Antikorlar (immünoglobulinler olarak da bilinir), kan dolaşımından geçen ve vücut sıvılarında bulunan özel proteinlerdir. Bağışıklık sistemi tarafından vücuda giren davetsiz misafirleri tanımlamak ve savunmak için kullanılırlar.
Bu yabancı davetsiz misafirler veya antijenler, bir bağışıklık tepkisi uyandıran herhangi bir madde veya organizmayı içerebilir. İmmün tepkilere neden olan antijen örnekleri arasında şunlar yer alıyor:
- Bakteriler
- Virüsler
- Polen
- Uyumsuz kan hücresi tipleri
Antikorlar, antijen yüzeyinde antijenik determinantlar olarak bilinen belirli alanları tanımlayarak spesifik antijenleri tanır. Spesifik antijenik determinant tanındıktan sonra, antikor determinana bağlanacaktır. Antijen bir davetsiz misafir olarak belirlenir ve diğer bağışıklık hücreleri tarafından yok edilmek üzere etiketlenir. Antikorlar, hücre enfeksiyonundan önce bu maddelere karşı koruma sağlar.
Antikor Üretimi
Antikorlar, B hücresi (B lenfosit) adı verilen bir tür beyaz kan hücresi tarafından üretilir. B hücreleri kemik iliğindeki kök hücrelerden gelişir. B hücreleri belirli bir antijenin varlığı nedeniyle aktif hale geldiğinde, plazma hücrelerine dönüşürler.
Plazma hücreleri belirli bir antijene özgü antikorlar oluşturur. Plazma hücreleri, humoral bağışıklık sistemi olarak bilinen bağışıklık sisteminin dalı için gerekli olan antikorları üretir. Humoral bağışıklık, antijenleri tanımlamak ve bunlara karşı koymak için vücut sıvıları ve kan serumundaki antikorların dolaşımına dayanır.
Vücutta bilinmeyen bir antijen tespit edildiğinde, plazma hücrelerinin spesifik antijene karşı koymak için yeterli antikor üretmesi iki hafta kadar sürebilir. Enfeksiyon kontrol altına alındıktan sonra antikor üretimi azalır ve küçük bir antikor örneği dolaşımda kalır. Bu özel antijenin tekrar ortaya çıkması gerekirse, antikor tepkisi çok daha hızlı ve daha kuvvetli olacaktır.
Antikorun Yapısı
Bir antikor veya immünoglobulin (Ig), Y şeklinde bir moleküldür. Hafif zincir adı verilen iki kısa polipeptit zincirinden ve ağır zincir adı verilen iki daha uzun polipeptit zincirinden oluşur.
İki hafif zincir ve iki ağır zincir birbiriyle aynıdır. Hem ağır hem de hafif zincirlerin uçlarında, Y şeklindeki yapının kollarını oluşturan alanlarda, antijen bağlama yerleri olarak bilinen bölgeler bulunur.
Antijen bağlama bölgesi, antikorun spesifik antijenik determinantı tanıyan ve antijene bağlanan alandır. Farklı antikorlar farklı antijenleri tanıdığından, antijen bağlanma yerleri farklı antikorlar için farklıdır. Molekülün bu bölgesi değişken bölge olarak bilinir. Y şeklindeki molekülün gövdesi, ağır zincirlerin daha uzun bölgesi tarafından oluşturulur. Bu bölgeye sabit bölge denir.
Antikor Sınıfları
Her bir insan bağışıklık yanıtında farklı bir rol oynayan beş ana antikor sınıfı vardır. Bu sınıflar IgG, IgM, IgA, IgD ve IgE olarak tanımlanır. İmmünoglobulin sınıfları, her moleküldeki ağır zincirlerin yapısında farklılık gösterir.
İmmünoglobulinler (Ig)
- IgG: Bu moleküller dolaşımda en çok bulunan moleküllerdir. Bir fetusa koruma sağlamak için kan damarlarını ve hatta plasentayı geçebilirler. IgG'deki ağır zincir tipi bir gama zinciridir.
- IgM: Tüm immünoglobulinlerden bunlar en masif olanıdır. Her biri iki hafif zincir ve iki ağır zincir içeren Y şeklinde beş bölüm içerirler. Her Y şekilli bölüm, J zinciri adı verilen bir birleştirme ünitesine tutturulmuştur. IgM molekülleri, vücuttaki yeni antijenlere ilk yanıt veren olarak primer immün yanıtta önemli bir rol oynar. IgM'deki ağır zincir tipi bir mu zinciridir.
- IgA: Esas olarak ter, tükürük ve mukus gibi vücut sıvılarında bulunan bu antikorlar, antijenlerin hücreleri enfekte etmesini ve dolaşım sistemine girmesini önler. IgA'daki ağır zincir tipi bir alfa zinciridir.
- IgD: Bu antikorların bağışıklık tepkisindeki rolü şu anda bilinmemektedir. IgD molekülleri olgun B hücrelerinin yüzey zarlarında bulunur. IgD'deki ağır zincir tipi bir delta zinciridir.
- IgE: Çoğunlukla tükürük ve mukusta bulunur, bu antikorlar antijenlere karşı alerjik yanıtlarda yer alır. IgE'deki ağır zincir tipi bir epsilon zinciridir.
İnsanlarda birkaç immünoglobulin alt sınıfı da vardır. Alt sınıflardaki farklılıklar, aynı sınıftaki antikorların ağır zincir birimlerindeki küçük varyasyonlara dayanmaktadır. İmmünoglobulinlerde bulunan hafif zincirler iki ana formda bulunur. Bu hafif zincir tipleri kappa ve lambda zincirleri olarak tanımlanır.
Antikorlar Hakkında Sık Sorulanlar
Antikorlar nedir ve nasıl çalışırlar?
Antikorlar, bakteri veya virüsler gibi yabancı maddelere yanıt olarak bağışıklık sistemi tarafından üretilen proteinlerdir. Antikorlar, bu maddelerin yüzeyindeki antijen adı verilen belirli molekülleri tanır ve bunlara bağlanarak diğer bağışıklık hücreleri tarafından yok edilmeleri için işaretler.
Antikorlar nasıl üretilir?
Antikorlar, B hücreleri adı verilen özelleşmiş hücreler tarafından üretilir. Bir B hücresi bir antijenle karşılaştığında aktive olur ve klonal genişlemeye uğrayarak antikor salgılayan birçok özdeş B hücresi üretir. Bu hücrelerden bazıları, aynı antijene tekrar maruz kaldıklarında hızla antikor üretebilen hafıza B hücreleri haline gelir.
Farklı antikor sınıfları nelerdir?
Beş antikor sınıfı veya immünoglobülin (Ig) vardır: IgM, IgG, IgA, IgD ve IgE. Her sınıfın farklı bir işlevi vardır ve bağışıklık yanıtının farklı aşamalarında üretilir. Örneğin, IgM bir enfeksiyona yanıt olarak üretilen ilk antikordur, IgG ise uzun süreli bağışıklık sağlar.
Aşılamada antikorların rolü nedir?
Aşılar, vücuda bir patojenin zararsız bir versiyonunu sokarak, bağışıklık sistemini buna karşı antikor üretmesi için tetikleyerek çalışır. Kişi daha sonra gerçek patojene maruz kalırsa, bağışıklık sistemi onu hastalığa neden olmadan önce hızlı bir şekilde tanıyabilir ve yok edebilir.
Kaynaklar: