Genel olarak, antik imparatorluklar zamana karşı çağdaş uluslardan daha başarılı bir şekilde direnmişlerdir. Örneğin Firavunlar Mısır'ı üç bin yıl gibi inanılmaz bir süre boyunca yönetmişlerdir. Bu günümüzün en güçlü ülkesi olan Amerika'nın tarihinden tam bir düzine kat daha uzun bir süre.
Ancak, bu eski kültürlerin insanlık tarihinin büyük çoğunluğunu oluşturmasına rağmen, genellikle o dönemlerdeki insanların günlük yaşamları hakkında çok az şey biliyoruz.
Roma İmparatorluğu, bu devasa imparatorluğun bir vatandaşı için hayatın nasıl olduğunu bir araya getirmemize olanak tanıyan zengin kanıtlarıyla nadir istisnalardan biridir.
Bir Romalının Hayatı
Roma bir şehirler ve kasabalar imparatorluğuydu. MS 2. yüzyıldaki zirvesinde imparatorluğun nüfusu 70 ila 80 milyon arasındaydı. 25 ila %30'u şehirlerde yaşıyordu ki bu 19. yüzyıla kadar dünyada bir daha görülmeyecek bir şehirleşme oranıydı.
Bu kent merkezlerinin en büyüğü, MS 2. yüzyılda bir milyon kadar sakini olabilecek Roma'ydı. Bu fırsatı şu anda Roma'da yaşamanın nasıl bir şey olduğunu değerlendirmek için kullanacağız.
Tipik bir Romalı güneş doğmadan çok önce ayaktaydı. Elektrik öncesi bu çağda insanlar büyük ölçüde Güneş'in doğal aydınlatmasına ihtiyaç duyuyordu.
Geleneksel alışkanlıklara uygun olarak kahvaltı menüsünde sadece krep, su ve belki biraz sulandırılmış şarap bulunurdu. Sonra insanlar işe gidiyordu.
Roma'da Farklı Sınıflar
Makinelerin olmadığı bir toplumda, alt sınıflar yiyecek hazırlama, inşaat ve diğer birçok iş dahil olmak üzere el emeğinin çoğundan sorumlu olurdu.
Köleler Roma nüfusunun neredeyse dörtte birini oluşturuyordu ve neredeyse her yerde bulunabiliyorlardı. Muhtemelen diğer kültürlerdeki köleler kadar kötü koşullara sahip değillerdi.
Romalılar baskı sanatını hiçbir zaman geliştirmedikleri için, orta sınıflar yüz binlerce yönetici ve yazara ihtiyaç duyan bir imparatorlukta kâtip ve bürokrat olarak çalışmış olabilir.
Zenginler boş zamanları nedeniyle bilinen anlamda "çalışmıyordu".
Ücretsiz 'dole' ekmeği Roma diyetinin temel dayanağıydı ve olağan Roma öğle yemeği soğuk et, peynir, meyve, salata ve ekmek içeriyordu.
Erken kalkanlar ve öğle işçileri Roma işgücünün büyük kısmını oluşturuyordu. Gün ortasında iş günü sona erer ve insanlar eğlence arar ya da Roma hamamlarını veya thermae'ları ziyaret ederdi.
Burada sosyalleşir ve kendilerini temizlemeye çalışırlardı, ancak bu süreç modern ölçütlere göre son derece sağlıksızdı.
Antik Roma'da Eğlence
Roma eğlencesi bile imparatorluğun uzun varlığı boyunca evrim geçirmiştir.
MÖ 2. yüzyılda, Roma hala Senato tarafından yönetilen bir cumhuriyetin başkentiyken, tipik bir kent sakini Yunan tarzı mütevazı amfitiyatrolarda Terence ve Plautus'un mizahi oyunlarından keyif alırdı.
Oyunlar Roma'da popüler bir eğlence biçimi olmaya devam etse de, Flavian Amfitiyatrosu ya da İmparatorluk döneminde bilinen adıyla "Kolezyum" Romalıların çoğunun boş zamanlarını geçirmeyi tercih ettiği yerdi.
Roma'nın kalbinde 150.000 kişi kapasiteli devasa bir arena olan Circus Maximus'taki araba yarışları, yine de imparatorluğun zirvesinde Roma'daki en popüler eğlence biçimiydi.
Çoğu Romalı dört ana savaş arabacısı grubundan (Kırmızı, Mavi, Yeşil veya Beyaz) biri için tezahürat yapardı ve hepsine Circus'a ücretsiz giriş hakkı verilirdi.
MS 2. yüzyılda yazan Romalı hiciv yazarı Juvenal'in Roma halkının hiç bitmeyen bir "ekmek ve eğlence" kaynağı ile idare edildiğini söylemesi sebepsiz değildir.
Antik Roma'da Akşam Yemeği Zamanı
Günün bir sonraki öğünü olan akşam yemeği genellikle bir arkadaşın ya da aile üyesinin evinde ya da evde yenirdi. Bu ayrıntılı bir yemekti ve genellikle saatlerce sürerdi; İtalya'da tamamen ortadan kalkmamış bir uygulamadır. Yemekler bıçak ve kaşık kullanılarak tüketilirdi. Çatal yoktu ki bu da yemekte bir Orta Çağ yeniliğiydi.
Her ikisi de modern diyetlerde yaygın olan büyük miktarlarda balık ve domuz yenirdi. Bununla birlikte, dormice (Bayağı yediuyur) gibi bazı Roma lezzetleri, modern bir akşam yemeği partisinde servis edilmek için son derece tatsız kabul edilirdi.
Bu akşam yemeği partileri çok çeşitli özel konutlarda gerçekleştirilirdi.
Zengin Romalılar şehir içindeki görkemli konaklarda yaşarlardı. Roma'nın güneyinde, Capua ve Pompeii arasındaki kırsal kesimde bulunan villalar, imparatorluk döneminde seçkinler için popüler inziva yerleriydi.
İnsula'lar şehir içindeki başlıca yerleşim alanlarıydı. Tipik olarak yedi ya da sekiz katlı olan bu yapılar apartman olarak düşünülebilir.
Alt katta işyerleri ve tabernae (fast food dükkanlarının Roma'daki karşılığı) yer alırken, üst katlarda yaşam alanları bulunurdu.
Bir gökdelenin en zengin sakinlerinin en üst katlarda yaşadığı modern zamanların aksine, bir Roma insulae'sinde ne kadar yükseğe çıkılıyorsa, orada yaşayanlar bir o kadar fakirdi.
Zemin kattaki dükkânlar ile şehrin en varlıklı sakinlerinin evleri arasında sadece bir kat merdiven vardı ve bu sayede bir yangın durumunda güvenli bir şekilde tahliye edilme şansına sahiptiler.
Bu konutlar, su kemerleri vasıtasıyla şehre aktarılan düzenli bir tatlı su kaynağına da sahip olurlardı.
Eski bir merkezi ısıtma türü olan ve radyatörden farklı olmayan bir şekilde zeminin altında su fıçılarının ısıtıldığı Hipokaust (Hypocaust)'lar kışın daireleri sıcak tutardı.
Roma İmparatorluğu'nun Diğer Bölgelerinde Yaşam
Açıkçası, Roma İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinde günlük yaşamda birçok önemli farklılık olurdu. Kırsal bölgelerde yaşayanlar genellikle çiftçilik yaparak geçimlerini sağlıyorlardı.
Doğu Akdeniz'de konuşulan birçok dil vardı, ancak Romalılar Büyük İskender'in egemenliğinden geriye kalanları ele geçirdikten sonra yüzyıllar boyunca ortak dil Yunanca oldu.
Kişinin bulunduğu yere göre farklı tanrılara tapınılırdı. Yunan kültüründe, Roma tanrılarının Yunan muadillerine saygı gösterilirdi.
Hristiyanlık döneminden çok sonra bile Mısır'daki büyük kültler, İsis, Serapis, Anubis ve Horus gibi binlerce yıldır Nil boyunca tapınılan antik Mısır tanrılarını onurlandırmaya devam etti.
Ancak MS 2. yüzyıla gelindiğinde, amfitiyatrolar, Roma yol sistemi, Romalı askerlerden oluşan garnizonlar ve imparatorluk vergileri gibi Roma kültürünün bazı bileşenleri imparatorluğun her yerinde yaygındı.
Köle olmadıkları sürece Romalıların işleri oldukça iyiydi. MS 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun zirvede olduğu dönemde, yaşam koşullarının Sanayi Devrimi'nden hemen önce, 18. yüzyılın ortalarında Avrupa'daki yaşam koşullarıyla eşit olduğuna inanılmaktadır.
