Ay tutulması nedir ve 2023 yılının ay tutulması ne zaman yaşanacak? Ay tutulması Ay'ın dolunay halindeyken Dünya'nın gölgesinden geçmesiyle gerçekleşiyor. Tutulma yalnızca dolunayda yaşanır. Ancak her dolunayda görülmez çünkü Ay yörüngesi Dünya'nın yörünge düzlemine yaklaşık 5° eğimlidir ve Güneş, Dünya ve Ay daima mükemmel biçimde hizalanmaz. Bu hizalanmanın bilimsel adı syzygy (kavuşma konumu )'dir ve yaklaşık 6 ayda bir gerçekleşiyor. Yani her yıl ortalama iki Ay tutulması vardır.
2023 ve Sonraki Ay Tutulmalarının Tarihi
Sonraki tam Ay tutulmasını 14 Mart 2025'e kadar yaşamayacağız. Ancak bu süre zarfında bizi meşgul edecek kısmi ve yarım ay tutulmaları olacak. Dünya'da bir yılda en fazla 7 Güneş ve Ay tutulması olabilir ve bu olay en son 1982 yılında yaşandı. Mümkün olan en az toplam tutulma ise dörttür.
NASA'ya göre yaklaşan ay tutulmaları:
| Yıl | Tarih | Tutulma türü | Görülebilir konumlar |
|---|---|---|---|
| 2023 | 5 Mayıs | Penumbral | Afrika, Asya, Avustralya |
| 2023 | 28 Ekim | Kısmi | Doğu Amerika, Avrupa, Afrika, Asya, Avustralya |
| 2024 | 25 Mart | Penumbral | Amerika |
| 2024 | 18 Eylül | Kısmi | Amerika, Avrupa, Afrika |
| 2025 | 13/14 Mart | Tam | Pasifik, Amerika, Batı Avrupa, Batı Afrika |
| 2025 | 7 Eylül | Tam | Avrupa, Afrika, Asya, Avustralya |
| 2026 | 3 Mart | Tam | Doğu Asya, Avustralya, Pasifik, Amerika |
| 2026 | 28 Ağustos | Kısmi | Doğu Pasifik, Amerika, Avrupa, Afrika |
Ay Tutulması Oluşumu
Ay tutulması Güneş, Dünya ve Ay düz bir çizgide hizalandığında meydana geliyor. Dünya, Güneş ve Ay arasından geçer ve Ay'ın yüzeyine bir gölge düşürür. Ay tutulması, Ay'ın doğrudan Dünya'nın gölgesine girmesidir. Ay tutulması sırasında Ay'dan bakan biri Dünya'nın Güneş'i kapattığını görecektir. Tıpkı Güneş tutulması sırasında Dünya'nın Ay'ın gölgesine girmesi gibi.
Tam Ay tutulması sırasında Ay'ın tamamı Dünya'nın gölgesinin umbra denilen en karanlık kısmına düşer. Bu tutulmada Ay'ın diskinin %99,1 kadarı Dünya'nın umbra'sı içinde olur.
Ay Tutulması Türleri
Dünya'da zamanın her anında Güneş ışığının düşmediği bir yer vardır. Dünya'nın gece tarafının yukarısındaki alanda koni şeklinde bir gölge (umbra) bulunur. Gölgeyi çoğu zaman görmek imkansızdır ancak Ay bu gölgenin bir parçasından geçtiğinde belirginleşir. Dolunayın Dünya'nın karanlık, merkezi gölgesi olan umbra'nın içine veya yakınına ne kadar yaklaştığına göre üç tür Ay tutulması bulunuyor (tam, parçalı ve yarı gölgeli).
Dünya atmosferi Güneş ışığını bükerse Ay'da yarı gölge oluşur. Diğer yandan eğer Ay, Dünya'nın gölgesinin (umbra) en iç kısmından geçerse o zaman bakır renkli bir Ay yüzeyi görürüz: Bu durum tam Ay tutulması veya "kanlı Ay" olarak biliniyor. Bu durum sadece Ay, Dünya'nın yarı gölgesinden geçtiğinde oluşur yani Dünya'nın koni şekilli gölgesinin dış kısmından. Eğer Ay iç gölgenin (tam gölge) bir parçasına bile değerse buna parçalı Ay tutulması denir.
Gölgeli Ay tutulması Ay'ın biraz eğimli olduğu bir zamanda Dünya'nın gölgesinde kalması ancak "Kanlı Ay"ın aksine tamamen gölgeyle kaplanmaması durumudur. Parçalı Ay tutulması ise biraz farklıdır; Dünya'nın Ay'ın bir kısmını gölgesiyle örttüğü bir olaydır.
Ay Neden Kırmızı Görünüyor?
Güneş'ten Dünya'ya gelen ışığın büyük kısmı gün boyunca atmosfer tarafından filtrelenir. Işık atmosferin en kalın kısımlarına ulaştığında sadece en uzun dalga boyuna sahip olan kırmızı renk buradan geçer; daha kısa dalga boylu sarı ve mavi renk ise engellenir. Güneş'ten gelerek Dünya'ya vuran ve uzaya yansıyan kırmızı ışık tutulma sırasında Ay'ın yüzeyine düşer. Ay'ın kırmızı görünmesi yani Kanlı Ay işte böyle gerçekleşir.
Tam Ay tutulması ile Kanlı Ay tutulması aslında aynı şeydir. Kanlı Ay tutulması kulağa her ne kadar agresif bir olay gibi gelse de, bu terim astrologlar ve komplo teorisyenleri tarafından konuldu. Herkes bu terimi kullanıyor ancak bilimsel bir karşılığı yoktur.
Ay Tutulması Hakkında Sık Sorulanlar
Ay tutulması nedir?
Ay tutulması, Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girerek Güneş ışığının Ay'a ulaşmasını engellemesiyle meydana gelir. Ay tutulması sırasında ay, "kanlı ay" olarak da bilinen kırmızımsı kahverengi renkte görünür.
Ay tutulmasının güneş tutulmasından farkı nedir?
Ay tutulması, Dünya Güneş ile Ay arasına girdiğinde meydana gelirken, Güneş tutulması Ay Güneş ile Dünya arasına girdiğinde meydana gelir. Güneş tutulması sırasında ay, güneş ışığının dünyaya ulaşmasını engelleyerek geçici bir karanlığa neden olur.
Ay tutulmalarının farklı türleri nelerdir?
Üç tür ay tutulması vardır: yarım ay, kısmi ay ve tam ay tutulması. Yarım ay tutulması, Ay Dünya'nın dış gölgesinden geçerek biraz daha karanlık görünmesine neden olduğunda meydana gelir. Parçalı Ay tutulması, Ay'ın yalnızca bir kısmı Dünya'nın gölgesinden geçtiğinde meydana gelir. Tam Ay tutulması, Ay'ın tamamı Dünya'nın gölgesinden geçerek kırmızıya dönüştüğünde meydana gelir.
Ay tutulmaları ne sıklıkla meydana gelir?
Ay tutulmaları yılda iki ila dört kez meydana gelir, ancak dünyanın her yerinden görülemezler. Ay tutulmalarının sıklığı ve görünürlüğü, Ay'ın yörünge yolu ve izleyenlerin konumu da dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Ay tutulmalarıyla ilişkili kültürel ve ruhani inançlar nelerdir?
Ay tutulmaları tarih boyunca çeşitli kültürel ve ruhani inançlarla ilişkilendirilmiştir. Bazı kültürlerde dönüşüm ve yenilenme zamanı olarak görülürken, diğerlerinde kötü şans veya negatif enerji getirdiğine inanılır. Bazı insanlar da ay tutulmalarının insan duyguları ve davranışları üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğuna inanır.
Astronomlar ve bilim insanları ay tutulmalarını nasıl inceler?
Astronomlar ve bilim insanları ay tutulması sırasında ayın görünümünü ve hareketlerini incelemek için teleskoplar, kameralar ve diğer aletleri kullanırlar. Ayrıca, bu olayların gezegenimiz ve bir bütün olarak evren üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için bir ay tutulması sırasında Dünya'nın atmosferini ve Güneş'in faaliyetlerini de incelerler.