Göl patlamaları tehlikelidir ve tsunamilere bile neden olabilir. Peki neden ve nasıl yaşanır? 21 Ağustos 1986 akşamı, Batı Afrika ülkesi Kamerun'daki Nyos Gölü'nden aniden 80.000.000 m3 karbondioksit gazı püskürdü. Gaz saatte 50 kilometre hızla genişleyerek 25 kilometre yakınlıktaki tüm canlıları nefessiz bıraktı; 1700'den fazla insan ve 3500 hayvan öldü. İki yıl önce Monoun Gölü yakınlarında meydana gelen bilinen tek benzer patlamada 37 kişi ölmüştü.
Bilim adamları bu göl patlamasının nasıl olduğunu önce çözemedi. İlk tahminler bir tür volkanik patlama olduğu yönündeydi çünkü iki göl de Kamerun'un dört büyük yanardağının bulunduğu Oku volkanik alanına yakındı.
Bir Göl Neden Patlar?
Volkanlar bu göl patlamalarından kısmen sorumlu ancak patlamanın ana nedeni volkanik değil. Bu gölleri patlatan şey, Limnik püskürmedir. Bu püskürme, tüm zamanların en büyük ve en basınçlı gazlı içeceğini açmak gibidir.
Patlayan göllerin yakınında yanarda olması, yüzeyin altında magma yani erimiş kaya bulunduğunu gösterir. Bu magma büyük miktarda karbondioksit üretiyor ve karbondioksit yerkabuğundan süzülerek gölün dibine dek yükseliyor. Göl diplerinde basınç yüksektir ve oldukça soğuktur. Bu özellikler, gazın çözünerek suya karışmasını sağlar.
Bol miktarda karbondioksit göl tabanında çözülerek oradaki suda birikir ve CO2 birikmeye devam ettikçe göl tıpkı asitli içeceğe döner. Kapağı kapalı gazlı bir göl.
Bir göl birden fazla magmanın üstünde bulunup patlamayabilir. Çünkü sıcaklıklar yıl boyunca değiştikçe göldeki su giderek birbirine karışıyor. Sonbahar ve ilkbaharda değişen yüzey sıcaklığı suyun yoğunluğunu etkileyerek dolaşımı artırıyor ve biriken gazı serbest bırakıyor. Ancak Nyos Gölü ve Monoun Gölü'nde işler tamamen farklıdır. Bu göller her zaman sıcak. Bu yüzden sığ yani daha az yoğun su gölün üstünde kalırken derinlerdeki gaz giderek yoğunlaşıyor.
Göl Patlamasının Gerçekleşmesi
Bu senaryo gölde 10.000.000'larca m3 karbondioksit birikmesini sağlayabilir. Kamerun'daki göllerde yaşanan Limnik patlamanın tetikleyicisi kesin olarak bilinmiyor. Öngörüler arasında şiddetli yağış, toprak kayması veya küçük depremler var. Önemsiz gibi görünen bu olaylar, gölün derinindeki yoğun gazlı suyu yukarıya itiyor. Bu olay sallanmış bir gazoz şişesinde delik açmak gibidir. Ölümcül düzeyde karbondioksit ile yüklü 25 metrelik su ve gaz dalgası havaya saçılır ve etraftaki her şeyi anında öldürür.
Göl patlamaları oldukça ölümcüller. Bu yüzden bilim adamları böyle bir şeyi önlemenin yollarını araştırdı. Bu amaçla Nyos Gölü ve Monoun Gölü'nün derinliklerine borular yerleştirildi. Bu borular birikerek patlamaya neden olabilecek karbondioksiti dışarı çıkartıyor.
Ruanda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti sınırında yer alan Kivu Gölü için de benzer endişeler var. Gölde çok fazla gaz birikimi var. Dipteki tortu incelendiğinde, gölde her birkaç bin yılda bir ani yok oluşlar yaşandığı bulundu. Nedeni olasılıkla bu Limnik patlamalardır. Kivu Gölü diğerlerinden daha da tehlikeli. Gölde, karbondioksitle beslenen bakterilerin ürettiği inanılmaz düzeyde metan var.
Kivu gibi bir göl infilak ederse, tüm canlıları nefessiz bırakan alevli bir patlama meydana gelecek ve Kivu Gölü kıyısında 2 milyon insan yaşıyor. 2011'de bu metanın bir kısmının dışarı çekilmesi ve Ruanda'da elektrik üretiminde kullanılması planlandı ve uygulamaya geçildi. Amaç göl patlamalarındaki olağanüstü gücü önlemek ve içerisindeki enerjiden yararlanmak.
Kaynakça ve ek bilgiler: