Uçan tilki (Pteropus vampyrus) dünyadaki en büyük yarasa türüdür. İsimlerini uzun kanatları, büyük güçlü pençeleri ve tilkiyi andıran yüzlerinden almaktalar. Bu yarasaların çiftleşme mevsiminde birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayan özel vücut kokuları bulunuyor. Çeşitli eşsiz davranışlara sahip uçan tilkinin renkleri çevresine kolayca kamufle olmalarına yardımcı olur. Kendilerini dallar ve kuru yapraklar arasına saklarlar.
- Bilimsel adı: Pteropus vampyrus
- Habitat: Doğu Asya'nın geneli
- Boyut: 30 cm gövde, 1,5 m kanat
- Ağırlığı: 0,65 ila 1,1 kg
- Ömrü: Vahşi doğada 15, esaret altında 30 yıl
- Korunma durumu: Nesli tükenmekte
- İlginç bilgi: Uçan tilkiler insanlar için tehlikeli olan lyssavirus ve hendra virüslerini taşırlar
Uçan Tilkiye Dair İlginç Bilgiler
- Uçan tilki dünyanın en büyük yarasa türlerinden biridir.
- Bilimsel adlarının aksine bu hayvanlar vampir yarasa değildir ve meyve ile beslenirler.
- Uçan tilki, ağaçlarda ayak parmaklarıyla baş aşağı zahmetsizce durmalarını sağlayan uzun, keskin, kavisli pençelere sahip.
- Yankı ile yön bulma yetenekleri yoktur. Görüşleri yeterince keskindir.
- Diğer yarasalar gibi dünyada uçan tek memelilerdir.
- Çoğunlukla gece yiyecek aramaya çıkar ve bir gecede 60 km'ye kadar uçabilir.
Uçan Tilkilerin Davranışı
Devasa yarasalar olmalarıyla bilinen uçan tilkiler gececi hayvanlardır. Yemek aradıkları bir gecede 50 kilometre yol gidebilirler. Bu memeliler zamanlarının önemli bir kısmını kişisel bakımlarına harcıyor. Büyük kanatlarını kullanarak suyu havuzdan toplar ve tüm vücutlarına yayarak temizlenirler.
Habitatlarında bol meyve bulunması nedeniyle uçan tilkiler kimi zaman 100.000 bireyden oluşan büyük koloniler oluştururlar ve aralarına Malezya uçan tilkilerini dahi alırlar. Kolonileşme hayvanların sıcak kalmasına ve yırtıcılardan kaçmasına yardımcı oluyor. Ancak bu durum insanların yarasaları takip etmelerini kolaylaştırmakta. Beslendikleri meyvelerin tohumlarını yağmur ormanlarına yaydıklarından ekosistemde önemli rol oynuyorlar.
Meyve ağacını konmadan önce uzunca tararlar. Konmaya karar verdiklerinde ise ağacın dallarının ucunu seçer ve baş aşağı sarkarlar. Beslenmelerini de baş aşağı yaparlar. Uçuşlarında tümüyle sessizdirler.
Uçan Tilkinin Adaptasyonları
- Büyük kanatlı yetişkin uçan tilkiler gözlerine giren her türlü ışığı uzak tutmak için kanatlarını vücutlarının etrafına sararak uyuma alışkanlığına sahipler.
- Kanatlarının uçları yuvarlaktır ve bu da istediklerinde yavaşça uçmalarını sağlar.
- Sıcak yaz günlerinde kanatlarıyla üstlerine hava körükleyerek ve de vücutlarını yalayarak serinlemeye çalışırlar.
- Bu türlerin ekolokasyon (yankı oluşturma) yeteneği yoktur ve gözleri gelişmiştir.
Uçan Tilkinin Habitatı
Uçan tilkiler çoğunlukla Filipinler ve Doğu Asya'nın tropik yağmur ormanlarında yaşıyor. Habitatları Güney Myanmar, Vietnam, Tayland ve Malezya Yarımadası'ndan Singapur ve Endonezya'ya kadar uzanıyor. Yarasaların büyük çoğunluğu kıyı bölgelerinde yaşamakta ancak bazıları deniz seviyesinden 1100 metre yüksekliğe kadar çıkar.
Tropikal ve mangrov yağmur ormanlarında yaşarlar ve uzun yapraksız ağaçlara ve derin mağaralara saklanırlar. Malezya'da ne yazık ki her yıl 22.000 uçan tilki avlanıyor. Şu anda türün soyunu tehdit eden en büyük unsurlardan biri bu.
Uçan Tilkilerin Beslenmesi
Uçan tilki meyveyle beslenir ve bu yüzden çoğunlukla yağmur ormanlarında yaşamayı seçer. İncir, lamio ve papaya en sevdikleri meyveler arasında bulunuyor. Uçan tilkiler en çok gece beslenir. Muz gibi meyvelerin yanı sıra bu yarasalar hindistan cevizi ve durian meyvesinden besleniyor. Uzun dilleri ve yapışkan tükürükleri nektarı çiçeklere zarar vermeden emmelerini sağlar. Bu özellikleri nedeniyle kendisi ayrıca Büyük Meyve Yarasası olarak da biliniyor.
Uçan Tilkinin Fiziksel Özellikleri
Uçan tilki yarasası dünyadaki en büyük yarasa türü olarak kabul ediliyor. Kafalarında kahverengimsi siyah, sırtlarında kırmızımsı kahverengi ve boyunlarında ise turuncu-sarı renkli kürkleri var. Tamamen büyüdüklerinde 1,1 kilo ağırlığa ve 1,5 metre açıklıkta kanatlara sahip oluyorlar. Erkeklerin boynunda dişilerde olmayan püskül vardır.
Diğer meyve yarasalarının aksine uçan tilkilerin kuyruğu yok ve sivri kulakları onları benzersiz bir tür yapıyor. Yüzleri tilkinin yüzüne benzer ancak tilki ile DNA akrabalığı yoktur. Ayrıca köpeklerinkine benzer uzun azı dişleri olduğunu da eklemek gerek.
Uçan Tilkinin Üreme Özelliği
Uçan tilkiler memeli olduğundan doğurma ve yavrularına bakma özelliğine sahipler. Bu yarasaların iki üreme mevsimi var ve bu zaman ilkbahar ile sonbahara denk gelir. Tek seferde yalnızca tek yavru doğurabilirler. Çiftleşmeden 40 gün sonra doğum yaptıkları gözlenmiştir. Doğumdan sonra yavrularına iki ila üç ay kadar bakarlar. Bu süreye kadar yavruların kanatları gelişmiş olur ve kendilerini koruyabilecek hale gelir.
Anne ilk günler yavrusunu bizzat taşır. Ardından gece avlanmaya çıktığında yavrusunu tüneme ağacında bırakır. Ebeveynler bir gecede üreme noktasından 50 km uzağa uçabilir. Uçan tilki çok eşlidir. Çoğu zaman tüneme bölgesinde birçok dişiden oluşan haremleri olur.
Uçan Tilkinin Karşılaştığı Tehlikeler
Uçan tilki büyük tropik ağaçlar için önemli bir tozlayıcı ve tohum dağıtıcı görevi görüyor. Ancak orman habitatları tahrip ediliyor ve aşırı avlanmaya (hem spor hem de yiyecek için) kurban gidiyorlar. Sonuç olarak yaşam alanları hızla daralıyor. Yaşam alanı daralan uçan tilki diğer yarasalar gibi insan yerleşim yerlerine yaklaşır ve virüslerini bulaştırırlar.
Uçan tilkiler yaşadıkları çevredeki birçok ağacın tek tohum dağıtıcısı. Zira beslendikleri meyvelerin tohumlarını uzaklara taşıyorlar. Bu nedenle ormanın ağaçlandırılmasına yardımcı olmada önemli rolleri var.
IUCN Kırmızı Listesi ve diğer kaynaklar uçan tilkinin toplam nüfus büyüklüğünü bizzat belirtmez. Bununla birlikte popülasyonları tahmini olarak biliniyor: Subic Körfezi (Filipinler) 20.000 adet, Mindoro (Filipinler) 52.000 adet ve Tayland 3.000 adet. Bu türün sayıları bugün azalmaktadır.