Yünlü mamutlar, modern filin atalarıdır. Afrika'da yaklaşık 5.1 milyon yıl önce evrimleşmiş olan Mammuthus cinsinden geldiler. Bu kocaman yünlü canavarlar, sadece 10.000 yıl önce nesli tükenen kuzenleri mastodonlarla birlikte yok oldu. Tarih öncesi insanlar duvarlarını yünlü mamut imgeleri ile süslediler. Canlı bugünse popüler kültürün bir parçası. Türün klonlama ile geri getirilmeye çalışıldığı önemli bir girişim bile var. Peki bu büyüleyici canlılar hakkında gerçekte ne biliyoruz?
Yünlü Mamut Hakkında Bilgiler
Yünlü Mamutun Dişleri 4,5 Metre Uzunluğundaydı
Uzun tüylü kürklerinin yanı sıra bu yünlü mamutlar en büyük erkeklerde 4,5 metreye kadar çıkan ekstra uzun dişleriyle biliniyor. Bu devasa dişler büyük olasılıkla çiftleşmede önemli rol oynadı; daha uzun, daha keskin, daha etkileyici dişlere sahip erkekler çiftleşme mevsiminde daha fazla dişiyle eşleşme şansına sahip oldu (ve evet, bu dişler kılıç dişli kaplanları savurmak için de kullanılmış olabilir ancak henüz teoriyi destekleyen fosil kanıtı bulunamadı).
Yünlü Mamutlar İlk İnsanlar Tarafından Avlandı
Oldukça büyük (yaklaşık 4 metre uzunluğunda ve 5 ila 7 ton arasında) olan Woolly Mammoth erken dönem Homo sapiens'in öğle yemeği menüsündeydi. Lezzetli, yağlı etlerinin yanı sıra, yünleri donduran gecelerde sıcak kalmak için oldukça önemliydi. Öyle ki tek bir yünlü mamutu yıkmak için gereken sabrın, planlamanın ve işbirliğinin insan uygarlığının gelişiminde kilit faktör olduğuna dair argümanlar var.
Yünlü Mamutlar Mağara Resimlerinde Yer Aldı
Yaklaşık 30.000 ila 12.000 yıl önce çok sayıda batı Avrupa mağarasının duvarlarında bu yünlü canavarın görüntülerini görmek mümkündü. Neolitik dönem sanatçıları için en popüler canlılardan biriydi. Bu ilkel resimlerin totem görevi gördüğü düşünülmüş olabilir. Yani ilk insanlar yünlü mamutların yakalandığı resimler çizmenin, onları gerçek hayatta yakalamayı kolaylaştırdığına inanmış olabilir. Ayrıca ibadet ögeleri ya da yetenekli bir mağara adamının soğuk ve yağmurlu bir günde sıkılmasının eseri olabilir.
Yünlü Mamut Tek Yünlü Memeli Değildi
Kutup soğuk bir ortamdı, bugünkünden çok daha fazla. Eğer bir grup hayvanı milyonlarca yıl kutuplarda bırakırsanız muhtemelen yünleri çıkacaktır. Bu mamut türü kadar iyi bilinmez ancak yünlü gergedan (Coelodonta), Pleistosen Avrasya'nın ovalarında dolaşmış ve erken insanlar tarafından yiyecek ve derisi için avlanmıştır (bir ton ağırlığıyla muhtemelen daha kolay bir hedefti). Tüylü mamut ile ortak alanlarda yaşayan Kuzey Amerika mastodonunun çok daha kısa kürk tüyleri vardı.
Yünlü Mamut Tek Mamut Türü Değil
Yünlü mamut dediğimiz şey aslında Mammuthus türünün bir cinsi ve Mammuthus primigenius adını taşıyor. Diğer mamut türleri Mammuthus trogontherii (Bozkır Mamutu), Mammuthus imperator (İmparatorluk Mamutu) ve Mammuthus columbi (Kolomb Mamutu) olarak sıralanır. Pleistosen dönemde Kuzey Amerika ve Avrasya'da birçok mamut türü daha vardı. Bununla birlikte bu mamutların hiçbiri tüylü akrabaları kadar geniş bir dağılım gösteremedi.
Yünlü Mamut En Büyük Mamut Türü Değil
Görkemli boyutuna rağmen bu tür aslında diğer Mammuthus türlerine göre daha küçük. İmparatorluk Mamutu (Mammuthus imperator) erkekleri 10 tonun üzerindedir ve Kuzey Çin'deki Songhua Nehri Mamutu'nun (Mammuthus sungari) bazı bireyleri 15 tona çıkmıştır. Bu devlerle karşılaştırıldığında beş ila yedi tonluk yünlü mamut göz ardı edilecek kadar önemsizdi.
Yünlü Mamutlar Kürkün Yanında Yağla Kaplıydı
En kalın, en iri kürk mantolar bile arktik fırtınasına karşı tam koruma sağlamak için yeterli değildir. Hayvanlar bu nedenle derilerinin altında 10 santimetrelik kalın yağa sahipti. Bu sayede en şiddetli hava koşullarına bile karşı koyabilecek güçlü ısı yalıtım sistemleri vardı. İyi korunmuş kalıntılardan öğrendiğimiz kadarıyla bu hayvanların renkleri sarı ila koyu kahverengi arasında değişmekteydi, tıpkı insan saçı gibi.
Son Yünlü Mamutların Soyu 4.000 yıl Önce Tükendi
Son Buzul Çağı'nın sonunda, yaklaşık 10.000 yıl önce, hemen hemen tüm dünyadaki mamutlar iklim değişikliği ve insanlar tarafından avlanma nedeniyle yok oldu. Bir istisna Sibirya kıyılarında, MÖ 1700'e kadar Wrangel Adası'nda yaşayan küçük bir tüylü mamut popülasyonuydu. Wrangel Adası mamutları, son derece sınırlı kaynaklarla yaşadıklarından, yünlü akrabalarından çok daha küçük boyutlara ulaştılar ve genellikle cüce fil olarak anıldılar.
Permafrost'ta Birçok Yünlü Mamut Bulunmuştur
Son Buzul Çağı'ndan 10.000 yıl sonra bugün bile Kanada, Alaska ve Sibirya'nın kuzey bölgeleri oldukça soğuk. Bu permafrost durumu mumyalanmış halde pek çok türün keşfedilmesini sağladı. Bu dev cesetlerin tanımlanması, izole edilmesi ve sökülmesi kolay olanıdır; daha zor olan kalıntıların oda sıcaklığına ulaştığında parçalanmasını engellemektir.
Yünlü Bir Mamutu Klonlamak Mümkün Olabilir
Bu hayvanların nesli nispeten yakın zamanda tükendiğinden ve modern fillerle yakından ilişkili olduklarından, bilim adamları Mammuthus primigenius'un DNA'sını toplamayı başarırsa onu canlı bir fetuse enjekte ederek kuluçkaya bırakabilir. Hatta bir araştırma ekibi son olarak 40.000 yıllık iki türün neredeyse tüm genomunun kodunu çözdüğünü açıkladı. Ne yazık ki bu numara dinozorlar için işe yaramıyor çünkü DNA on milyonlarca yıl korunmuyor.