır sonra yaşadığına dair ilk bulgu oldu.
Her yılın özellikle yaz aylarında annelerinden ayrılan genç Tazmanya canavarları kendi başlarına başarılı şekilde hayatta kalabilir. Bu durum popülasyonlarını artırdığından insanlar için hala zararlı hayvan sınıfındalar. Hatta birçok çiftçi mahsullerini yiyen bu kemirgenleri avlıyor. Ancak yaz aylarının dışında yavru Tazmanya canavarlarının sadece %40'ı hayatta kalabiliyor. Bunun nedeni yiyecek yarışıdır.
Tazmanya Canavarına Karşı Tehditler
Tazmanya canavarına yönelik tehditler arasında evcil köpek ve tilkilerin saldırıları, araba çarpması, yaşam alanı kaybı ve hastalık var. Tazmanya canavarının ekosistemindeki en büyük avcı onunla yiyecek yarışına giren Tazmanya kama kuyruklu kartalıdır (Aquila audax fleayi).
Bununla birlikte Tazmanya canavarlarının yeni bir sorunu daha var: Hastalık. Sadece Tazmanya canavarında bulunan, nadir, bulaşıcı bir kanser türü olan yüz tümörü (DFTD) hastalığı son yıllarda birçok yetişkin hayvanın ölümüne sebep oldu. 1996'da tespit edilen bu hastalık, Tazmanya canavarının çiftleşme ya da beslenme anında birbirlerini ısırması sonucu bulaşıyor.
Hastalık 6 ila 12 ay içerisinde hayvanı öldürmekte ve bilinen bir tedavi yöntemi ya da aşısı yok. Ölüm, hayvanın yemek yeme kabiliyetini kaybetmesinden gelir. Hayvan ayrıca çevredeki alev geciktirici kimyasallardan kaynaklanan bir kanserden daha ölüyor. Evcil hayvan olarak eğitilmeleri mümkün olsa da güçlü kokuları bunu zorlaştırır.
