İnanç, renk veya bayraktan ayrı olarak her insanın kendine özgü bir müzik tonu var. Müzik basit bir zevkten daha fazlasıdır. Bizi yönlendiri ve tanımlar. Müzik türümüzle o denli iç içe ki NASA uzaylılara mesaj yollarken müziği tercih seçti. Arkeologlara ve bilim insanlarına göre bilinen en eski müzik aleti 50.000 ila 60.000 yıl öncesinden, modern insanın kuzeni Neandertalden geliyor ve ona Divje Babe flütü diyoruz. Bu flüt yaklaşık 11,4 cm boyunda.
1995'te Slovenya'da bir mağarada insan yapımı görünen bir kemik parçası keşfedildi. Üzerinde bilinçli olarak çalışılmıştı ve özenle delinmiş delikleri insan parmağı ölçülerine uygundu. Kemikten bir flüt olan bu aleti yaratmak biraz hayal gücü ve biraz hava üflemeyle mümkündür. 60.000 yıl öncesine tarihlenen bu kemik flüt, soyu tükenmiş bir insanın türünün zihinsel kapasitesini ve kültürünü yansıtıyor: Neandertal.
Dünyanın en eski müzik aleti nasıl keşfedildi?
Arkeolojik bağlamı ve ne kadar eski olduğu düşünülürse Divje Babe hala doğrulanmayı bekliyor ancak kuzenlerimiz Neandertallerin müzikal ifade yeteneğine sahip olduğuna dair güçlü kanıtlar sunuyor. Neandertaller Avrupa'da 400.000 yıl önce ortaya çıkıp 40.000 yıl önce yok oldular ve Divje Babe flütü denilen bu kemik flüt Slovenya'nın Cerkno kasabasına bağlı Divje Babe mağarasında keşfedildi.
Mağara ayı yuvası olarak kullanılmıştı. Kemik flüt de zaten küçük bir mağara ayısının uyluk kemiğiydi. Flüt, mağarada bir ocağın yakınında bulundu. Radyokarbon tarihleme önce 40.000 yıl kadar eski olduğu gösterdi ancak elektron dönme rezonansı (ESR) tarihlemesi ile yaşının 50.000 ila 60.000 yıl arasında olduğu doğrulandı.
Bu tarihleme ve aynı tortu seviyesinden gelen diğer taş ve kemik aletler flütün Neandertaller zamanında yapıldığını kanıtlıyor. Flütün merkezinde iki delik vardır ve ortaya doğru iki kısmi delik daha bulunur. Bu delikler rastgele değil, bilinçli olarak açılmıştı.
Neandertal bir yana eski Homo sapiens'in bile böyle bir yaratıcılığa sahip olması şaşırtıcıdır. Ancak flütün rastgele bir etobur tarafından çiğnenmiş bir kemik olmadığı kesin olarak kanıtlanmalıydı. Yalnızca incelemek ve çıkarım yapmak yeterli değildi.
Flütü bir hayvanın yapmadığını kanıtlamak
Mağara ayıları, sırtlanlar ve kurtların diş kalıpları alınarak çok sayıda yavru ve yetişkin ayının uyluk kemiği bu kalıplarla delindiğinde ortaya bazı net sonuçlar çıktı:
- Kurt ve sırtlanın diş izleri Divje Babe kemiğindeki izlerle hiç uyuşmadı.
- Mağara ayısının köpek dişleri daha uyumlu çıktı ve bölgede bol olan bir hayvandı.
- Ancak mağara ayısının dişinin ve çenesinin şekli ve ısırma basıncı bu kemik flütü yaratmaya hiç uygun değildir.
Mağara ayısının kemikteki delikleri aynı hizada yapabilmesi için kemiği ağzında tıpkı bir puro gibi dışarı uzanacak şekilde tutması gerekir. Dahası sonrasında dişleriyle tam olarak aynı noktaları sürekli ısırmayı lazımdır. Modellenmiş alçı dişlerin verdiği hasar da kemikteki darbe hasarıyla uyumsuzdu. Bir ayı çenesinin kemiği böylesine düzgünce delmesi için gereken sıkıştırma kuvveti test kemiklerini her seferinde çatlatmış veya kırmıştır. Divje Babe flütünde çatlak vardı ancak taramalara göre yüzeyseldi yani delik açıldıktan sonra oluşmuştu. Sonuç olarak bu kemik flütü bir hayvanın yapmış olması imkansızdı.
Antik insan müzik aleti yapabilir mi?
Bilim insanları Divje Babe flütüne yakın yeryüzü katmanlarında birçok sivri uçlu taş alet ve köreltilmiş kemik alet çıkarmıştır. Yani bu kemik flüt aynı aletlerle yapılmış olabilirdi. Ancak kemik flütte bu taş aletleri yansıtan çizgiler ve kesik izleri yoktu.
Bilim insanları tortuda bulunan taş aletlerin kopyalarını yaptılar ve hem delme hem de yontma yöntemiyle benzer kemik flütler üretmeyi denediler. Birçok denemede tıpkı Divje Babe flütü gibi kemikte hiçbir kesik izi oluşmadı. Yani bu mikroskobik üretim izleri olmadan kemiğe delikler açmak mümkündü. Üretim sırasında keskin bir taş alet ile deliğin yeri belirlendi ve sonra tahta çekiç ve kör kemik aletle delik oluşturuldu. Delikler hızlıca açılsa bile üretim izleri oluşmuyordu.
Tüm bunlar dünyanın en eski müzik aleti olan Divje Babe flütünün bir insan hatta Neandertal tarafından yapılmış olduğunu kanıtlıyor. Peki Neandertaller bu flütü kullanarak gerçekten müzik üretti mi?
Divje Babe flütüyle üretilen müzik
Bilim insanları Divje Babe flütünü tamamen zamanın antik yöntemleriyle kopyalayarak onunla en düşükten en yükseğe legato, staccato, glissando, tril ve kırık akor gibi müzikal tonlar üretilebildiğini gördüler.
Flüt CT taramasıyla incelendiğinde çok iyi korunmuş olduğu görüldü. Hangi parçalarının eksik olduğu oldukça netti ve flütü 3D yazıcı ile basan bilim insanları onu müzisyenlere teslim ederek ilk müzikleri ürettiler.
Flütün kenarı eğimliydi ve ağızlık olarak kullanılabiliyordu. Biraz uğraştan sonra müzisyenler flütten bir albüm çıkardılar. Cihaz 2,5 oktavlık kapasiteye sahipti ve birçok klasik beste çalmaya uygundu. Kuş gibi hayvanların seslerini taklit etmeye de uygundu.
