Hastalandığımızda burnumuz akabilir veya tıkanabilir. Bu durum düzgün nefes almamızı engellediği için rahatsız edici olabilir. Peki vücudumuz neden bu şekilde tepki verir? Cevap oldukça basittir. Mukus – ya da sümük – üretmek vücudumuzun bizi sağlıklı tutma yollarından biridir.
Mukus, kötü bakteriler, virüsler ve diğer parçacıklardan korumak için sürekli olarak burun, boğaz, akciğerler ve vücudun diğer kısımlarını kaplar. Vücudumuz mikroplarla savaşmak ve onları yok etmek için sürekli mukus üretir. Hasta olduğumuzda, bağışıklık sistemimiz hızlanır ve mikropları yok etmek için daha fazla mukus üretir. İğrenç görünse de mukus çok faydalıdır.
Yapışkan Bir Gardiyan
Vücudumuz su, proteinler ve tuzların karışımından mukus oluşturur. Yapışkan dokusu kötü mikroorganizmaları ve toz veya küf gibi diğer istenmeyen parçacıkları hapseder, böylece vücudumuzun derinliklerine nüfuz edemezler.
Mukusun bazı bileşenleri bakterilerin bir araya toplanmasını ve daha tehlikeli hale gelmesini önler. Diğer unsurlar bizi hasta etmeye çalışan istilacıları bile öldürebilir. Bilim insanları nasıl olduğunu tam olarak anlamasa da, mukusun arkasındaki proteinler ve genler, gerektiğinde onu daha kalın ve daha yapışkan hale getirmek için birlikte çalışıyor gibi görünüyor.
Mikroplar veya diğer potansiyel zararlı partiküller yakalanıp etkisiz hale getirildikten sonra, vücut o kadar çok mukus üreterek onlardan kurtulur ki, onlardan kurtulmak için burnumuzu sümkürmemiz, hapşırmamız veya öksürmemiz gerekir.
Hasta olduğumuzda burnumuz bazen kırmızıya döner. Bunun nedeni bağışıklık sisteminin sadece mukus üretmesi değil, aynı zamanda enfeksiyonun kaynağına ekstra beyaz kan hücreleri göndermesidir. Enfeksiyonla savaşmaya yardım etmek için acele ettiklerinde, ekstra beyaz kan hücreleri bölgedeki kan damarlarını genişleterek burnumuzun kırmızı görünmesine neden olur. Burnu silmek ve sümkürmek de onu kırmızıya çevirebilir.
Bu mukus çeşitli renklerde iğrenç bir gökkuşağına dönüşebilir. Beyaz kan hücreleri bir enfeksiyonla savaşırken, onu sarıya çevirebilecek kimyasallar salgılarlar. Enfeksiyonla savaşmak için bu hücrelerden daha fazlasına ihtiyaç duyulduğunda, mukus yeşile bile dönebilir. Genellikle birkaç gün sonra tekrar berraklaşır ve burun tıkanıklığı kaybolur.
Gözlerimiz, midemiz ve bağırsaklarımızda da koruyucu mukus bulunur.
Mukus sadece burun ve akciğerlerde bulunmaz.
Gözlerimizde de onları havadaki partiküllerden koruyan ince bir mukus tabakası vardır. Hastalandığımızda veya bir göz enfeksiyonu geçirdiğimizde, göz mukusu burnumuzdakiyle aynı şekilde hareket ederek mikropları yakalayıp öldürebilir. Ayrıca bazen kalınlaşabilir ve sararabilir. Bu durumda en iyisi bir doktor çağırmak ve daha fazla mikrop bulaştırabileceği için gözlerinize parmaklarınızla dokunmaktan kaçınmaktır. Mide ve bağırsaklarımızda da koruyucu mukus vardır.
Hayvanlar da Mukus Üretir
Mukus üreten ve kullanan tek hayvan insanlar değildir. Örneğin köpekler ve kedilerde de mukus vardır.
Papağan balıkları, labridae balıkları ve diğer deniz canlıları geceleri kendilerini avcılardan korumak için mukus kozaları üretirler.
Bukalemunlar dillerinin ucundaki yapışkan mukusu avlarını çekmek için kullanırlar. Toprak solucanları toprakta hareket edebilmek için mukus salgılarlar.