Söz konusu yedi denizde yelken açma serüveni olduğunda, efsanevi gemilerin öyküleri tarihte her zaman önemli bir rol oynamıştır. Mary Rose, RMS Lusitania ve şüphesiz RMS Titanic, okyanusu kat etmiş en ünlü gemilerden sadece birkaçıdır. Tüm bu gemilerin ortak noktası, seyahatlerinin bir noktasında alabora olmaları ve şu anda okyanusun derinliklerinde yatıyor olmalarıdır.
Her zaman zor bir görev olmasına rağmen, insanoğlu binlerce yıldır okyanuslarda seyretmektedir. Okyanusta giden tekneler, antik çağın Fenikelilerinden günümüzün yolcu gemilerine kadar zaman içinde evrim geçirmiştir. Viking döneminde dünyayı fethetmek için İskandinavya'daki anavatanlarından yola çıkan Vikingler, tarihin en iyi gemi yapımcıları arasındaydı. On yıllar sonra bile, bugün İsveç'i evleri olarak gören torunları tekne yapımını sürdürdü. Vasa savaş gemisi, trajik de olsa, onların en ünlü mimari başarılarından biriydi.
Vasa Savaş Gemisini Kim, Neden Yaptı?
İsveç, 17. yüzyılda Baltık bölgesinde hakim güç olarak ortaya çıktığında, güçlü bir Avrupa imparatorluğuna dönüştü. İsveç Kralı II. Gustav Adolph (üstte), ülkesini birçok savaşta etkili bir şekilde yönetti ki bu, ülkenin 21 yıllık hükümdarlığının 18 yılında savaşın hüküm sürdüğü düşünüldüğünde büyük bir şanstı (Vasa Museet'e göre). Defalarca savaşa girmesine rağmen İsveç'in otoritesi artmış ve ülkenin bürokrasisinin ayakları inşa edilmiştir.
Kral Gustav'ın hükümdarlığı, çözülmesi daha zor olan farklı bir savaşa dahil olmasına rağmen, çoğunlukla başarılı oldu. Taht iddiası oldukça çekişmeliydi çünkü tahttan indirilen kuzeni Sigismund kendisine karşı çıkıyordu. Gustav, kuzeninin yönettiği Polonya-Litvanya bölgesindeki çıkarlarını korumak için büyük ve güçlü bir donanma istiyordu. Gustav, başlangıçta önemli ölçüde zarar gördükten sonra filosunu onarmaya çalıştı ve ilk hamlesi Vasa oldu.
Olağanüstü Mühendislik
Bu savaş gemisi projesi İsveç'in denizcilik tarihinde daha önce yaşanmış hiçbir şeye benzemiyordu. Ünlü bir gemi yapımcısı olan Henrik Hybertsson, Kral Gustav II Adolph'un Vasa ailesi soyundan esinlenmişti. Bu yeni savaş gemisi ve diğer üç geminin inşasına Ocak 1625'te Stockholm donanma tersanesinde başlandı. Baltık bölgesine hakim olabilecek, dünyayı kasıp kavuran bir savaş gemisi nihai hedefti (Vasa Museet'e göre).
Bu yeni gemilerin hizmete girmesinin bir sonucu olarak, bu donanma tersanesi bir faaliyet merkezi haline geldi. Malzemeler İsveç'in ve Avrupa'nın dört bir yanından getiriliyordu. Odun İsveç'ten, keten Letonya'dan, katran Finlandiya'dan, yelken bezi Fransa ve Hollanda'dan, kömür ise İngiltere'den ithal ediliyordu. Sıcak aylarda bu gemileri yapmak için aralarında yerli ve göçmen işçilerin de bulunduğu 400'den fazla kişi çalışıyordu. Bu işçiler Baltık'taki en büyük filoya komuta edecek bir gemi yaratmak için geceli gündüzlü çalışıyorlardı.
Vasa Suya İnmeye Hazır
Vasa tamamlandığında, iddialara göre etkileyici bir görüntüsü vardı. Gemi 69 metre uzunluğundaydı ve hükümdarı ve hanedanını onurlandıran karmaşık oymalarla kaplıydı. Diğer gemilerin fiziksel olarak daha büyük olmasına rağmen, Vasa taşıdığı silahların miktarıyla bunu telafi ediyordu.
Gemi 1.200 ton gibi şaşırtıcı bir ağırlığa sahipti, 120 ton balast taşıyordu ve maksimum 52 metre yüksekliğe ulaşırken 10 yelkene sahipti. Buna ek olarak Vasa, İsveç filosuna karşı çıkmaya cüret eden herkesin korkulu rüyası olmayı amaçlayan 64 topla donatılmıştı. Bu gemi, çarpıcı bir şekilde dekore edildiği ve silahlarla donatıldığı için dönemin en iyi teknik başarılarından biri olarak lanse edildi. Ne yazık ki gemi limandan asla ayrılamayacaktı.
Vasa Savaş Gemisinin 20 Dakikalık Kariyeri
Vasa'nın ilk yolculuğuna 10 Ağustos 1628'de Stockholm'den Voxholm olarak bilinen bir tahkimata gitmesi planlanmıştı. Bundan sonra gemi yaz filosunun geri kalanıyla yeniden bir araya gelecek ve yedek filonun lider gemisi olarak görevi devralacaktı. Ne yazık ki, yola çıktıktan 20 dakika sonra güçlü Vasa şiddetli bir rüzgârın etkisiyle batmaya başladığında işler trajik bir şekilde ters gitti. Rüzgâr, top ağızları açık bırakıldığı için sallanan gemiyi bir tarafa doğru çok fazla yatmaya zorlayınca su doldu. Vasa deniz dibine doğru yol aldı.
Geminin bu kadar kolay batması, bir şeylerin fena halde yanlış gittiğini gösteriyordu. Geminin yapımındaki hataların çoğu batmasına yol açmıştır. Vasa birçok farklı açıdan çok dengesizdi. Yapım sırasında tasarımda pek çoğu felaketle sonuçlanan çok sayıda değişiklik yapıldı. Geminin boyutu genişletildi ki bu en büyük değişiklikti. Geminin teçhizatının, süslemelerinin ve silahlarının ağırlığı ikinci büyük sorundu.
Battıktan sonra bir soruşturma açıldı. Rapora göre, geminin güvertesinde ağırlık hareketi olduğunda, her iki yöne de tehlikeli bir şekilde savrulduğu anlaşıldı. Donanmanın amirali gemi yola çıkmadan önce bu sorundan haberdardı. Ancak sessiz kalmayı tercih etti ve yolculuk planlandığı gibi devam etti. Vasa'nın liman diplerine batması sonucu 30 mürettebat hayatını kaybetti.
Vasa 1961 Yılında Sudan Çıkarılıyor
Vasa, belki de denizcilik tarihinin en kötü fiyaskolarından biri olmasına rağmen dünyanın en tanınmış gemilerinden biridir. Baltık Denizi'nin serin suyu koruma açısından mükemmel olduğu için gelecek nesiller enkazı inceleyebilmiştir. Savaş gemisi 1961 yılında İsveç tarafından gömüldüğü sudan çıkarılmıştır. Şaşırtıcı bir şekilde geminin yapısal bütünlüğünün %95'i korunmuştur.
Vasa'yı sağlam halde bırakarak çıkarmak inanılmaz bir beceri gerektiriyordu, ancak bu mümkün oldu. Gemi, okyanus dibinde üç asır geçirdikten sonra otuz yıllık bir işçilik sayesinde korunabildi. Geminin yok oluşunun birkaç olası nedenini biliyor olsak da, arkeologlar geminin kusurları da dahil olmak üzere tüm gizemlerini öğrenmek için onu incelemeye devam ediyor. Vasa şu anda dünyanın pek çok yerinden gelen turistlerin bu olağanüstü savaş gemisine yakından bakabildiği Vasa Müzesi'nde muhafaza edilmektedir.
